Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
174 treff

Bokmålsordboka 93 oppslagsord

ytring

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

av ytre (3

Betydning og bruk

  1. mest i sammensetninger: det å ytre seg
    Eksempel
    • bifallsytring
  2. Eksempel
    • frimodige ytringer
  3. i språkvitenskap: språklig helhet som kan stå alene;
    del av en tekst som står mellom to store skilletegn (dvs. punktum, spørsmåltegn og utropstegn)
Artikkelside

tankeløs, tankelaus

adjektiv

Betydning og bruk

  1. som ikke tenker seg om;
    Eksempel
    • tankeløse barn
  2. som ikke er gjennomtenkt;
    Eksempel
    • en tankeløs ytring;
    • det var tankeløst av deg
    • brukt som adverb:
      • opptre helt tankeløst
Artikkelside

usaklighet

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Betydning og bruk

  1. det å være usaklig
  2. usaklig ytring, argument eller lignende
    Eksempel
    • en diskusjon full av usakligheter
Artikkelside

uhøflighet

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

  1. det å være uhøflig
    Eksempel
    • bli utsatt for uhøflighet
  2. uhøflig ytring eller handling
    Eksempel
    • svare med en uhøflighet
Artikkelside

slibrighet

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Betydning og bruk

slibrig (2) ytring, vits eller lignende;
Eksempel
  • komme med slibrigheter
Artikkelside

tonegang

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

  1. skifting i tonehøyde gjennom et ord eller en ytring;
  2. progresjon av toner i et musikkstykke
    Eksempel
    • rytmer og toneganger inspirert av østeuropeisk musikk
Artikkelside

tonefall

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

skifte i tonehøyde gjennom et ord eller en ytring;
Eksempel
  • hun sa det i et muntert tonefall;
  • et trøndersk tonefall
Artikkelside

mening, meining

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

av mene

Betydning og bruk

  1. tanke, innhold, betydning (i et ord, en ytring, en handling eller lignende);
    sammenheng, plan, hensikt
    Eksempel
    • skjønne meningen i det som blir sagt;
    • er det meningen at det skal være slik?
    • det som gir livet mening;
    • ta alt i beste mening;
    • det er vel en mening med det;
    • det var ikke meningen å skremme deg;
    • det er meningen å rive denne veggen
  2. oppfatning, overbevisning;
    Eksempel
    • skifte mening;
    • etter min mening;
    • det er min oppriktige mening;
    • gjøre seg opp en mening om noe;
    • det er bare én mening om den saken

Faste uttrykk

  • delte meninger
    ulike, ofte motsatte, meninger
    • det er delte meninger om saken
  • meningers mot
    egne, sterke meninger
    • hun har alltid hatt sine meningers mot
Artikkelside

piskesnert

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

  1. slag av pisk (1, 1);
    jamfør snert (3)
    Eksempel
    • han lot hesten smake piskesnerten
  2. i overført betydning: hard og kritiserende ytring eller opprivende hending
    Eksempel
    • skribenten har fått føle piskesnerten

Faste uttrykk

  • som en piskesnert
    brått, uventet og sårende
    • ordene rammet som en piskesnert
Artikkelside

fon

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk phone ‘lyd, stemme’

Betydning og bruk

i språkvitenskap: minste lydlige segment i en ytring;
Artikkelside

Nynorskordboka 81 oppslagsord

ytring 1

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å ytre (3;
flytting lenger ut
Artikkelside

ytring 2

substantiv hokjønn

Opphav

av ytre (4

Tyding og bruk

  1. det å ytre seg
    Døme
    • mishagsytring
  2. Døme
    • kapitalismen har ulike ytringar
  3. i språkvitskap: språkleg heilskap som kan stå aleine;
    del av ei tekst som står mellom to store skiljeteikn (det vil seie punktum, spørjeteikn og utropsteikn)
Artikkelside

meining

substantiv hokjønn

Opphav

av meine

Tyding og bruk

  1. tanke, innhald, tyding (i eit ord, ei ytring, ei handling eller liknande);
    samanheng, plan, føremål
    Døme
    • skjøne meininga i det som blir sagt;
    • i vid meining;
    • finne ei meining i tilværet;
    • det er inga meining i slikt!
    • er det meininga at eg skal vere med?
    • gjere noko i beste meining
  2. oppfatning, overtyding;
    Døme
    • seie meininga si;
    • gjere seg opp ei meining om noko;
    • det er berre éi meining om det

Faste uttrykk

  • delte meiningar
    ulike, ofte motsette, meiningar
    • det er delte meiningar om den saka
  • meiningars mot
    eigne, sterke meiningar
    • ei sterk kvinne med meiningars mot
Artikkelside

tonegang

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. skifting i tonehøgd gjennom eit ord eller ei ytring;
  2. progresjon av tonar i eit musikkstykke
    Døme
    • tonegangar inspirerte av indisk musikk
Artikkelside

tonefall

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

skifting i tonehøgd gjennom eit ord eller ei ytring;
Døme
  • ho har nordnorsk tonefall;
  • eit muntert tonefall
Artikkelside

utbrot, utbrott

substantiv inkjekjønn

Opphav

av bryte

Tyding og bruk

  1. plutseleg og brå start, framvekst og liknande av noko
    Døme
    • vulkanen hadde utbrot for to år sidan;
    • utbrotet av epidemien
  2. det at ein kvilande sjukdom som herpes, eksem eller liknande gjev symptom i form av sår, utslett og liknande
  3. i sykkelritt eller løp: det å (prøve å) bryte ut frå ei gruppe;
    Døme
    • tre syklistar prøvde med eit utbrot
  4. brått kjensleuttrykk;
    brå ytring;
    Døme
    • kome med eit rasande utbrot
Artikkelside

tirade

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; av italiensk tirare ‘trekkje’

Tyding og bruk

  1. lengre ordrik ytring;
    Døme
    • ein lang og innhaldslaus tirade;
    • halde ein bitter tirade
  2. i musikk: passasje med raske, stigande og fallande tonar
Artikkelside

spørsmål

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter dansk, av eldre dansk spørgsel ‘det å spørje’; av spørje og av mål (2

Tyding og bruk

  1. spørjande setning eller ytring
    Døme
    • stille nokon eit spørsmål;
    • kome med eit spørsmål;
    • rette eit spørsmål til nokon;
    • eit nærgåande spørsmål
  2. Døme
    • det har vore spørsmål etter deg
  3. sak eller høve som ein drøfter, diskuterer, undersøkjer eller liknande;
    Døme
    • eit brennande spørsmål;
    • utanrikspolitiske spørsmål;
    • dei fekk spørsmål om etterkrigstida på eksamen;
    • det var aldri spørsmål om noko anna
  4. noko som er uvisst
    Døme
    • det er eit anna spørsmål;
    • om vi lykkast, er eit ope spørsmål

Faste uttrykk

  • det store spørsmålet
    det avgjerande punktet
  • reise eit spørsmål
    stille eit spørsmål;
    ta opp eit problem
  • retorisk spørsmål
    spørsmål som ein ikkje ventar svar på, eller som ein stiller for seg sjølv for å kunne svare på det
  • utan spørsmål
    utan å tvile eller nøle
    • dei godtok straffa utan spørsmål
  • vere eit spørsmål om
    dreie seg om;
    vere tale om;
    vere ei føresetnad
    • dette er eit spørsmål om liv og død;
    • heile saka var eit spørsmål om tid
Artikkelside

eldskrift

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

skrift (1, 1) eller ytring (2, 1) som ein tenkjer er forma i eld fordi innhaldet er så viktig;
Døme
  • det står skrive med eldskrift på veggen
Artikkelside

bord 2

substantiv inkjekjønn

Uttale

boˊr

Opphav

norrønt borð

Tyding og bruk

  1. møbel med vassrett plate eller skive og understell av bein eller bukkar
    Døme
    • bord og stol;
    • dekkje bordet;
    • dekkje på bordet;
    • ta av bordet;
    • tinge bord på restaurant
  2. langt trestykke tynnare enn planke (1, 1)
    Døme
    • borda i golvet
  3. fjøl eller planke i båtkledning
  4. side eller kant på fartøy; jamfør babord (1 og styrbord (1

Faste uttrykk

  • bank i bordet
    (sagt samstundes som ein bankar på noko av tre) motverke at ei optimistisk ytring utfordrar overnaturlege makter slik at hellet snur
    • alt har, bank i bordet, gått problemfritt;
    • eg skulle banka i bordet då eg sa det
  • bordet fangar
    • utspela kort må liggje
    • overført tyding: ei handling eller utsegn kan ikkje kallast tilbake og er bindande;
      gjort er gjort
  • dele bord og seng
    leve saman, vere gift (med nokon)
  • det er ikkje mitt bord
    det er ikkje mitt ansvarsområde
  • få på bordet
    • overført tyding: bli presentert for arbeidsoppgåve
      • administrasjonen fekk saka på bordet
    • overført tyding: få fram i lyset
      • få alle fakta på bordet
  • gjere reint bord
    • ete alt som er sett fram
    • reinske opp;
      kvitte seg med alt
    • i konkurransar og liknande: vinne alt som er mogleg å vinne
  • gå frå borde
    • gå i land frå fartøy
      • gå frå borde
    • i overført tyding: slutte i leiande stilling
  • kaste over bord
    òg overført tyding: kvitte seg med
  • kome til dekt bord
    kome til arbeid eller liknande der alt er gjort ferdig på førehand;
    få alt lagt til rette for seg
  • leggje korta på bordet
    tilstå, fortelje alt
  • leggje roret i borde
    leggje lengst ut til sida
  • leggje roret til bords
    leggje lengst ut til sida
  • liggje bord om bord
    liggje side om side
    • fartøya låg bord om bord
  • over bord
    ut i sjøen frå båt
    • mann over bord!
  • over bordet
    (avgjere, avtale noko) direkte, der og da
  • slå i bordet
    vere streng og syne at ein vil ha igjennom viljen sin
  • til bords
    • bort til eit bord der ein et eit måltid
      • gå til bords;
      • setje seg til bords
    • ved eit bord
      • sitje til bords
    • ved sida av under eit (formelt) måltid
      • ha verten til bords
  • under bordet
    (ekstra og) utan at ytinga er openlys og lovleg;
    i løynd
    • mange seljarar ønskjer å få betalt under bordet for å unngå skatt
Artikkelside