Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 20 oppslagsord

bry 2

verb

Opphav

av lavtysk brüden ‘plage, erte’, opprinnelig ‘drive utukt med’; beslektet med brud

Betydning og bruk

forstyrre, uroe;

jamfør brydd

Eksempel

kan jeg bry deg litt?
bry hjernen med kompliserte saker;
vil du være brydd med å svare på enda et par spørsmål?

Faste uttrykk

bry seg
- blande seg inn i utrengsmål
  ikke bry deg!
- vise omsorg;
  gripe inn
  folk gidder ikke bry seg;
  det nytter å bry seg
bry seg med
vise interesse for;
umake seg med
hun hadde ikke tid til å bry seg med uvesentligheter;
de hadde ikke brydd seg med å varsle pressen
bry seg om
- være interessert i
  ingen medier brydde seg om hendelsen
- være glad i
  bry seg om andre
- bekymre seg for;
  ta hensyn til
  ikke bry deg om kritikken;
  det er ingenting å bry seg om

Artikkelside

ikke døyten

Betydning og bruk

ikke det minste;

ikke det grann;

Se: døyt

Eksempel

hun bryr seg ikke døyten om hva de andre mener

Artikkelside

ikke en dritt

Betydning og bruk

ikke i det hele tatt;

ikke noen ting;

ingenting (;

Se: dritt

Eksempel

i helgen gjorde de ikke en dritt;
jeg bryr meg ikke en dritt

Artikkelside

spørre

verb

Opphav

norrønt spyrja, av spor

Betydning og bruk

tiltale, henvende seg til for å få svar på noe
Eksempel
- hvordan vet du det, om jeg tør spørre?
- skrive og spørre om noe;
- guttungen spurte og grov om all ting;
- om 30 år er det ingen som spør hvem du var – ingen som bryr seg om;
- jeg spør ikke noen om lov;
- få spurt opp noe(n);
- spørre seg for;
- spørre om veien;
- spørre en ut om noe;
- spørre etter en;
- spørre noen til råds
- eksaminere
  bli spurt om 1814
- som adjektiv i presens partisipp: som uttrykker spørsmål
  spørrende pronomen;
  en spørrende hovedsetning;
  et spørrende blikk
- som adverb:
  se spørrende på en
- brukt for å understreke noe:
  spør om jeg ble glad
få vite
Eksempel
- spørre nytt;
- han ble aldri spurt siden – ingen hørte mer til ham

Faste uttrykk

det spørs
det er tvilsomt;
det kommer an på
det spørs om pengene rekker til;
det spørs om jeg får tid
spørre seg selv
fundere på selv;
overveie, grunne på
jeg spurte meg selv hva jeg virkelig ønsket

Artikkelside

ræv

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

norrønt rauf ‘hull, åpning’

Betydning og bruk

bakende (2), rumpe (1)

Faste uttrykk

få/sette ræva i gir
få opp farten, skynde seg
få ræva i gir og kom!
nå må du sette ræva i gir!
gå på ræva
- falle, dette
  han gled og gikk på ræva
- mislykkes
  livet går på ræva
ha gullhår i ræva
stadig ha hellet med seg
lette på ræva
reise seg for å foreta seg noe
midt i ræva
ikke det minste
det bryr meg midt i ræva;
fotball interesserer meg midt i ræva
sitte på ræva
være uvirksom

Artikkelside

kimse

verb

Faste uttrykk

kimse av
vise at en ikke bryr seg om;
forakte
statistikk skal du ikke kimse av;
å kimse av eldre og kloke mennesker er dumt

Artikkelside

feie

verb

Opphav

av lavtysk vegen, norrønt fægja ‘gjøre ren, klar’; beslektet med fager

Betydning og bruk

sope, rengjøre med kost eller lignende
Eksempel
- feie pipa;
- hun feiet trappa
drive (3, 5), jage (2)
Eksempel
- feie andre til side
fyke (2), fare (2, 3)
Eksempel
- vinden feide gjennom dalen;
- hun feide forbi;
- bevegelsen har feid over store deler av verden

Faste uttrykk

feie av
avvise (litt bryskt), avfeie
feie for egen dør
ordne sine egne saker først før en bryr seg med andre
hun bør feie for egen dør før hun kritiserer meg;
fei for din egen dør!
feie noe under teppet
skyve problem eller lignende unna
nye koster feier best
nye folk er ivrige og effektive i arbeidet

Artikkelside

døyt

substantiv hankjønn

Opphav

av nederlandsk duit ‘liten koppermynt’

Faste uttrykk

ikke døyten
ikke det minste;
ikke det grann
hun bryr seg ikke døyten om hva de andre mener
ikke en døyt
ikke det minste;
ikke det grann
jeg skjønner ikke en døyt av dette

Artikkelside

dør

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

norrønt dyr(r) flertall

Betydning og bruk

bevegelig plate til å åpne og stenge en inngang til et skap, et rom eller et hus
Eksempel
- ringe på døra;
- stenge døra;
- åpne døra til klesskapet;
- lukk døra etter deg!
- har du låst døra?
åpning i en vegg for gjennomgang;
døråpning
Eksempel
- gå inn gjennom døra;
- stå i døra;
- gå ut i døra

Faste uttrykk

feie for egen dør
ordne sine egne saker først før en bryr seg med andre
hun bør feie for egen dør før hun kritiserer meg;
fei for din egen dør!
for lukkede dører
uten adgang for publikum
møtet gikk for lukkede dører
for åpne dører
med adgang for publikum
rettssaken gikk for åpne dører
gå fra dør til dør
gå fra hus til hus
de gikk fra dør til dør og solgte lodd
gå stille i dørene
fare varsomt fram;
tie
her er det best å gå stille i dørene
holde døra åpen
la en mulighet være åpen
de holder døra åpen for å gjenoppta samarbeidet senere
ikke gi ved dørene
ikke la noen komme lett til noe
laget har ikke tenkt å gi ved dørene i den viktige kampen
kaste på dør
kaste ut;
vise bort
pressen ble kastet på dør da møtet begynte
kroken på døra
slutten på noe;
det å måtte gi opp en virksomhet
avgiften betydde kroken på døra for bedriften;
svak økonomi satte kroken på døra
møte seg selv i døra
si eller gjøre noe som ikke er i samsvar med noe en har sagt eller gjort før
politikeren møtte seg selv i døra da hun ble statsråd
renne ned dørene hos
plage med stadige besøk
naboungene renner ned dørene hos oss
sette stolen for døra
tvinge til å ta et valg;
gi ultimatum
hun satte ham stolen for døra
slå inn åpne dører
kjempe for noe det alt er enighet om
partiet slår inn åpne dører med dette forslaget
stryke på dør
springe ut av huset
etter krangelen strøk hun på dør uten et ord
stå for døra
være nær forestående
nå står jula snart for døra
vise noen døra
sende ut;
jage vekk
sjefen viste ham døra etter å ha oppdaget underslaget

Artikkelside

dritt, drit

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt drit nøytrum, av drítr ‘skitt, skam’; av drite

Betydning og bruk

avføring (2) eller ekskrement fra mennesker eller dyr;
skitt (1, 1), lort (1)
Eksempel
- tømme tanken med dritt fra utedoen
noe som er umoralsk eller uønsket;
skitt (1, smuss
Eksempel
- bli behandlet som dritt;
- jeg har opplevd mye dritt i livet
noe som er skittent;
skitt (1, 2), smuss
Eksempel
- etter at vi hadde vasket, var det fremdeles mye dritt på gulvet
person som har gjort noe galt, og som en ikke liker;
drittsekk
Eksempel
- han er en dritt

Faste uttrykk

ikke en dritt
ikke i det hele tatt;
ikke noen ting;
ingenting (2
i helgen gjorde de ikke en dritt;
jeg bryr meg ikke en dritt
kaste dritt på
snakke fornærmende eller nedsettende om eller til
politikerne kaster dritt på hverandre;
jeg mener ikke å kaste dritt på henne
noe dritt
noe negativt eller uønsket;
herk
for noe dritt!
dette været er noe dritt!
det er noe dritt å miste bussen
slenge dritt
snakke fornærmende eller nedsettende
de satt og slengte dritt med hverandre;
vi slengte dritt til hverandre;
slenge dritt om sjefen

Artikkelside

Nynorskordboka 22 oppslagsord

bry 2

verb

Opphav

av lågtysk brüden ‘plage, erte’, opphavleg ‘drive utukt med’; samanheng med brur

Tyding og bruk

forstyrre, uroe;

jamfør brydd

Døme

kan eg bry deg litt?
er dette noko å bry hjernen med?
vere brydd med noko

Faste uttrykk

bry seg
- blande seg inn i utrengsmål
  ikkje bry deg!
- vise omsorg;
  gripe inn
  det nyttar å bry seg;
  folk kan døy på gata utan at folk bryr seg;
  godt å sjå at folk bryr seg
bry seg med
vise interesse for;
umake seg med
ho har det for travelt til å bry seg med dette
bry seg om
- vere interessert i
  ingen brydde seg om dette
- vere glad i
  dei bryr seg om kvarandre
- ta omsyn til
  det er ikkje noko å bry seg om

Artikkelside

spørje

spørja

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt spyrja; av spor (

Tyding og bruk

vende seg til for å få svar på noko;
frege, forhøyre (seg)
Døme
- «kjem du snart heim?» spurde mora;
- spørje etter noko(n);
- spørje faren om lov;
- du spør og grev om alle ting
- i retorisk spørsmål, som framheving
  spør om eg vart glad!
- eksaminere
  bli spurd om 1814;
  om 30 år er det ingen som spør kven du var – ingen som bryr seg om;
  få spurt opp nokon;
  spørje nokon til råds;
  spørje nokon ut om noko(n);
  spørje seg for, fram, føre;
  spørje seg fri frå skulen
- i presens partisipp: som uttrykkjer spørsmål
  eit spørjande blikk;
  ei spørjande hovudsetning;
  spørjande pronomen;
  sjå spørjande på nokon
få vite, høyre om;
frette
Døme
- spørje nytt;
- ho vart aldri spurd meir – ingen høyrde noko meir til henne

Faste uttrykk

spørje seg sjølv
fundere på sjølv;
grunde på
eg spurde meg sjølv om kva eg eigenleg ville studere

Artikkelside

skilnad

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt skilnaðr ‘åtskiljing’

Tyding og bruk

det at ein ting er annleis enn ein annan;
forskjell (1);
ulikskap (1);
differanse
Døme
- det er liten skilnad på dei to tilboda;
- ikkje sjå skilnad på rett og rangt;
- skilnaden mellom dei to summane er liten
det å skilje;
avskil (1)
grense (1

Faste uttrykk

gjere skilnad på
handsame ulikt og urettvist
han gjorde skilnad på folk
til skilnad frå
ulikt, i motsetnad til
til skilnad frå foreldra bryr ikkje dei unge seg om å kjøpe hus

Artikkelside

rygg

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hryggr

Tyding og bruk

bakre del av overkroppen, frå nakken til halebeinet
Døme
- rette ryggen;
- vere brei over ryggen;
- han låg på ryggen i blomsterenga;
- ho klappa hunden på ryggen;
- sitje på ryggen av ein hest
- - hesterygg
  - korsrygg
  - krokrygg
øvste del av langstrekt fjell, høgdedrag og liknande
Døme
- vi følgde ryggen oppetter fjellet
- - fjellrygg
  - åsrygg
øvste kant eller del av noko
- - bølgjerygg
  - knivrygg
  - naserygg
del på stol, benk og liknande til å lene ryggen mot;
rygglene, ryggstø
bakside av bok, der arka er sydd eller limt saman
Døme
- boka har losna i ryggen;
- på ryggen står tittel og forfattar av boka
- - skinnrygg
del av klesplagg som dekkjer ryggen
Døme
- hol i ryggen på jakka
ryggsymjing
Døme
- ho konkurrerte i bryst og rygg

Faste uttrykk

bak ryggen på nokon
utan at vedkomande veit om det;
i smug
brekke ryggen
lide stor skade eller reduksjon
økonomien vil brekke ryggen om utviklinga fortset slik;
bransjen held på å brekke ryggen
falle nokon i ryggen
gå til åtak på nokon bakfrå;
svike
ha i ryggen
kunne lite på nokon eller noko til hjelp og støtte
ha ryggen fri
- vere sikra mot kritikk og åtak fordi ein handla etter reglane eller på andre måtar har gardert seg
- vere sikra mot fysisk angrep bakfrå
har ein tatt fanden/styggen på ryggen, lyt ein bere han fram
har ein vore overmodig eller dum, vil det straffe seg
leggje/setje ryggen til
hjelpe til
dette krev at alle legg ryggen til;
du må setje ryggen til om du skal klare dette
liggje med brekt rygg
ha lidd stor skade;
vere særs redusert
partiet låg med brekt rygg etter valet;
industrien ligg med brekt rygg
med ryggen mot veggen
uten mogelegheit til å dra seg attende;
på siste skanse
dei kjemper med ryggen mot veggen for å overleve;
han vart pressa og stod med ryggen mot veggen;
butikken slåst med ryggen mot veggen for ikkje å gå konkurs
midt i/på ryggen
slett ikkje;
midt i ræva
denne boka interesserer meg midt i ryggen;
VM bryr oss midt på ryggen
pisse/sleikje nokon oppetter ryggen
smiske for nokon
han sleikjer den nye sjefen oppetter ryggen
skyte rygg
- bli sint, vise uvilje
  leiaren skyt rygg når nokon freister å kritisere han
- krumme ryggen
  å skyte rygg er ein god øving for ryggen
sterk rygg
evne til å tole mykje
det skal sterk rygg til for å tole dette;
han har ein sterk rygg som orkar bere dette presset;
det krevst ein sterk rygg i denne jobben
styggen på ryggen
negativ tanke, vane eller liknande som plager ein;
tung bør;
jamfør har ein tatt fanden/styggen på ryggen, lyt ein bere han fram
ta på ryggen
ta på seg ei bør eller eit tungt ansvar
vende nokon/noko ryggen
vise nokon eller noko frå seg;
halde seg borte frå nokon eller noko;
avvise, svikte
dei vende familien sin ryggen;
ho vender partiet ryggen
vende ryggen til nokon/noko
vise nokon eller noko frå seg;
halde seg borte frå nokon eller noko;
avvise, svikte
dei har vendt ryggen til tradisjonane;
han har snudd ryggen til familien sin

Artikkelside

kimse

kimsa

verb

Opphav

truleg av kime (

Tyding og bruk

slengje med hovudet, kaste med nakken

Faste uttrykk

kimse av
syne at ein ikkje bryr seg om;
vanvørde
ein skal ikkje kimse av sunn fornuft;
kjensler skal ein aldri kimse av

Artikkelside

frå 1, ifrå

preposisjon

Opphav

norrønt frá, ífrá; same opphav som fram

Tyding og bruk

brukt for å gje utgangspunkt ved stad eller rom;
med utgangspunkt i
Døme
- reise frå Bodø;
- trafikken frå fjellet;
- kome frå jobb;
- samle seg frå alle kantar;
- frå kontoret ser eg heile byen
- brukt som adverb
  sparke frå;
  båten driv frå
ved (måling av) utgangspunktet for strekning, område, storleik, intervall
Døme
- frå Lindesnes til Nordkapp;
- frå ende til annan;
- frå topp til tå;
- frå hand til munn;
- 20 m frå huset;
- prisar frå 10 kr og oppover;
- frå dei eldste til dei yngste
ved utgangspunktet for tid
Døme
- frå 1. mai til 1. juli;
- frå gammalt av;
- frå da av tok eg heller bussen enn å gå;
- frå først til sist;
- frå først av var det slik;
- frå æve til æve
ved utvikling, endring
Døme
- vekse frå gut til mann;
- frå det kjende til det ukjende
med opphav, årsak, grunnlag eller kjelde i
Døme
- vere frå landet;
- stamme frå apane;
- funn frå Egypt;
- boka hennar frå 1959;
- snøen frå i fjor;
- helse frå nokon;
- ordre frå høgaste hald;
- arve frå ein onkel;
- få hjelp frå vener;
- høyre sladder frå nokon;
- blø frå såret;
- snakke frå levra;
- fritt omsett frå tysk
- brukt som adverb
  ein kan lure kvar dette kjem frå
med fjerning, åtskiljing, skilje eller avstand i høve til
Døme
- reise frå gard og grunn;
- han reiste seg frå stolen;
- rømme frå fengselet;
- vere borte frå arbeidet;
- setje frå seg nøklane;
- bordet står noko frå veggen;
- halde nokon frå å gjere noko;
- ta ei klokke frå kvarandre;
- vere skild frå nokon;
- seie frå seg retten;
- kople av frå maset;
- sovne frå lyset
- brukt som adverb
  dei skadelidne må melde frå;
  denne summen skal du trekkje frå

Faste uttrykk

falle frå
- døy
- forlate, svikte;
  slutte
frå eller til
utan stor skilnad i den eine eller andre retninga
vi kan ikkje gjere stort frå eller til
frå seg
ukontrollert, styrlaus, galen; i uvit
dei vart frå seg av sinne
frå tid til anna
somtid, av og til
slike ting skjer frå tid til anna
frå vitet
utan evne til å tenkje eller handle rasjonelt
støyen kunne få kven som helst til å gå frå vitet
frå … til …
brukt til å syne spenn i tid, omfang eller anna
utstillinga er open frå laurdag til måndag;
isen er frå ti til tjue cm tjukk
gå ut frå
byggje på, rekne med (noko)
gå ut frå at alt er rett
til og frå
fram og tilbake
til skilnad frå
ulikt, i motsetnad til
til skilnad frå foreldra bryr ikkje dei unge seg om å kjøpe hus
til å kome frå
brukt for å uttrykkje at ein ikkje kan unngå noko
det er ikkje til å kome frå at språk kan vere vanskeleg
vekse frå
bli for stor for
slikt hadde dei vakse frå

Artikkelside

feie

feia

verb

Opphav

av lågtysk vegen, norrønt fægja ‘gjere rein’; samanheng med fager

Tyding og bruk

sope, reingjere med kost eller liknande
Døme
- feie pipa
drive (3, 5), jage (2), skuve
Døme
- feie andre til side
fyke (2), fare (2, 3), haste
Døme
- feie forbi

Faste uttrykk

feie av
avvise (litt bryskt)
feie for eiga dør
ordne sine eigne saker før ein bryr seg med andre
ho bør feie for eiga dør før ho kritiserer meg;
fei for di eiga dør!
feie noko under teppet
skyve problem eller liknande unna
nye kostar feiar best
nye folk er ivrige og flinke i arbeidet

Artikkelside

døyt

substantiv hankjønn

Opphav

av nederlandsk duit ‘liten koparmynt’

Faste uttrykk

ikkje døyten
ikkje det minste;
ikkje det grann
ho bryr seg ikkje døyten om kva folk seier
ikkje ein døyt
ikkje det minste;
ikkje det grann
eg skjønar ikkje ein døyt

Artikkelside

dør 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt dyr(r) fleirtal

Tyding og bruk

rørleg plate til å opne og stengje ein inngang til eit skap, eit rom eller eit hus
Døme
- ringje på døra;
- opne døra;
- late att døra til klesskapet;
- kan du lukke døra etter deg?
- hugs å låse døra når du går!
opning i vegg for gjennomgang;
døropning
Døme
- gå ut gjennom døra;
- stå i døra;
- gå ut i døra

Faste uttrykk

feie for eiga dør
ordne sine eigne saker før ein bryr seg med andre
ho bør feie for eiga dør før ho kritiserer meg;
fei for di eiga dør!
for lukka dører
utan tilgjenge for publikum
møtet gjekk for lukka dører
for opne dører
med tilgjenge for publikum
rettssaka gjekk for opne dører
gå frå dør til dør
gå frå hus til hus
dei gjekk frå dør til dør og samla inn pengar
gå stilt i dørene
fare varsamt fram;
teie
her er det best å gå stilt i dørene
halde døra open
la ei moglegheit vere open
dei held døra open for å ta opp att samarbeidet seinare
ikkje gje ved dørene
ikkje la nokon kome lett til noko
laget har ikkje tenkt å gje ved dørene i den viktige kampen
kaste på dør
kaste ut;
vise bort
pressa vart kasta på dør da møtet tok til
kroken på døra
slutten på noko;
det å avslutte ei verksemd
avgifta vart kroken på døra for verksemda;
setje kroken på døra av økonomiske årsaker
møte seg sjølv i døra
seie eller gjere noko som ikkje er i samsvar med noko ein har sagt eller gjort før
politikaren møtte seg sjølv i døra da ho vart statsråd
renne ned dørene hos
plage med stadige besøk
naboungane renner ned dørene hos oss
setje stolen for døra
tvinge til å ta eit val;
gje ultimatum
ho sette han stolen for døra
slå inn opne dører
kjempe for noko det alt er semje om
partiet slår inn opne dører med dette framlegget
stryke på dør
springe ut av huset
ho kledde raskt på seg og strauk på dør
stå for døra
vere i kjømda
snart står påska for døra
vise nokon døra
sende ut;
jage vekk
sjefen viste han døra etter å ha oppdaga underslaget

Artikkelside

den 1

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt þann, þenn, akkusativ av sá ‘den’

Tyding og bruk

særleg om noko fjernare (jf denne);

3. person eintal femininum og m; jamfør det ( og og dei (

Døme

den her mannen el. den mannen her – denne mannen;
dei fann ei sag, og den skal eg seie kom til nytte;
den saka er klar;
den gongen, tida (da ...);
den slags;
den var god (den)!
ser du den dama der (borte)?
den tid den sorg;
for den del;
i den grad – el. mon (som)

føre relativsetning:
- den som kjem først (...)
ei(n) slik ei(n)
- han er ikkje den som gjev seg
forsterkande:
- dei har kjøpt seg den bilen – dvs ein flott bil
allment:
- eg bryr meg ikkje om kva den og den seier

Artikkelside

Side 1 av 3

Resultat per side:

Avansert søk

Bokmålsordboka 20 oppslagsord

bry 2II

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Faste uttrykk

ikke døyten

Betydning og bruk

Eksempel

ikke en dritt

Betydning og bruk

Eksempel

spørre

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

ræv

Opphav

Betydning og bruk

Faste uttrykk

kimse

Faste uttrykk

feie

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

døyt

Opphav

Faste uttrykk

dør

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

dritt, drit

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

Nynorskordboka 22 oppslagsord

bry 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

spørje

spørja

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

skilnad

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

rygg

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

kimse

kimsa

Opphav

Tyding og bruk

bry 2

bry 2

frå 1, ifrå

dør 1

den 1