Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
131 treff

Bokmålsordboka 37 oppslagsord

sund 1

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt sund; beslektet med svømme, opprinnelig ‘sted der en kan svømme over’

Betydning og bruk

trangt, smalt farvann
Eksempel
  • det trange sundet mellom øyene;
  • ro noen over sundet
Artikkelside

sund 2

adjektiv

Opphav

norrønt sundr

Betydning og bruk

som er i stykker
Eksempel
  • sunde klær
  • brukt som adverb:
    • slå sund noe;
    • vindusruta gikk sund

Faste uttrykk

  • i sund
    i stykker
    • slå noe i sund
Artikkelside

sundmann

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

om eldre forhold: ferjemann som frakter folk og annet over sund (1
Artikkelside

sundmage, sundmave

substantiv hankjønn

Opphav

beslektet med svømme; jamfør sund (1

Betydning og bruk

svømmeblære i fisk
Artikkelside

slite

verb

Opphav

norrønt slíta

Betydning og bruk

  1. rive i stykker;
    dra eller tøye noe så det går sund
    Eksempel
    • båten slet fortøyningene;
    • oksen har slitt seg;
    • han har slitt over båndet til foreldrene
  2. Eksempel
    • hunden sliter i båndet;
    • vinden rev og slet i huset
  3. bruke (mye og lenge) så bruken setter tydelig merke;
    forringe eller tære ved mye bruk;
    jamfør slitt (2
    Eksempel
    • hun har slitt hull på buksa;
    • malingen var slitt av;
    • gulvet er slitt ned;
    • han må slite på de samme klærne som storebroren hadde;
    • all uroen sliter på nervene
  4. arbeide hardt;
    anstrenge seg;
    jamfør sliten
    Eksempel
    • vi slet oss oppover bakken;
    • hun har slitt og arbeidet hele livet

Faste uttrykk

  • slite benken
    være reserve;
    sitte på innbytterbenken
    • spilleren slet benken hele sesongen
  • slite med
    plages med (for eksempel en skade eller sykdom)
    • jeg har slitt mye med ryggen
  • slite seg ut
    gå tom for krefter eller miste helsen av hardt arbeid (over lang tid)
    • de ansatte slet seg ut på grunn av underbemanning
  • slite skolebenken
    gå på skolen
Artikkelside

steng

substantiv intetkjønn

Opphav

beslektet med stenge (2

Betydning og bruk

  1. not (1 som er satt opp som stengsel for fisk i et sund eller i en vik
  2. fisk fanget i et steng
    Eksempel
    • et steng på 100 tonn sild
Artikkelside

smashe

verb

Uttale

smæsˋje

Opphav

av engelsk smash ‘slå sund’

Betydning og bruk

  1. i volleyball og idretter med racket: utføre en smash
  2. støte sammen eller mot noe med et brak
    Eksempel
    • smashe bilen
Artikkelside

sønder

adverb

Opphav

samme opprinnelse som sund (2

Betydning og bruk

i stykker, i knas
Eksempel
  • de skjøt sønder hele bygningen

Faste uttrykk

  • i sønder
    i stykker, i knas
    • båten var slått i sønder
  • sønder og sammen
    fullstendig ødelagt
    • byen er bombet sønder og sammen;
    • laget ble slått sønder og sammen;
    • synspunktet kritiseres sønder og sammen
Artikkelside

dette fra hverandre

Betydning og bruk

falle fra hverandre;
gå sund;
Se: dette
Eksempel
  • kjøttet datt fra hverandre på gaffelen
Artikkelside

trevle opp

Betydning og bruk

løse opp i trevler;
slite sund;
Se: trevle
Eksempel
  • trevle opp gamle tekstiler
Artikkelside

Nynorskordboka 94 oppslagsord

sund 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt sund; samanheng med symje, opphavleg ‘stad der ein sym over’

Tyding og bruk

trongt farvatn som vidar seg ut i begge endane
Døme
  • byggje bru over det tronge sundet mellom øyane
Artikkelside

sund 2

adjektiv

Opphav

av sund (3

Tyding og bruk

som har gått i bitar;
brosten, rivna;
jamfør sund (3
Døme
  • eit sundt glas;
  • sunde klede
  • brukt som adverb (med eller utan -t):
    • slå sund/sundt noko;
    • apparatet gjekk sund/sundt
Artikkelside

sund 3, sunder

adverb

Opphav

norrønt sundr

Faste uttrykk

  • i sund
    i stykke
Artikkelside

bryte

bryta

verb

Opphav

norrønt brjóta

Tyding og bruk

  1. få til å breste med bøying og trykk;
    rive av;
    slite laust;
    Døme
    • bryte foten;
    • ho braut armen;
    • bryte sund hamarskaftet;
    • bryte lin
  2. arbeide opp;
    få fram;
    Døme
    • bryte malm;
    • bryte jord
  3. om sjø: kome som brenningar (2
    Døme
    • bølgjene bryt mot stranda
  4. minske (1) verknaden av;
    Døme
    • moloen bryt bølgjene
  5. drive med bryting (3)
    Døme
    • bryte mot nokon frå ein annan klubb
  6. endre retning på noko
    Døme
    • linsa bryt lysstrålane
  7. få noko til å stogge;
    gjere slutt på noko
    Døme
    • bryte ei telefonsamtale;
    • mange deltakarar måtte bryte løpet
  8. la vere å oppfylle eller rette seg etter
    Døme
    • bryte lova;
    • dei braut helgefreden;
    • bryte ein lovnad
  9. Døme
    • bryte ein kode

Faste uttrykk

  • bryte laus/laust
    begynne brått og veldig
    • uvêret braut laus/laust
  • bryte av
    • knekkje eller brekke av
      • bryte av greiner på treet
    • avbryte
      • bryte av utdanninga
  • bryte fram
    bli synleg;
    kome til uttrykk
    • gleda kunne bryte fram;
    • uviljen braut fram
  • bryte gjennom
    • kome fram;
      bli synleg
      • sola bryt gjennom skydekket
    • slå gjennom;
      bli kjend
      • han braut gjennom som standupkomikar
  • bryte handbak
    delta i styrkeprøve der det gjeld å presse handbaken til motstandaren i bordplata
  • bryte inn
    avbryte
    • ho braut inn med ein kommentar
  • bryte med
    • sjå bort frå;
      ignorere
      • bryte med reglane
    • vende seg bort frå noko eller nokon;
      gjere slutt på ein venskap eller eit kjærleiksforhold
      • bryte med narkotikamiljøet
  • bryte ned
    • rive over ende
      • ho ville bryte ned hagegjerdet
    • løyse opp
      • det tek tid å bryte ned plast i naturen
    • svekkje, øydeleggje
      • bryte ned fordomar
  • bryte opp
    • opne med makt
      • han braut opp døra
    • dra av stad
      • gjestene braut opp ved sjutida
  • bryte på
    snakke (eit språk) med aksent
    • bryte på tysken
  • bryte saman
    • gå i stykke
      • maskinen braut saman;
      • keisardømet braut saman
    • uttrykkje sterke kjensler
      • han braut saman i gråt
    • bli avbroten
      • forhandlingane braut saman
  • bryte seg fram
    trengje seg fram med makt
    • storindustrien braut seg fram;
    • innestengd gråt braut seg fram
  • bryte seg gjennom
    trengje gjennom
    • bryte seg gjennom isen
  • bryte seg inn
    ta seg inn gjennom stengsel utan lov
    • han braut seg inn på hotellrommet
  • bryte ut
    • gje uttrykk for kjensler
      • bryte ut i song
    • bli synleg;
      gjere seg gjeldande
      • ein epidemi kan bryte ut
    • kome seg vekk frå
      • bryte ut av køen
Artikkelside

uheil

adjektiv

Tyding og bruk

  1. ikkje heil;
    Døme
    • uheil informasjon
  2. Døme
    • ein uheil kopp
Artikkelside

sundre

sundra

verb

Opphav

norrønt sundra; samanheng med sund (2

Tyding og bruk

skilje, setje frå kvarandre
Døme
  • sundre frå

Faste uttrykk

  • sundre ut
    skilje ut, gje frå seg (væske)
Artikkelside

sundbroten

adjektiv

Opphav

av sund (2

Tyding og bruk

som er broten i stykke
Døme
  • sleden er sundbroten
Artikkelside

defekt 2

adjektiv

Opphav

av latin deficere ‘mangle’; jamfør perfekt

Tyding og bruk

som ikkje fungerer slik det skal;
Døme
  • dørlåsen var defekt;
  • ein defekt fryseboks
Artikkelside

daud, død 2

adjektiv

Opphav

norrønt dauðr

Tyding og bruk

  1. ikkje lenger i live, avliden (1)
    Døme
    • ho er død no;
    • død eller levande;
    • bli erklært død;
    • ein daud fisk;
    • daude fluger i vinduskarmen;
    • daude planter
    • brukt som substantiv:
      • følgje den døde til grava;
      • stå opp frå dei døde
  2. som framstår livlaus
    Døme
    • bleike og daude augo;
    • snakke med ei daud røyst
  3. som har lite ferdsel, liv eller verksemd;
    Døme
    • staden verkar daud;
    • her er det heilt daudt
  4. som ikkje blir brukt meir;
    Døme
    • latin er eit daudt språk;
    • denne tradisjonen har vore daud lenge
  5. som ikkje fungerer meir;
    Døme
    • motoren er daud;
    • telefonen min er heilt daud
  6. som ikkje er relevant eller aktuell lenger
    Døme
    • bluesen er ikkje daud;
    • saka er heilt daud
  7. som kjennest slapp;
    Døme
    • daud i kroppen;
    • ein daud fot
  8. i ro;
    Døme
    • sjøen låg daud og still;
    • det er daudt i vêret;
    • ballen låg daud;
    • eit daudt publikum
  9. som er ugyldig;
    som ikkje tel (med)
    Døme
    • eit daudt kast;
    • eit daudt hopp

Faste uttrykk

  • daud og gravlagd
    • avliden og lagd i jorda
      • keisaren er død og gravlagd for fleire hundre år sidan
    • i overført tyding: avslutta og gløymd (2
      • stykket er ikkje daudt og gravlagt heilt enno
  • daud som ei sild
    heilt livlaus;
    steindaud
    • liggje daud som ei sild
  • daudt løp
    uavgjort resultat (i konkurranse, kamp eller strid)
    • det var daudt løp mellom konkurrentane
  • daudt prosjekt
    noko som er nyttelaust, fåfengd (2;
    fånytte
    • å klippe blautt gras er eit daudt prosjekt
Artikkelside

sundmann

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: ferjemann som fraktar folk og anna over sund (1
Artikkelside