Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 1541 oppslagsord

gje, gjeve, gi

gjeva

verb

Opphav

norrønt gefa

Tyding og bruk

la få (2, 1);
(over)rekkje, levere;
la kome frå seg, sende ut, føre fram, skaffe
Døme
- gje meg avisa;
- det heile gav eit sterkt inntrykk;
- gje atterljom;
- gje seg tid til noko;
- gje nokon skylda for noko;
- gje nokon bank;
- gje nokon høve til noko;
- gje døme;
- gje svar;
- gje lov;
- gje samtykke;
- gje nokon rett;
- gje hjelp;
- gje gass;
- gje avkall på noko;
- gje akt;
- gje tol
brukt for å uttrykkje ynske
Døme
- Gud gjeve det er sant!
- gjev det er sant!
mate (1), fôre (4, 1)
Døme
- gje ungen;
- gje krøtera
la få som gåve;
skjenkje (3), donere
Døme
- gje pengar;
- gje bort gåver;
- gje rabatt
bruke alle sine krefter og all si tid på noko;
ofre (4)
Døme
- gje livet sitt for nokon eller noko
dele ut kort i kortspel
Døme
- din tur å gje
stå for;
halde
Døme
- gje ein middag;
- gje ein konsert;
- gje undervisning;
- gje timar
kaste av seg;
produsere, yte, prestere
Døme
- gje gode renter;
- boka gjev mykje;
- jorda gjev lite av seg;
- gje resultat;
- han har ingenting å gje
gje ut i vederlag for noko;
betale (1)
Døme
- gje 80 kr for boka;
- eg skulle gje mykje for å få vite det

Faste uttrykk

gje att
- om handel: gje vekslepengar
  gje att på ein tiar
- fortelje att;
  referere (2)
  gje att noko ein har høyrt
gje blaffen i
vere likeglad med
gje blaffen i politikk;
gje blanke blaffen i vedtaket;
ho gav blaffen
gje bryst
amme (2
gje ein god dag i
ikkje bry seg om;
gje blaffen i
han gav ein god dag i arbeidet sitt
gje etter
- om underlag: svikte (1)
  planken gav etter
- om person: føye seg eller vike
  gje etter for krava;
  dei gav etter for presset
gje frå seg
(motvillig) overlate til nokon
gje frå seg førarkortet;
gje frå seg makta;
gje frå seg råderetten
gje igjen
gje vekslepengar
gje igjen på ein hundrings
gje inn
skjelle (nokon) ut
gje og ta
vere villig til å inngå kompromiss
gje opp
- opplyse om, offentleggjere
  gje opp namn og adresse;
  gje opp inntekta for siste året
- om person: slutte å kjempe, resignere
  nei, no gjev eg opp;
  gje opp kampen;
  gje opp anden;
  gje opp all von
gje på
få opp farten; halde (intenst) på (med noko), drive på
gje seg
- om underlag: sige, svikte, gje etter
  golvet gav seg under han
- avta i styrke;
  gå tilbake
  stormen har gjeve seg;
  sjukdomen har gjeve seg
- gje etter (2);
  bøye av
- slutte (1) med noko
  han har gjeve seg med idretten;
  no får du gje deg med dette tullet!
gje seg heilt og fullt til
vie seg til (noko)
gje seg i ferd med
gå i gang med
gje seg i kast med
gå i gang med
gje seg i lag
slå lag (med nokon)
gje seg i veg
byrje å fare eller gå
gje seg over
overgje seg;
miste motet;
bli heilt maktstolen eller himmelfallen
gje seg sjølv
vere sjølvsagd eller opplagd
løysinga gjev seg sjølv;
svaret gjev seg sjølv
gje seg til
bli verande;
slå seg til ro
ho gav seg til i bygda
gje seg til å
byrje å
han gav seg til å gråte
gje seg ut for
påstå å vere eller spele nokon
gje seg ut på
gå i gang med
gje ut
sende bøker, blad og liknande på marknaden
ikkje gje frå seg ein lyd
vere still;
teie (2, 2)
han gav ikkje frå seg ein lyd
ikkje gje mykje for
verdsetje (noko) lågt eller sjå ned på (nokon)
kva gjev du meg for det?
kva synest du om slikt?

Artikkelside

utfylle biletet

Tyding og bruk

gje ei betre forståing av samanhengen;

Sjå: utfylle

Døme

historia hans utfylte biletet for oss

Artikkelside

utfylle

utfylla

verb

Tyding og bruk

skrive i dei tomme felta på ein blankett, eit skjema eller liknande;
fylle ut (1)
gjere meir fullstendig;
komplettere, supplere;
fylle ut (2)
Døme
- det frivillige tilbodet utfyller det offentlege

Faste uttrykk

utfylle biletet
gje ei betre forståing av samanhengen
historia hans utfylte biletet for oss
utfylle kvarandre
passe særs godt saman;
harmonere
dei to leiarane utfyller kvarandre

Artikkelside

uteksaminere

uteksaminera

verb

Tyding og bruk

gje avsluttande eksamen;

utdanne ferdig

Døme

skulen uteksaminerer 50 teknikarar kvart år;
bli uteksaminert frå ein høgskule

brukt som adjektiv:
- sterk auke i uteksaminerte kandidatar

Artikkelside

utdeling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å dele eller gje ut til nokon

Døme

utdeling av medaljar

Artikkelside

utdanne

utdanna

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

etter tysk ausbilden

Tyding og bruk

gje (formell) undervisning slik at mottakaren er kvalifisert til ulike (arbeids)oppgåver eller yrke;

lære opp;

undervise

Døme

skulen utdannar teknikarar;
vi utdannar for få lærarar

brukt som adjektiv:
- høgt utdanna kvinner;
- ferdig utdanna pedagog

Faste uttrykk

utdanne seg
ta ei (viss) utdanning
ho utdannar seg til lege;
eg vil utdanne meg til pilot

Artikkelside

utbetale

utbetala

verb

kløyvd infinitiv: -a

Tyding og bruk

gje ut pengar som løn, godtgjering, erstatning og liknande;

betale ut

Døme

utbetale pensjonen

Artikkelside

instruks

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som instruksjon

Tyding og bruk

føresegn (1);
ordre (1)
Døme
- få instruks om noko;
- følgje instruksane til punkt og prikke
reglement
Døme
- skulestyret hadde fastsett pliktene til lærarane i ein instruks
i IT: kort tekst eller kommando som ein gjev til eit digitalt program for å utløyse den responsen ein ynskjer;
leietekst (1), prompt
Døme
- for å ha nytte av kunstig intelligens må du gje gode instruksar

Artikkelside

kvit

adjektiv

Opphav

norrønt hvítr

Tyding og bruk

med same farge som nyfallen snø (eit fargeinntrykk som kjem fram når mest alt lyset blir kasta attende)
Døme
- kvit skjorte;
- teikne på kvitt papir;
- det kvite huset;
- smile med kvite tenner;
- ete fiskebollar i kvit saus til middag;
- bli heilt kvit i håret
- - drivkvit
  - snøkvit
om person eller folkegruppe: som har medfødd lys hudfarge;
jamfør brun (2, 2) og svart (2, 2)
Døme
- kvite menn frå Europa;
- det kvite mindretalet i Sør-Afrika
- brukt som substantiv:
  det økonomiske gapet mellom kvite og svarte i USA
om person: med unormalt lys hudfarge, til dømes på grunn av sinnsrørsle eller hardt strev
Døme
- vere kvit av sinne;
- vere kvit og bleik av inneliv
om pengar: tent på lovleg måte;
til skilnad frå svart (2, 9)
Døme
- kvitt arbeid;
- svarte og kvite pengar
- brukt som adverb:
  betale kvitt;
  forbrukarane kjøper stadig fleire tenester kvitt
brukt som substantiv: sjakkspelar med kvite brikker
Døme
- kvit vinn med eit overraskande trekk;
- springaren til kvit vart sett ut av spel
om eldre forhold, brukt som substantiv: antirevolusjonær, antikommunistisk (etter den kongelege franske lilja)
Døme
- kampen mellom dei raude og dei kvite

Faste uttrykk

det kvite i auga
den kvite senehinna i auga
ho var så sint at vi berre såg det kvite i auga
gå kvit
om sjø eller bølgjer: ha skumtoppar
sjøen går kvit
heise det kvite flagget
overgje seg
kvit brur
brur kledd i kvitt
ho skal stå kvit brur
kvit elefant
noko dyrt og unyttig
kvit fisk
fisk som er kvit i kjøtet, til dømes torsk og sei
kvit jul
jul med snø
kvit lygn
lygn for å spare nokon for ei lei sanning;
naudlygn
kvit magi
hekseri og trolldom som ikkje skader andre
kvit månad
månad utan alkoholbruk
kvit slavehandel
handel med personar med lys hudfarge, særleg kvinner, som blir selde som billig arbeidskraft eller til prostitusjon
kvit som eit laken
svært bleik
han vart kvit som eit laken i andletet
kvitt brød
finbrød
kvitt flagg
parlamentærflagg
kvitt gull
legering av gull, kopar, sink og nikkel som er mykje brukt i smykke
kvitt kjøt
kjøt frå fjørfe, særleg kylling og kalkun
forbruket av kvitt kjøt har auka
på det kvite lerretet
på filmduken, ved filmen
skyte ein kvit pinn etter
gje opp som tapt;
gje opp vona om

Artikkelside

narresmokk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

liten tutt (1) av gummi eller liknande med plastskive som ein gjev spedbarn for trøyst;

smokk (3), tutt (3)

Døme

viss barnet er uroleg, kan narresmokken gje barnet ei trygg kjensle;
ho låg i barnevogn og saug narresmokk

Artikkelside

Resultat per side: