Avansert søk

Nynorskordboka 90 oppslagsord

uroleg

adjektiv

Tyding og bruk

som stadig flyttar eller ledar seg (når ein ikkje skal)
Døme
- stå, sitje uroleg;
- ha eit uroleg blikk
som forstyrrar og bråkar
Døme
- urolege elevar
skiftande, ustadig, ustabil
Døme
- urolege vêrforhold;
- uroleg sjø;
- uroleg søvn;
- sove uroleg
om stad: utsett for mykje ferdsle og forstyrring;
i folketrua: som er plaga av tussefolk
merkt av mykje ufred og gjæring
Døme
- eit uroleg hjørne av verda;
- urolege tider
ottefull, sutfull, utrygg
Døme
- vere uroleg for, over noko(n);
- uroleg til sinns

narresmokk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

liten tutt (1) av gummi eller liknande med plastskive som ein gir spedbarn for trøyst;

smokk (3), tutt (3)

Døme

viss barnet er uroleg, kan narresmokken gje barnet ei trygg kjensle;
ho låg i barnevogn og saug narresmokk

vri 2, vride

vrida

verb

Opphav

norrønt ríða

Tyding og bruk

snu eller svinge på noko så det skiftar stilling, kjem av lage eller mistar forma;
dreie (1), vende (3, 1)
Døme
- vri nøkkelen om i låsen;
- eg har vride graset av gulrota;
- ho vrei på hovudet;
- han vrei kneet ut av ledd;
- vri hendene i hjelpeløyse;
- vri opp dei våte kleda
- brukt som adjektiv:
  krokete og vridne bjørker
føre noko i ei ny retning
Døme
- vri innsatsen frå administrasjon til tenester i distrikta
gje ein forvridd framstilling av noko
Døme
- vri det til slik at hine fekk skulda;
- vri og vrengje på alt som blir sagt
i kortspel: skifte farge (etter visse reglar);
jamfør vriåttar
Døme
- han vrei til kløver

Faste uttrykk

vri seg
- snu uroleg på kroppen, særleg på grunn av smerte, lei kjensle eller for å kome seg unna noko
  vri seg i smerte;
  eg låg og vrei meg utan å få sove;
  han sit og vrir seg på stolen
- freiste hardt å kome unna
  vri seg unna alle tillitsverv

verpesjuk

adjektiv

Tyding og bruk

om høne: som går uroleg og kaklar før ho skal verpe
om person: som ynskjer seg barn
Døme
- ein verpesjuk 29-åring

Faste uttrykk

som ei verpesjuk høne
uroleg, rastlaus;
utolmodig
han sprang rundt som ei verpesjuk høne

vanvit, vanvett

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt vanvit

Tyding og bruk

uroleg og nervøs sinnstilstand
Døme
- han driv ho til vanvit
dumskap, toskeskap
Døme
- dette er vanvit!

Faste uttrykk

det glade vanvit
noko som er fullstendig ufornuftig

utrygg

adjektiv

Tyding og bruk

ikkje trygg (1);

uroleg, uviss

Døme

utrygge forhold;
utrygg is;
det er utrygt å gå der;
utrygt vêr

Faste uttrykk

kjenne seg utrygg
vere uroleg;
vere nervøs
vere utrygg på
vere usikker på;
ikkje ha tillit til
ho er utrygg på kven ho er

unådig

adjektiv

Tyding og bruk

som ikkje er nådig (2);
som misliker noko;
uvenleg, ublid;
nådelaus, streng
Døme
- unådig kritikk
rastlaus, uroleg, utolmodig;
i ulag, gretten, grinete;
misnøgd
Døme
- ungen er så unådig

Faste uttrykk

ta noko unådig opp
bli fornærma eller harm over noko
ein idé som vart teken unådig opp

styren 2

adjektiv

Opphav

Tyding og bruk

bråkete, uroleg, vill

Døme

vere heilt styren;
slå seg styren

styre 2

styra

verb

Opphav

norrønt stýra, i tyding 5 innverknad frå I styr

Tyding og bruk

føre (4, leie (3;
dirigere, regulere
Døme
- styre eit skip;
- styre stega sine;
- styre samfunnsutviklinga;
- styre til lands;
- styre unna dei verste hola i vegen;
- styre unna vanskane
- perfektum partisipp:
  elektronisk styrt bensininnsprøyting
herske, regjere, rå (6
Døme
- styre rike og land;
- styre huset for ein
- leie (3
  styre verksemda med fast hand
- i grammatikk: ta attåt seg, krevje ei viss form av eit tilknytt ord
  til styrer genitiv i norrønt
stagge (2, tøyme;
ha under kontroll
Døme
- styre sinnet sitt;
- no må du prøve å styre deg
halde ei viss lei;
stemne (3, 1)
Døme
- båten styrte utover
gjere bråk, vere uroleg;
ståke
Døme
- styre og ståke
- leike (2
  ungane styrte seg på låven

Faste uttrykk

styre med
ordne eller stelle med

spel 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

Tyding og bruk

uroleg rørsle;
veksling
Døme
- sjå spelet av nordlyset på himmelen;
- eit spel av fargar
- - minespel
oppstyr
Døme
- kjem ho no, blir det spel
livleg verksemd
Døme
- det frie spelet på pengemarknaden
leik (1)
Døme
- eit spel med ord
det å delta i organisert leik med reglar, ofte med ball eller anna utstyr
Døme
- laget viste godt spel;
- ballen er ute av spel
- - fotballspel
det å spele med kort, brikker, terningar eller liknande
Døme
- ludo er eit spel som passar for alle
- - dataspel
  - kortspel
  - sjakkspel
det å satse (pengar) i von om forteneste
Døme
- spel på automatar
- - hasardspel
  - lykkespel
det å spele på musikkinstrument
Døme
- eit stemne med leik og spel
- - felespel
  - klaverspel
leik (5) som fugl driv med i paringstida
Døme
- det er forbode å skyte tiur på spel
det å spele skodespel
Døme
- spelet på scena var av beste merke
tilgjersle
Døme
- det er berre spel frå hennar side
einskild omgang, parti av eit spel (1, 6)
Døme
- vinne første spelet
sett med kort, brikker eller liknande til å spele med
- - brettspel
  - puslespel
musikkinstrument
- - munnspel
  - trekkspel
teaterstykke
- - lystspel
  - musikkspel
  - skodespel

Faste uttrykk

avtalt spel
avtale i løynd til eigen føremon
drive spel med nokon
drive ap med nokon;
halde nokon for narr
fritt spel
spelerom
få fritt spel;
gje nokon fritt spel
gjere gode miner til slett spel
ikkje vise misnøye;
låst som ingenting
ha ein finger med i spelet
vere med, verke inn
høgt spel
spel med stor innsats;
dristig spel
setje på spel
riskikere å tape eller miste
setje livet på spel
setje ut av spel
tvinge ein motstandar til å gje opp
spel for galleriet
medvite forsøk på å gjere massen eller publikum nøgde på ein lettvint måte
spele eit høgt spel
ta ein stor vågnad
stå på spel
vere i fare for å gå tapt

Side 1 av 9

Resultat per side: