Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 51 oppslagsord

trengje, trenge 2

trengja, trenga

verb

Opphav

norrønt þrøngva, þrøngja; av trenge (1

Tyding og bruk

  1. Døme
    • skoen trengjer;
    • trengje den ville sauen opp i eit hjørne;
    • trengje på for å kome fram;
    • trenge (seg) saman kring ein
  2. dra, kome fram med strev, med makt
    Døme
    • trengje inn i ville skogen
    • refleksivt:
      • trengje seg fram, inn, ut
    • i overført tyding:
      • ho prøvde å trengje inn i den innfløkte saka – setje seg inn i;
      • han ville ikkje trengje seg inn på henne – vere innpåsliten

Faste uttrykk

  • trengje unna
    drive unna
Artikkelside

skolastikk

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå gresk skholastikos ‘som (er friteken frå anna arbeid og) driv med vitskap’ av skholazein ‘vere fri’

Tyding og bruk

  1. filosofisk retning i mellomalderen som prøvde å sameine gresk filosofi og kristen dogmatikk
  2. spissfindig tenkjemåte;
Artikkelside

fargelegging

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Døme
  • illustratøren prøvde seg fram med komposisjon og fargelegging
Artikkelside

dysse 2

dyssa

verb

Opphav

gjennom bokmål, frå dansk; samanheng med duse (2 og døs

Tyding og bruk

få til å sove med å nynne;
Døme
  • dysse barnet i søvn

Faste uttrykk

  • dysse ned
    prøve å hindre ei sak frå å bli kjend
    • dei prøvde å dysse ned den uheldige episoden
Artikkelside

drive 3

driva

verb

Opphav

norrønt drífa

Tyding og bruk

  1. hamre eller trykkje på plass;
    Døme
    • drive inn ein spikar;
    • drive ned ein påle
  2. bli ført av stad av vind, straum eller liknande;
    Døme
    • båten dreiv mot land;
    • skodda driv inn frå havet;
    • isflaka dreiv inn i fjorden;
    • snøen dreiv inn gjennom vindauget
    • brukt som adjektiv
      • ei drivande mine;
      • dei såg ein pingvin på eit drivande isflak
  3. halde i gang ei verksemd eller liknande;
    vere leiar for;
    jamfør drift (1)
    Døme
    • drive gardsbruk;
    • ho som dreiv etterforskinga av drapet;
    • dei dreiv sitt eige firma
  4. gjere jamleg;
    halde på med;
    utføre
    Døme
    • drive forsking ved klinikken;
    • bestefaren min dreiv som smed
  5. få til å flytte seg vekk;
    Døme
    • drive dyra til fjells;
    • mange tusen personar vart drivne på flukt;
    • dei prøvde å drive soldatane ut frå området;
    • drive tilbake ein påstand
  6. vere drivkraft for;
    få til å skje
    Døme
    • vatnet driv turbinen;
    • dei som dreiv fram revolusjonen;
    • det var kjærleiken til faget som dreiv dei
    • brukt som adjektiv
      • ho er den drivande krafta i arbeidet
  7. presse til sterk yting;
    bringe til eit visst stadium;
    Døme
    • drive arbeidsfolket for hardt;
    • dei dreiv oss til å gjere det;
    • ho dreiv gjennom lovframlegget;
    • drive prisane i vêret;
    • bli driven til vanvit;
    • vi dreiv spøken for langt
  8. gå rundt utan eit bestemt mål eller ærend;
    gå makeleg, slentre;
    Døme
    • drive att og fram;
    • gå og drive i gatene
  9. brukt for å uttrykkje at ei handling går føre seg akkurat no, eller at ho held eller heldt fram over eit lengre tidsrom;
    Døme
    • dei driv og legg ned butikkar overalt;
    • ho driv og skrapar is av ruta;
    • vi har drive og måla huset dei siste vekene

Faste uttrykk

  • drivande hundar
    hunderasar som er spesielt godt eigna til å spore opp og jage vilt;
    hundar som jaktar på vilt ved å forfølgje det
  • drive dank
    vere utan arbeid eller sysselsetjing;
    late seg;
    dovne seg
    • drive dank heile ferien;
    • eg vil ikkje bli gåande og drive dank heile livet
  • drive det langt
    nå langt innanfor eit felt eller i eit yrke
    • han kunne ha drive det langt i tennis;
    • dei siste åra har dei drive det langt i å utvikle teknologi for utnytting av vasskraft
  • drive det til
    arbeide seg fram;
    oppnå, bli
    • drive det til som journalist;
    • eg burde ha drive det til noko større og gjort han stolt
  • drive fram
    dyrke i kunstig klima
    • drive fram blomstrar
  • drive med
    • vere sysselsett med;
      arbeide med
      • kva driv du med for tida?
      • drive med eksport
    • gjere jamleg eller ha som hobby eller fritidsaktivitet
      • drive med handball;
      • drive med narkotika
    • halde på med;
      gjere;
      drive på med
  • drive på med
    halde på med;
    gjere;
    drive med
    • få drive på med det ein liker best
  • drive på
    arbeide hardt;
    halde fram
    • dei dreiv på som aldri før;
    • han aksepterte ikkje avslaget og dreiv på
  • drive seg
    • presse seg sjølv til å gjennomføre;
      arbeide hardt
      • det er ikkje sunt å drive seg sjølv så hardt
    • flytte seg framover ved å sparke, presse eller dytte frå bakken eller anna underlag
      • kvithaien driv seg gjennom vatnet ved å slå med den kraftige halen
  • drive til
    slå til
    • han dreiv til konkurrenten med fiskestonga
Artikkelside

det 3

determinativ demonstrativ

Opphav

av det (2

Tyding og bruk

  1. formelt subjekt eller objekt:
    Døme
    • det regnar, angar, brenn, er mørkt, gjer vondt, går bra, monar, tek tid;
    • ha det bra;
    • ta det med ro;
    • korleis står det til?
    • ha det med å klage
  2. førebels subjekt:
    Døme
    • det kom ein bil;
    • det var mange som prøvde seg
    • ettersett:
      • kva er det?
Artikkelside

børstehår

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ein maskarabørste med korte børstehår
  2. stivt hår som liknar bust
    Døme
    • på bakbeina veks stive børstehår;
    • han prøvde å greie det stive børstehåret flatt
Artikkelside

booke

booka

verb

Uttale

bokˊke

Opphav

av engelsk book ‘bok’

Tyding og bruk

  1. sikre seg med førehandsavtale;
    tinge, reservere (billett, hotellrom eller liknande)
  2. engasjere artist, modell eller liknande til å opptre
    Døme
    • artisten er booka inn til Øya-festivalen

Faste uttrykk

  • booke om
    endre billett som tidlegare er tinga hos eit transportselskap, på eit hotell eller liknande
    • vi prøvde å booke om i går, men alt var fullt
Artikkelside

bannlyse

bannlysa

verb

Tyding og bruk

  2. forby på det strengaste;
    vise bort
    Døme
    • filmskaparen vart bannlyst etter den omdiskuterte filmen sin;
    • leiaren prøvde å bannlyse mobilbruk på jobben
Artikkelside

bakke 5

bakka

verb

Opphav

av engelsk back

Tyding og bruk

  1. Døme
    • bakke maskinen;
    • båten låg og bakka
  2. gå attover;
    Døme
    • bakke ut frå bryggja
  3. motivere;
    Døme
    • bli bakka av foreldra sine;
    • vokalisten vart bakka av eit heilt orkester

Faste uttrykk

  • bakke opp
    støtte (2;
    gje musikalsk støtte;
    kompe (2
    • dei prøvde å bakke han opp så godt dei kunne;
    • ei rytmegruppe bakka opp popstjerna
  • bakke ut
    i overført tyding: dra seg ut av (eit vågsamt tiltak);
    trekke seg
    • bakke ut av samarbeidet
Artikkelside
Side 5 av 6