Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 11 oppslagsord

kompakt

adjektiv

Opphav

frå latin , av compingere ‘samanføye’

Tyding og bruk

om masse: tett (4), fast (2), massiv (2, 2)
Døme
- kompakt snø
om framstilling: samantrengd, tung (7)
Døme
- boka gjev ei kompakt framstilling av hendingane
utan overflødig plass;
forminska
Døme
- ein kompakt bil

Artikkelside

trekkje seg saman

Tyding og bruk

gjere seg mindre og meir kompakt;

krype saman, krympe (1);

Sjå: trekkje

Døme

kulda får blodårene til å trekkje seg saman

Artikkelside

trekkje, trekke

trekkja, trekka

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

føre frå ein stad til ein annan;
hale (3, dra (1)
Døme
- trekkje nokon inntil seg;
- trekkje dyna over seg;
- trekkje garnet;
- han trekte føre gardina;
- hesten trekte ei vogn etter seg
flytte seg frå ein stad til ein annan
Døme
- trekkje seg unna;
- gjestane trekte inn i huset;
- kan de trekkje litt nærare kvarandre?
- trekkje seg attende etter festen;
- trekkje ned til stranda
ta, suge eller lokke til seg;
tiltrekkje (1)
Døme
- støvlane trekkjer vatn;
- trekkje frisk luft;
- store prisnedslag trekkjer kundar;
- popartisten trekte fulle hus
ta opp eller fram
Døme
- trekkje lodd;
- trekkje eit kort frå bunken;
- trekkje fram ein pistol
dra med seg;
bringe inn i ein situasjon
Døme
- prøve å trekkje med seg fleire;
- bli trekt inn i ein krangel
kome fram til
Døme
- trekkje ei slutning;
- trekkje ei grense mellom jobb og privatliv;
- trekkje linjer mellom store hendingar
slutte å late gjelde;
skrote (2)
Døme
- trekkje forslaget til ny trasé;
- trekkje attende ei løyving
avgjere ved slump
Døme
- trekkje om kven som er vinnaren;
- bli trekt ut til å vere med
nøle medan ein snakkar
Døme
- ho trekte litt på det før ho sa noko;
- han sit og trekkjer på svaret
dra føremon av;
utnytte (2);
jamfør trekkje/dra vekslar på
Døme
- trekkje på kompetansen til arbeidarane
i matlaging: gjere i stand ein rett ved å la råemnet liggje i væske med temperatur opp mot kokepunktet
Døme
- lat lutefisken trekkje i fem minutt;
- trekkje kaffi
redusere mengd eller storleik;
subtrahere
Døme
- trekkje to frå fem;
- bli trekt for mykje i skatt
fare i flokk;
vere på ferd
Døme
- reinen trekkjer til nye beiteområde;
- fuglane trekkjer sørover om hausten
gje trekk (2, 1), kjøle
Døme
- det trekkjer frå døra;
- omnen trekkjer dårleg

Faste uttrykk

trekkje av
trykkje på avtrekkjaren på skytevåpen
trekkje fram
snakke om;
nemne (2, 2), påpeike
trekkje fram eit interessant poeng
trekkje ned
løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
trekkje opp (4)
ungane gløymer å trekkje ned
trekkje om
setje eller sy trekk (3, 8) på
trekkje om den gamle sofaen
trekkje opp
- stramme fjøra i ein mekanisme
  trekkje opp klokka
- endre seg til det verre
  det trekkjer opp til storm
- opne flaske med ein opptrekkjar
  kelneren trekte opp vinen ved bordet
- løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
  trekkje ned
  hugs å trekkje opp etter deg!
trekkje seg
ikkje vere med lenger
han trekte seg frå vervet i siste liten
trekkje seg saman
gjere seg mindre og meir kompakt;
krype saman, krympe (1)
kulda får blodårene til å trekkje seg saman
trekkje ut
vare lenge;
gå på overtid
samværet trekte ut

Artikkelside

trykkje, trykke

trykkja, trykka

verb

Opphav

jamfør gammalsvensk þrykkja

Tyding og bruk

presse, klemme;
jamfør trykkjande (1)
Døme
- han trykte handa hennar;
- trykkje på knappen;
- trykkje hardt på bremsen;
- bakparten av bilen vart trykt inn i samanstøyten;
- han trykkjer nasen flat mot vindauget;
- trykkje saman avfall for å gjere det meir kompakt;
- barnet trykkjer seg inn til mora;
- dei trykte seg saman under parasollane
vere avventande og kjenne seg brydd;
jamfør trykkjande (3) og trykt (2)
Døme
- dei stod der og trykte og visste ikkje kva dei skulle gjere
vere i ein vanskeleg situasjon
Døme
- vi må hjelpe der det trykkjer mest
underkue
Døme
- kolonimaktene trykte ned andre folkeslag
framstille (publikasjon, skrift eller liknande av) bokstavar eller bilete med trykkpresse eller liknande;
prente;
jamfør trykt (1)
Døme
- trykkje bøker
lage avtrykk av mønster eller bilete på noko
Døme
- trykkje mønster på stoff
om visse småvilt og fuglar: liggje urørleg for ikkje bli sett
Døme
- ein hare sat og trykte under ei gran

Faste uttrykk

kvar skoen trykkjer
kvar vanskane ligg
leiinga må vite kvar skoen trykkjer;
innbyggjarane kjenner kvar skoen trykkjer;
dei legg ikkje skjul på kvar skoen trykkjer
trykkje på
gjere seg gjeldande
einsemda trykkjer på
trykkje på dei rette knappane
gjere det rette i ein viss situasjon
trykkje til
gjere eit krafttak
dei trykkjer til med angrepsspelet
trykkje til sitt bryst
godkjenne;
like godt
ein festival som lokalbefolkninga trykkjer til sitt bryst

Artikkelside

tett

adjektiv

Opphav

norrønt þéttr

Tyding og bruk

som ikkje har hol, opningar eller liknande;
motsett lek (3
Døme
- ein tett dunk;
- taket er tett
- - lydtett
  - lystett
  - vasstett
som har tetna;
tilstoppa
Døme
- vere tett i nasen;
- vasken er tett
som er dekt eller fylt av einskilddelar eller -individ i stort tal med små mellomrom
Døme
- tett skog;
- ein tett hekk;
- tett busetnad;
- garn med tette masker
samantrengd, konsentrert;
kompakt
Døme
- tett skydekke;
- tett snødrev;
- tett trengsel;
- tett trafikk;
- dei tettaste konsentrasjonane av oppdrettsanlegg
- brukt som adverb:
  bu tett;
  husa står tett;
  det snør tett
om forhold mellom menneske: nær, fortruleg
Døme
- få til eit tettare samarbeid
- brukt som adverb:
  jobbe tettare saman
fast bygd;
fyldig, solid
Døme
- ein tett og undersetsig kar
som har vanskar med å forstå eller oppfatte ting;
dum, treg
Døme
- vere litt tett
som går føre seg med stutte mellomrom
Døme
- tette togavgangar;
- i tett rekkjefølgje
- brukt som adverb:
  bilane køyrer tett;
  drikke tett
brukt som adverb: nært, utan mellomrom
Døme
- klemme nokon tett inntil seg;
- danse tett saman;
- leve tett på kvarandre;
- kleda slutta tett om kroppen;
- bu tett ved skulen

Faste uttrykk

halde tett
ikkje seie noko
kome tett på
kome nær;
bli godt kjent med
han kjem tett på kundane
tett i nøtta
dum
tett i tett
i talrik mengd med små mellomrom
husa ligg tett i tett

Artikkelside

laus

adjektiv

Opphav

norrønt lauss; same opphav som tysk los

Tyding og bruk

som ikkje er bunden eller festa til noko;
som har losna eller kan løysast lett
Døme
- rive seg laus;
- hunden er laus;
- ein sofa med lause puter;
- sjuåringen har fleire lause tenner;
- sleppe laus hestane
- brukt som adverb:
  ha håret laust;
  latteren sit laust
som ikkje er samla til eit heile;
i enkelte delar
Døme
- lause delar av huset kan ramle ned;
- skrive ned ord og uttrykk på lause lappar
som ikkje er fast oppbygd, ikkje kompakt eller tett;
porøs, grisen, lite solid
Døme
- ein laus knute;
- laus grus;
- ein laus deig;
- eit laust handtrykk
- brukt som adverb:
  eit laust vove stoff
som ikkje er grundig;
upåliteleg
Døme
- eit laust overslag;
- laust snakk;
- lause rykte;
- ei lausere tilknyting
utan forpliktingar
Døme
- vere laus og ledig;
- eit laust kjærleiksforhold
uhindra, ustyrleg
Døme
- det gjekk på helsa laus

Faste uttrykk

bere laus/laust
byrje
no ber det laus/laust med uvêr
brake laus/laust
- ta til med dundrande lyd
  applausen braka laus/laust;
  uvêret braka laus/laust
- ta til med futt og fart
  turistsesongen brakar laus/laust om ein månad
bryte laus/laust
begynne brått og veldig
uvêret braut laus/laust
gyve laus på
- ta fatt på
- gjere åtak på nokon
gå laus på
- gjere åtak på
  dei gjekk laus på ein parkert bil
- byrje med;
  ta fatt på
  skal vi gå laus på oppgåva?
ha ein skrue laus
vere litt skrullete
i laus vekt
om vare: som ikkje er pakka og vegen på førehand
selje grønsaker i laus vekt;
prisen på matpoteter i laus vekt
i lause lufta
- fritt ut i lufta
  ho såg ut i lause lufta;
  han slo i lause lufta med paraplyen
- utan tilknyting til noko
  påstandane heng i lause lusfta
laus i fisken
veik, slapp
laus i snippen
uhøgtideleg, laussleppt
han var morosam og høveleg laus i snippen
lause fuglar
personar som har falle utanfor i samfunnet og som ikkje har nokon plass å bu
bygget er ein tilhaldsstad for byens lause fuglar
laust og fast
likt og ulikt
snakke om laust og fast
slå seg laus
retteleg more seg

Artikkelside

fast

adjektiv

Opphav

norrønt fastr

Tyding og bruk

som ikkje kan flyttast
Døme
- fast innbu
- brukt som adverb
  sitje fast i fella;
  binde noko fast;
  gå seg fast i fjellet;
  halde seg fast i karmen
som held forma;
hard, kompakt
Døme
- fast grunn;
- grauten vart for fast
stø (3, sikker (2), resolutt, påliteleg
Døme
- fast grep;
- med fast hand;
- fast overtyding
- brukt som adverb
  tru fullt og fast på noko;
  vere fast bestemt på noko
ubrigdeleg, varig;
regelbunden
Døme
- ha faste vanar;
- ete til faste tider;
- faste utgifter;
- gå i fast rute;
- ha fast følgje;
- fast kunde;
- fast takst;
- eit fast haldepunkt;
- ha fast plass på laget
- brukt som adverb
  vere fast tilsett;
  dette står fast

Faste uttrykk

fast eigedom
jord, hus og liknande;
til skilnad frå lausøyre
overta ein fast eigedom
fast føde
mat ein må tyggje
ete grønsaker, kjøt eller anna fast føde
fast i fisken
- spenstig, stø
  bilen er stramt sett opp og fast i fisken
- som ikkje gjev etter for press
  han må vere tydeleg på kva han vil, vere fast i fisken
fast ordstilling
plassering av ledd i ei setning etter reglar i språket
moderne norsk har relativt fast ordstilling til skilnad frå kasusspråk
fast uttrykk
ord som ofte opptrer saman;
frase (2, 1), idiom (1)
‘å hoppe etter Wirkola’ er vorte eit fast uttrykk
halde fast ved
vere tru mot
i fast form
ikkje flytande eller i gassform
sjokolade i fast form
laust og fast
likt og ulikt
snakke om laust og fast
slå fast
konstatere

Artikkelside

tetne

tetna

verb

Opphav

av tett

Tyding og bruk

bli tett(are)
Døme
- båten tetnar når han kjem i vatn
bli (meir) kompakt
Døme
- trafikken tetnar

Artikkelside

monolittisk

adjektiv

Tyding og bruk

forma eller laga som ein monolitt
som utgjer ein kompakt masse;
einsretta
Døme
- eit monolittisk kommunistparti

Artikkelside

massiv 2

adjektiv

Opphav

frå fransk massif; jamfør masse

Tyding og bruk

av same stoffet tvers igjennom;
kompakt (1), solid (1)
Døme
- armringar av massivt gull;
- ei massiv dør
kraftig (1), tung (2), bastant (1);
storstila (2)
Døme
- eit massivt åtak;
- framlegget fekk massiv oppslutning;
- vi møtte massiv motstand;
- dei vart utsette for massiv påverknad

Artikkelside

Side 1 av 2

Resultat per side: