Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
70 treff

Bokmålsordboka 36 oppslagsord

vokskabinett

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

rom der det er utstilt voksfigurer;
utstilling av voksfigurer
Artikkelside

verdensutstilling

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

stor internasjonal utstilling som viser den tekniske, økonomiske, sosiale og kulturelle situasjonen i deltakerlandene
Artikkelside

vandreutstilling

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

ambulerende utstilling
Artikkelside

triennale

substantiv hankjønn

Opphav

italiensk; av latin triennium ‘tidsrom av tre år’

Betydning og bruk

(kunst)utstilling, festival hvert tredje år;
jamfør biennale
Artikkelside

spiss 1

substantiv hankjønn

Opphav

fra tysk; lavtysk

Betydning og bruk

  1. skarp, kvass ende
    Eksempel
    • blyantspiss, knivspiss, pilspiss
    • fremste del av noe
      • gå i spissen for 17.-maitoget
  2. toppfigur, leder
    Eksempel
    • spissene innenfor arbeiderbevegelsen
    • beste dyr på utstilling
  3. i fotball: spiller som hovedsakelig spiller i fremste rekke i laget
  4. skjerpende smakstilsetning

Faste uttrykk

  • sette en spiss på
    gjøre ekstra god, forhøye virkningen av noe
  • sette på spissen
    framstille, drive (en sak) til ytterste konsekvens
  • stå i spissen for
    være leder for
Artikkelside

sjå

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt sjá femininum i sammensetning, betydning 2 etter engelsk show

Betydning og bruk

  1. den en ser, syn, i sammensetninger som
    Eksempel
    • kringsjå
  2. utstilling, særlig dyrskue
    Eksempel
    • fesjå
Artikkelside

separatutstilling

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

utstilling av arbeider av en enkelt kunstner
Artikkelside

se

verb

Opphav

norrønt sjá

Betydning og bruk

  1. oppfatte med øyet
    Eksempel
    • kan du se den mannen der borte?
    • ikke se hånden foran seg;
    • han ser ikke uten briller;
    • se godt, dårlig
    • oppdage, få øye på
      • se splinten i sin brors øye – Matt 7,3;
      • se et stjerneskudd;
      • se snurten av en;
      • plutselig så jeg det lå noe i veien
  2. rette blikket mot, stirre, kikke
    Eksempel
    • se opp! – pass på, vær på vakt;
    • se der, nå regner det;
    • se ut gjennom vinduet
    • som interjeksjon:
      • se innom en – besøke;
      • se etter om noen er hjemme – undersøke;
      • se det var noe annet!
    • refleksivt:
    • betrakte
      • se en sak fra begge sider;
      • har du sett på maken?
      • sitte rolig og se på – være passiv tilskuer;
      • se (på) tv;
      • se en film, en utstilling
  3. Eksempel
    • vi kan ikke se å ha mottatt Deres brev;
    • du skal se det går nok bra;
    • det er noe en sjelden ser – er vitne til;
    • vi får se hvordan det går;
    • den som lever, får se
    • tenke etter, fundere
      • ikke se på prisen – ikke bry seg om;
      • la meg se, det er 15 år siden
    • innse, forstå
      • så vidt jeg kan se, skulle det gå bra;
      • han er rik, ser du;
      • der ser du hvordan det går
    • ville (2, 1), ønske (2
      • jeg ser helst at du går
  4. om utseende:
    Eksempel
    • hvordan er det klærne dine ser ut?
    • se frisk og opplagt ut;
    • å se til var han en kraftkar – etter utseendet å dømme

Faste uttrykk

  • ikke se ut
    være fæl, rar å se på
  • se bort fra
    også: ikke regne med
  • se etter
    passe på (noe, noen); lete etter (noe, noen)
  • se gjennom
    lese fort (i en bok, et dokument)
  • se godt ut
    ha et godt utseende; framstå som sunn
  • se ned på
    også: forakte
  • se opp til
    også: beundre
  • se over
    kontrollere (noe)
  • se på
    granske, undersøke
  • se seg for
    gå forsiktig, passe seg
  • se seg i stand til
    anse seg skikket, i stand til
  • se seg om etter
    lete etter (noe)
  • se seg om
    kikke rundt seg; reise rundt og bese seg
  • se tiden an
    vente, tenke nærmere over
  • se til
    passe på (at noe går i orden)
Artikkelside

parade

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk, fra spansk; av latin parare ‘forberede, beskytte’

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • sitte på parade
  2. oppstilling av militæravdeling for inspeksjon, mønstring
  3. straff i skolen som består i ekstra tidlig frammøte
    Eksempel
    • få parade
  4. avvergende bevegelse eller støt i fekting, boksing, bryting;
    også i fotball, håndball og lignende:
    Eksempel
    • målvakten reddet ved en lynrask parade
  5. i ridesport: brå stans av hest som er i stor fart
Artikkelside

panoptikon

substantiv intetkjønn

Opphav

fra engelsk nydanning av pan- og gresk optikos; se optikk egentlig ‘sted hvorfra alt kan ses’

Betydning og bruk

utstilling, særlig av voksfigurer, vokskabinett
Artikkelside

Nynorskordboka 34 oppslagsord

sjå 2

verb

Opphav

norrønt sjá; jamfør sett (4

Tyding og bruk

  1. oppfatte med auga;
    leggje merke til;
    bli var
    Døme
    • sjå ein samanstøyt mellom to bilar;
    • sjå nokon kome;
    • sjå at nokon kjem;
    • kan du sjå hunden der borte?
    • brått såg eg noko på vegen framfor meg;
    • ikkje sjå snurten av ein;
    • ikkje sjå handa framfor seg;
    • sjå flisa i auget åt bror sin – Matt 7,3
  2. vende blikket mot;
    Døme
    • sjå der, no regnar det;
    • sjå ein film, ei utstilling;
    • sjå ei sak frå begge sider;
    • sjå i avisa
    • vitje
      • sjå innom (til) ein;
      • sjå opp! – pass på, ver på vakt!
      • sitje roleg og sjå på – berre sitje passiv;
      • har du sett på maken?
    • granske, undersøke
      • vil du sjå på denne motoren?
  3. få lære, oppleve, vite;
    Døme
    • den som lever, får sjå;
    • vi får sjå korleis det går;
    • det er noko ein sjeldan ser – er vitne til;
    • du skal sjå det går nok bra
    • tenkje etter, fundere
      • la meg sjå, det er femten år sidan
    • innsjå, skjøne
      • der ser du korleis det går;
      • så langt eg kan sjå, skulle det gå bra;
      • ho er rik, ser du
    • vilje (2, ynske
      • eg ser helst at du går;
      • ikkje sjå på prisen – ikkje bry seg om prisen
  4. om utsjånad: gje inntrykk av, likjast
    Døme
    • å sjå til er han ein kraftkar
  5. refleksivt:
    Døme
    • sjå framfor seg;
    • sjå seg tid til – ha tid til
  6. i uttrykk med partikkel

Faste uttrykk

  • ikkje sjå ut
    vere fæl, underleg å sjå på
  • sjå att
    møtast på nytt, finne att
  • sjå bort ifrå
    òg: ikkje rekne med
  • sjå etter
    passe på (barna);
    leite etter (noko);
    undersøkje
    • sjå etter om nokon er heime
  • sjå fram til
    glede seg til
  • sjå gjennom
    lese fort (i ei bok, dokument)
  • sjå godt ut
    ha ein god utsjånad, verke frisk, i form
  • sjå i auga
    godta;
    vedgå
  • sjå kvarandre
    òg: møtast
  • sjå ned på
    òg: vanvørde
  • sjå opp til
    òg: setje høgt, dyrke (2
  • sjå seg føre
    gå varsamt, passe seg
  • sjå seg i stand til
    rekne seg skikka til
  • sjå seg om
    kike rundt seg; reise rundt og gjere seg kjend
  • sjå seg rundt etter
    leite etter (noko)
  • sjå seg råd til
    ha høve el råd til
  • sjå til
    syte for, passe på
    • sjå til dyra;
    • sjå til at gjestene får mat;
    • sjå til at noko går i orden
  • sjå ut
    verke, gje inntrykk av;
    òg: velje ut, plukke ut
    • det ser ut som vi kan dra no;
    • sjå ut kandidatar til oppdraget
  • sjå vekk frå
    òg: ikkje rekne med eller ta omsyn til;
    sjå bort frå
Artikkelside

sjå 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt sjá f i samansetningar, i tyding 2 jamfør engelsk show

Tyding og bruk

  1. det ein ser;
    Døme
    • himmelsjå
  2. det å stille ut noko så folk kan sjå det;
    Døme
    • fesjå
Artikkelside

separatutstilling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

utstilling av arbeid av ein særskild kunstnar
Artikkelside

parade

substantiv hankjønn

Opphav

fransk; opphavleg frå latin parare ‘førebu’

Tyding og bruk

  2. det at ei militæravdeling står oppstilt eller defilerer under mønstring eller inspeksjon
  3. i skule, militærleir: frammøte utanom vanleg tid, pålagt som disiplinærstraff
  4. i fekting, bryting, boksing: avverjing av åtak, støyt, slag eller liknande
  5. i riding: brå stogg eller bremsing av hest som er i stor fart
Artikkelside

panoptikon

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå engelsk og gresk optikos, nylaging av pan- (1); sjå optikk

Tyding og bruk

opphavleg: fengsel der vaktaren kan sjå alle;
utstilling (av voksfigurar)
Artikkelside

framsyning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å syne fram film, teaterstykke eller liknande;
    arrangement med film, skodespel eller liknande
    Døme
    • seks småstykke er samla til ei framsyning
  3. Døme
    • grafisk framsyning
  4. Døme
    • vere ei framsyning av noko;
    • vere ei framsyning for noko
  5. Døme
    • ei ny framsyning
Artikkelside

fesjå

substantiv inkjekjønn

Opphav

truleg etter engelsk cattle-show

Tyding og bruk

  1. utstilling av husdyr
    Døme
    • tradisjonelt fesjå
  2. i overført tyding: noko som stiller ut (og latterleggjer) noko eller nokon
    Døme
    • heile konkurransen er eit fesjå
Artikkelside

eksteriør

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin exterior ‘ytre’

Tyding og bruk

  1. til skilnad frå interiør (1)
    Døme
    • eksteriøret på huset bør moderniserast;
    • eit klassisk eksteriør
  2. utsjånad og kroppsbygnad, særleg hos dyr som blir brukte til avl eller utstilling;
    Døme
    • ei ku med bra eksteriør
  3. filmscene som er teken opp utandørs
    Døme
    • eksteriøra i filmen
Artikkelside

eksposisjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; av eksponere

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ein eksposisjon av eit kjent kunstverk
  2. det å utsetje eller bli utsett for påverknad frå ytre forhold;
    Døme
    • eksposisjon for kreftframkallande stoff;
    • eksposisjon for sol
  3. innleiande del av drama eller annan litteratur, der ein greier ut om utgangspunktet for handlinga
    Døme
    • boka byrjar med ein detaljert eksposisjon
  4. første del av ein sats i sonateform eller i ein fuge (2
    Døme
    • ein sonate består normalt av eksposisjon, gjennomføring og reprise
Artikkelside

dyresjå

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

utstilling av husdyr;
Artikkelside
Side 3 av 4