Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 57 oppslagsord

tåkesignal

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

lydsignal gjeve som varsel i tåke (til sjøs)
Artikkelside

terning

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt ten(n)ingr, truleg omlaga av, lågtysk terninc; frå latin quaternio

Tyding og bruk

  1. kubisk stykke med seks like sider og auga (5) frå ein til seks til bruk ved brettspel, hasardspel eller til å ta varsel med
    Døme
    • kaste, slå, riste terningane;
    • spele (med) terning(ar) om noko
  2. lite, meir eller mindre kubisk stykke av noko
    Døme
    • buljongterning;
    • skjere kjøt i terningar
Artikkelside

teikn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt teikn eller tákn

Tyding og bruk

  1. merke til identifisering;
    Døme
    • kjenneteikn;
    • krossteikn;
    • stjerneteikn;
    • gjere teikn til nokon;
    • (ikkje) vise teikn til anger;
    • det er ikkje teikn til snø enno;
    • dugnaden er eit teikn på god granneskap
  2. symbol for eit tydingsinnhald, særleg om del av alfabet eller skriftsystem
    Døme
    • bokstavteikn;
    • runeteikn;
    • skiljeteikn;
    • talteikn
  3. samband mellom eit omgrep og ei lydførestilling
    Døme
    • språkleg teikn
  4. Døme
    • sjå, ta teikn;
    • eit godt teikn;
    • teikn i sol og måne, i tida
Artikkelside

strupe 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt str(j)úpi

Tyding og bruk

  1. fremre del av halsen
    Døme
    • flyge i strupen på ein
    • øvste del av luft- og matrøyret
      • det kom nokre rare lydar frå strupen
  2. smal opning

Faste uttrykk

  • fukte strupen
    drikke (litt)
  • setje kniven på strupen
    gje ein siste frist, varsel
Artikkelside

streikevarsel

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

varsel (frå arbeidarar, fagorganisasjon) om at det blir streik
Døme
  • sende ut streikevarsel
Artikkelside

spark 2

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som spark (3

Tyding og bruk

i uttrykk
Døme
  • få, gje sparken – få, gje avskil (på stutt varsel)
Artikkelside

sikker

adjektiv

Opphav

latin securus ‘sutlaus’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • brannsikker;
    • skotsikker;
    • isen er sikker;
    • her er det sikkert for flaum;
    • ha ei sikker stilling
  2. til å stole på;
    Døme
    • ei sikker hjelp;
    • ein sikker ven;
    • ikkje vere heilt sikker for å naske litt – ikkje heilt fri for;
    • sikre teikn og varsel;
    • dra sikre slutningar;
    • sikkert og visst;
    • så sikkert som eg heiter Per;
    • eit sikkert middel mot forkjøling – som ikkje slår feil;
    • så sikkert som amen i kyrkja
    • adverb: truleg
      • ho er sikkert komen
  3. fast, overtydd, urikkeleg
    Døme
    • vere sikker på noko;
    • ha sikker tru på noko;
    • vere sikker i si sak
  4. Døme
    • vere sikker på handa;
    • skyte sikkert

Faste uttrykk

  • sikre papir
    verdipapir som gjev fast og god inntekt
Artikkelside

pikett

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk piquet ‘plugg, nabb, (merke)påle, feltvakt’

Tyding og bruk

  1. vaktstyrke som kan rykkje ut på kort varsel til dømes i politiet, i brannstellet
    Døme
    • vere på pikett
  2. reserve (2) for vakt eller vaktfartøy i marinen
    Døme
    • stå pikett
Artikkelside

førevarsel, forvarsel

substantiv inkjekjønn

Opphav

av for- (1

Tyding og bruk

  1. melding gjeven på førehand;
    første varsel (1)
    Døme
    • sende ut førevarsel om fare for straumbrot
  2. teikn på noko som skal skje;
    Døme
    • utan førevarsel kollapsa veggen til den fulle gjødselkjellaren;
    • eit friskt førevarsel om ei ny tid
Artikkelside

føreløpar, forlaupar, forløpar, førelaupar

substantiv hankjønn

Opphav

av tysk Vorläufer, opphavleg om speidar som blei send framfor ein hær

Tyding og bruk

  1. bodberar som blir send i førevegen;
    jamfør herold
  2. person som brøyter vegen for andre
    Døme
    • Edvard Munch var ein føreløpar for ekspresjonismen
  3. Døme
    • den første føreløparen for jordskjelvet
  4. i sjøfart: vaier, tau eller liknande med krok til å hekte på krankrok eller annan reiskap til heising
Artikkelside
Side 5 av 6