Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 123 oppslagsord

ulykke

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

norrønt úlykka; fra lavtysk ungelucke

Betydning og bruk

tilfeldig større skade, alvorlig uhell, katastrofe
Eksempel
- bilulykke, flyulykke, togulykke;
- når ulykken først er ute;
- en ulykke kommer sjelden alene;
- ulykken skjedde da bilen skulle kjøre forbi;
- nasjonen ble rammet av store ulykker;
- bli utsatt for en ulykke
skadelig forhold, ulykkelig omstendighet eller skjebne
Eksempel
- det ville ikke være noen ulykke om han fikk avslag;
- alkoholen ble hennes ulykke;
- det er en ulykke å vokse opp i et dårlig miljø

Faste uttrykk

gjøre en ulykke på
påføre alvorlig skade på
gjøre ulykke på seg selv
gjøre en ulykke på seg
ofte: ta sitt liv
komme i ulykka
bli uønsket gravid

Artikkelside

all landsens ulykke

Betydning og bruk

all mulig ulykke;

Se: landsens

Artikkelside

det hevner seg

Betydning og bruk

det vil føre til ulykke;

det straffer seg;

Se: hevne

Eksempel

det hevner seg å være uærlig

Artikkelside

ta med i dragsuget

Betydning og bruk

rive med, trekke inn i felles ulykke;

Se: dragsug

Artikkelside

dra med i dragsuget

Betydning og bruk

rive med, trekke inn i felles ulykke;

Se: dragsug

Artikkelside

gå med i dragsuget

Betydning og bruk

bli revet med, trukket inn i felles ulykke;

Se: dragsug

Artikkelside

være tretten til bords

Betydning og bruk

være i et selskap med tretten personer, noe som kan tolkes som at en ulykke vil skje;

Se: tretten

Artikkelside

med døden til følge

Betydning og bruk

som volder død (, 1);

Se: død

Eksempel

bli utsatt for en ulykke med døden til følge;
kroppsskade med døden til følge

Artikkelside

komme i ulykka

Betydning og bruk

tidligere om ugift kvinne: bli med barn; bli uønsket gravid;

Se: ulykke

Artikkelside

gjøre en ulykke på noen

Betydning og bruk

gjøre, slå noen helseløs;

Se: ulykke

Artikkelside

Nynorskordboka 104 oppslagsord

ulykke, ulukke

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt úlykka; frå lågtysk ungelucke

Tyding og bruk

hending som valdar stor skade;
alvorleg uhell, katastrofe
Døme
- bilulykke;
- flyulykke;
- gruveulykke;
- trafikkulykke;
- bli utsett for ei ulykke;
- det kom store ulykker over landet;
- når ulykka er ute;
- ulykka hende (el. skjedde) da bilen skulle køyre forbi
skadeleg forhold, uheldig omstende, sørgjeleg stode
Døme
- det er ei ulykke å vekse opp i slummen;
- det er inga ulykke om vi må vente litt;
- ulykka er at middelet ikkje finst;
- føre ulykke over nokon

Faste uttrykk

ei ulykke kjem sjeldan aleine
når noko går gale, kan ein rekne med at endå meir går gale
gjere ei ulykke på
gjere alvorleg skade på
pass dykk, elles gjer eg ei ulykke på dykk!
kome i ulykka
bli gravid uviljes
til all ulykke
ulykkelegvis

Artikkelside

skrift 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt skript; jamfør skrive

Tyding og bruk

teiknsystem som ein kan bruke som uttrykk for ord, stavingar eller språklydar;
form på skrivemåten av bokstavar og ord
Døme
- skrifta i brevet var utydeleg
- - biletskrift
  - bokstavskrift
  - handskrift
  - kileskrift
  - stavingsskrift
slag (2 av prent;
trykktype
- - brødskrift
  - formskrift
  - lykkjeskrift
  - skjønnskrift
ord, setning eller tekst av skrivne eller prenta teikn
Døme
- hevde noko i skrift og tale
- - innskrift
  - overskrift
heilage, religiøse tekster
Døme
- det står i den heilage skrifta;
- dei heilage skriftene i hinduismen

Faste uttrykk

med lita skrift
- tekst med heller små bokstavar, som det er lett å oversjå
- løynt for andre;
  skjult, duld
skrifta på veggen
høgtideleg varsel om ulykke og dårlege tider;
mene tekel

Artikkelside

sjølvvalda

adjektiv

Tyding og bruk

som ein sjølv har valda;

som ein sjølv er skuld i;

sjølvforskyld

Døme

ei sjølvvalda ulykke

Artikkelside

slå 2

verb

Opphav

norrønt slá

Tyding og bruk

brått føre ei hand eller noko ein held (med stor kraft) mot noko eller nokon og råke;
dunke eller støyte til noko (så det smell);
hamre, banke
Døme
- han slo meg i magen;
- ho slo guten på kinnet;
- dei har slått henne helselaus;
- slå til nokon;
- han slår neven i bordet;
- slå noko i filler;
- slå i ein spikar;
- slå ball
uviljande støyte kraftig mot noko (og få vondt eller bli skadd)
Døme
- ho datt og slo hovudet;
- han har slått av ei framtann
vinne over;
sigre (1)
Døme
- slå fienden;
- heimelaget slo Brann
påverke med maktmiddel;
tvinge, presse
Døme
- slå åtaket attende;
- dei slo fienden på flukt
råke med sjukdom, ulykke eller liknande;
ha kraftig verknad på kropp eller sansar
Døme
- bli slått av ei ulykke;
- ein film som verkeleg slår
brått få til å innsjå;
jamfør slåande
Døme
- ein frykteleg tanke slår henne;
- det slo meg at dette var rett
skjere eller kutte gras, korn eller liknande med reiskap som ljå, slåmaskin eller grasklippar
Døme
- slå gras;
- dei slo enga
gjere slagliknande rørsler som lagar smell eller annan lyd;
dunke, slamre, brake;
klinge, spille;
blaffe;
pulsere
Døme
- vindauget står og slår;
- tora slår;
- klokka slo;
- slå takta;
- slå alarm;
- slå på harpe;
- flagget slo i vinden;
- kjenne kor hjartet slår
gjere eitt eller fleire rykk, sleng eller kast med ein kroppsdel
Døme
- fuglen slår med vengene;
- ho slo med nakken
trykkje eller hamre på eit apparat eller instrument
Døme
- slå inn 100 kroner på kassaapparatet
lage eller få i stand ved å hamre og banke
Døme
- slå ein tunnel;
- slå leir
sprengje, trengje
Døme
- granatane slo gjennom jordvollen
lage ei viss form på noko ved å knyte, bende, streke opp eller liknande
Døme
- slå krull på halen;
- slå ein knute;
- slå knute på seg;
- slå ein sirkel
binde, leggje, slengje eller kaste noko rundt noko
Døme
- slå eit tau rundt noko;
- slå papir rundt noko;
- ho slo armane rundt halsen på mora
helle væske eller masse med ei brå rørsle;
tømme
Døme
- slå ei bytte vatn på varmen;
- slå i seg ein dram
gjere ei brå rørsle så noko kjem i ei ny stilling
Døme
- slå auga ned;
- slå døra att
ruse, strøyme, kome farande (brått og med kraft)
Døme
- bårene slo over båten;
- regnet slår mot ruta;
- flammene slo i vêret;
- ei rar lukt slo mot oss

Faste uttrykk

slå an
bli omtykt;
fengje
filmen slo an
slå an på
flørte med
slå av
- stanse apparat, innretning eller motor ved å trykkje eller vri på brytar eller tast;
  skru av
  slå av lyset;
  ho har slått av radioen;
  han slo av omnen
- brukt i uttrykk for å prate, vitse, skrøne og liknande
  slå av ein prat;
  ho slo ofte av ein spøk
slå av på
gjere mindre i storleik, tal eller intensitet;
redusere, minke
slå av på farten;
dei slo av på krava
slå bort
ikkje vilje snakke om eller tenkje på
han slo bort tanken
slå eit slag for
ta eit ekstra tak for;
kjempe for
slå eit slag for miljøet
slå fast
konstatere
slå feil
mislykkast
slå frampå om
ymte om;
byrje å snakke om;
nemne
slå frå seg
- forsvare seg
- gje opp tanken på
slå følgje
gå eller reise i lag
dei slår følgje til skulen;
han slo følgje med mora
slå gjennom
bli anerkjend (som kunstnar, forfattar eller liknande)
bandet slo gjennom internasjonalt
slå i hel
- drepe
- bli kvitt;
  få unna
  slå i hel tida med kortspel
slå i hop
- lukke eller falde i hop;
  slå saman (1)
  slå i hop boka;
  ho slo i hop paraplyen
- binde i hop til éi eining;
  sameine;
  slå saman (2)
  slå i hop kommunar
slå inn
- knuse eller øydeleggje med eit kraftig slag innover
  slå inn døra
- om dør, vindauge og liknande: svinge innover
  dører som slår inn
- velte eller strøyme inn i eller over noko
  vinden slår inn i rommet;
  båra slo inn i båten
- byrje brått og veldig;
  bryte laus
  den økonomiske krisa slo inn over landet
- taste inn
  slå inn prisen
slå inn på
begynne med
slå inn på ein politisk karriere
slå lag med
gå saman med
slå ned
- slå ein person så hardt at hen går over ende og blir skadd
  ho vart slått ned i ei mørk gate
- nedkjempe;
  knuse (2)
  slå ned ein demonstrasjon
- om lyn: råke
- om tanke, kjensle eller hending: råke brått og uventa med stor kraft
  ein tanke slår ned i han
slå ned på
gå til åtak på
slå om
- skifte
  slå om til nordnorsk
- om vêr: endre seg (brått)
  det slo om til regn
slå om seg med
stadig bruke mykje av noko;
strø om seg med
ho slo om seg med framandord
slå opp
- brått bli open
  slå opp auga;
  ho slo opp døra
- opne bok eller anna trykksak (for å finne ei opplysning)
- publisere med store overskrifter
  saka vart slått stort opp
- gjera slutt på kjærleiksforhold
  ho slo opp med han;
  dei har slått opp
- om sår eller brot: opne seg igjen som resultat av fall, slag eller liknande
  slå opp ein gammal skade
slå på
setje i gang apparat, innretning eller motor ved å trykkje eller vri på brytar eller tast;
skru på
slå på lyset;
ho slo på pc-en
slå saman
- lukke eller falde saman;
  slå i hop (1)
  slå saman boka;
  ho slo saman paraplyen
- binde saman til éi eining;
  sameine;
  slå i hop (2)
  slå saman kommunar
slå seg
- støyte ein del av kroppen så hardt mot noko at det gjer vondt
  ho fall og slo seg
- bli skeiv;
  vri seg
  døra har slått seg
- bli fuktig eller rimete
  muren har slått seg på innsida
slå seg av
om apparat eller innretning: bli sett ut av funksjon;
kople seg ut
gatelyset slo seg av
slå seg fram
arbeide eller streve seg fram til ein betre posisjon;
lukkast
slå seg laus
retteleg more seg
slå seg med
bli med (til ein stad);
slå følge
slå seg ned
- setje seg
  slå seg ned i sofaen
- busetje seg
  slå seg ned i byen
slå seg opp
arbeide seg fram;
lukkast
slå seg på
- om apparat eller innretning: bli sett i funksjon;
  kople seg inn
  lyset har slått seg på
- byrje med
  slå seg på handel
slå seg til
bli verande;
slå seg til ro
dei har slått seg til i landet
slå stort på
leve flott;
sløse
slå til
- gje noko eller nokon eit slag
  ho slo til han
- gripe (hardt) inn;
  gå til aksjon
  ranarar slo til mot kiosken i natt
- hende plutseleg;
  inntreffe
  det slo til med rekordvarme i helga
- gjere noko på ein (uventa) flott måte
  bassisten slo til med glitrande spel
- akseptere eit tilbod;
  godta, seie ja
  vi slo til og kjøpte båten
- gå i oppfylling;
  bli som venta
  spådomane har slått til
- gje godt resultat (i jordbruk, jakt eller fiske)
  avlinga slo til i år
slå under seg
eigne til seg;
ta makt over;
leggje under seg
slå under seg store landområde
slå ut
- knuse eller øydeleggje med eit kraftig slag
  slå ut ei rute;
  ho fekk slått ut ei tann
- vinne over;
  konkurrere ut
  slå ut konkurrenten frå tevlinga
- setje ut av spel
  vere heilt slått ut av varmen
- gjere ei brå rørsle utover
  slå ut med armane;
  visaren slo ut
- gje positivt resultat på test eller prøve
  promilletesten slo ut
- få ei viss verknad;
  føre til
  auka kostnader slår ut i høgare prisar
- brått kome fram og vise seg
  sjukdomen har slått ut igjen;
  striden slo ut
- tøme ut væske eller masse
  slå ut mjølka

Artikkelside

dragsug, dragsog

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sugande rørsle av sjøen der han dreg seg attende etter eit bølgjeslag eller til dømes av skip som søkk

Faste uttrykk

bli teken av dragsuget
bli ramma av ei sams ulykke eller liknande
dra med i dragsuget
rive med, trekkje inn i sams ulykke
gå med i dragsuget
bli riven med, trekt inn i sams ulykke
ta med i dragsuget
rive med, trekkje inn i sams ulykke

Artikkelside

uhell

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør hell

Tyding og bruk

hending eller tilhøve som valdar skade eller bry;
skade, mindre ulykke;
mistak
Døme
- ha eit uhell på turen;
- eit hendeleg uhell;
- når uhellet er ute
- - arbeidsuhell
  - trafikkuhell
uflaks, utur
Døme
- ha uhell med vêret

Faste uttrykk

hell i uhell
heldig hending eller omstende som dempar verknaden av ei ugunstig hending
det var eit hell i uhellet at alle var ute da huset rasa saman

Artikkelside

tretten

determinativ kvantor

Opphav

norrønt þrettán, opphavleg ‘tre og ti’

Tyding og bruk

grunntalet 13

Døme

i tretten år;
telje til 13;
mange reknar tretten som eit ulykkestal

Faste uttrykk

gå tretten på dusinet av
vere heilt alminneleg, ordinær eller anonym
vere tretten til bords
vere i eit selskap med tretten personar, noko som tolkast som at ei ulykke vil skje

Artikkelside

stygg 2

adjektiv

Opphav

norrønt styggr

Tyding og bruk

som tek seg dårleg ut;
med utiltalande utsjånad
Døme
- vere stygg å sjå på;
- vere stygg på håret;
- ha stygge tenner;
- ei stygg handskrift;
- dressen var flekkete og stygg;
- eit stygt måleri;
- det eine huset styggare enn det andre;
- det styggaste bygget i byen
slem, uskikkeleg, vond
Døme
- vere stygg mot nokon;
- ei stygg skulding;
- stygge gjerningar
- brukt som adverb:
  fare stygt fram
farleg, skremmande
Døme
- ein stygg sving;
- ein stygg sjukdom;
- stygge våpen
fæl, lei
Døme
- ei stygg ulykke;
- ein stygg affære;
- vere stygg til å banne
faretruande, illevarslande
Døme
- sjå stygt ut for nokon
- brukt som adverb:
  drøyme stygt
dumdristig, tankelaus
Døme
- stygg køyring
om lyd: høg og skremmande
Døme
- eit stygt skrik;
- det var stygt å høyre
ufyseleg, ruskete
Døme
- stygt vêr
usømeleg
Døme
- fortelje stygge historier;
- skrive stygge ord på doveggen
redd, sky;
jamfør folkestygg
brukt som forsterkande forledd;
i ord som styggbratt, styggfort, styggammal

Faste uttrykk

vere stygg i kjeften
bruke harde, ufine ord

Artikkelside

slag 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt slag

Tyding og bruk

(rask) rørsle med stor kraft med hand eller reiskap mot noko med stor kraft;
det å slå (2, 1);
bank (3, 1), kakk (2
Døme
- slå harde slag med ei sleggje;
- gje eit slag med knyttneven;
- klokka slo tolv slag;
- eit godt slag med racketen;
- kvalen gjorde eit slag med sporden
- - hamarslag
  - knyttneveslag
det at noko eller nokon blir ramma (hardt);
(ufrivillig) kraftig støyt;
dunk, dask
Døme
- falle og få eit slag i hovudet
jamn dunking frå noko;
rytmisk samandraging
Døme
- slaga i maskinen;
- høyre slaga av bølgjene mot båtsida;
- hjartet slår om lag 70 slag i minuttet
- - pulsslag
  - taktslag
  - trommeslag
lei hending som råkar brått og kraftig;
ulykke
Døme
- å bli aleine er eit hardt slag;
- det var eit slag for heile familien
plutseleg sjukdomsanfall på grunn svikt i livsviktige organ, oftast hjerne og hjarte
Døme
- han har fått slag;
- døy av slag
- - heteslag
  - hjarteslag
  - hjerneslag
væpna kamp mellom fiendtlege styrkar;
militær trefning
Døme
- slaget på Stiklestad;
- vinne eit slag;
- slaget om byen
krafttak for å oppnå noko eller vinne over noko eller nokon;
konflikt eller motsetnad mellom stridande interesser
Døme
- slaget om sjåarane;
- ho vann slaget om gullet;
- opposisjonen tapte slaget
einskild omgang av leik eller spel;
parti (5)
Døme
- eit slag krokket;
- skal vi ta eit slag kort?
ombretta kant på klede
Døme
- slaget på ei jakke
laustsitjande overplagg utan ermar
- - regnslag
rørsle i rett linje etter kvar gang ein skiftar retning;
baut (2)
Døme
- båten tok eit slag opp mot vinden;
- gjere eit slag bortover golvet
råske eller væte på noko
Døme
- det har gått slag i handkleda
- - jordslag
spor (1, 1), far (2, 1)
Døme
- sjå slag etter gaupe
om båtar: overgang mellom side og botn;
kimming (2)
brukt om samansetningar om noko som ein slår mot;
i ord som spikarslag

Faste uttrykk

eit slag i lufta
gjerning som er heilt utan verknad
ha fritt slag
ha full handlefridom
i slag
i god form
han er verkeleg i slag i kveld;
eg kjenner meg ikkje i godt slag i dag
med eitt slag
brått, plutseleg
mellom slaga
mellom to periodar med høg aktivitet
deltakarane kvilte mellom slaga;
han tok ein matbit mellom slaga
på slaget
nøyaktig på tida
han stod på døra på slaget tolv
slag i slag
utan stogg imellom
slå eit slag for
ta eit ekstra tak for;
kjempe for
slå eit slag for miljøet

Artikkelside

skam

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt skǫmm

Tyding og bruk

sterkt negativt omdøme;
vanære (1
Døme
- føre skam over nokon;
- leve i skamma;
- dei sat der med skamma;
- fy for skam!
handling, eigenskap, tilstand eller liknande som er årsak til skam (1)
Døme
- det er stor skam at dei fekk lov til å ture fram slik
person, ting eller tilhøve som er årsak til vanære for ei gruppe eller eit samfunn
Døme
- han er ei skam for heile bygda;
- boka er ei skam for forlaget
kjensle for kva som sømer seg;
det å skamme seg;
skamkjensle
Døme
- han vart heit av skam;
- ho raudna av skam;
- dei åtte ikkje skam i livet
skade (1, 4), ulykke (2)
Døme
- det er både synd og skam;
- det er både skam og skade;
- skam få den som seier slikt
brukt som førsteledd i samansetningar: med kraftig og skadeleg verknad;
i ord som skambite, skamfryse, skamklippe og skamrose
brukt som etterledd i samansetningar: skamkjensle over det som førsteleddet er knytt til;
i ord som flyskam

Faste uttrykk

bite hovudet av skamma
undertrykkje skamkjensla
for skams skuld
for å unngå skam;
for ikkje å ta seg dårleg ut
gjere skam på
- skjemme ut, vanære
  dei gjorde ikkje skam på klubben
- motprove tydeleg;
  gjere til skamme
  dei gjorde skam på spådomane
gjere til skamme
vise at noko ikkje er rett;
motprove, avsanne
alle argumenta er gjorde til skamme
skam å seie
dessverre

Artikkelside

Side 1 av 13

Resultat per side:

Avansert søk

Bokmålsordboka 123 oppslagsord

ulykke

Opphav

Betydning og bruk

Eksempel

Eksempel

Faste uttrykk

all landsens ulykke

Betydning og bruk

det hevner seg

Betydning og bruk

Eksempel

ta med i dragsuget

Betydning og bruk

dra med i dragsuget

Betydning og bruk

gå med i dragsuget

Betydning og bruk

være tretten til bords

Betydning og bruk

med døden til følge

Betydning og bruk

Eksempel

komme i ulykka

Betydning og bruk

gjøre en ulykke på noen

Betydning og bruk

Nynorskordboka 104 oppslagsord

ulykke, ulukke

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

skrift 1I

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

sjølvvalda

Tyding og bruk

Døme

slå 2II

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

dragsug, dragsog

Tyding og bruk

Faste uttrykk

uhell

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

tretten

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

skrift 1

slå 2

stygg 2

slag 1