Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
82 treff

Bokmålsordboka 4 oppslagsord

ven

adjektiv

Opphav

norrønt vænn, egentlig ‘som gir (god) von om’

Betydning og bruk

  1. vakker, pen, særlig i folkediktning
    Eksempel
    • ei ven jente;
    • den veneste møy og den gildeste kar
  2. som substantiv:
    Eksempel
    • kjære vene!
Artikkelside

fager

adjektiv

Opphav

norrønt fagr; samme opprinnelse som fair

Betydning og bruk

Eksempel
  • være ung og fager;
  • en fager bygd

Faste uttrykk

  • fagre ord og løfter
    vakre, men ofte upålitelige løfter
Artikkelside

fastelavn

substantiv hankjønn

Uttale

fastelaˊven

Opphav

fra lavtysk ‘kvelden før fasten’

Betydning og bruk

de siste tre dagene før langfasten
Artikkelside

beleven

adjektiv

Uttale

beleˊven

Opphav

gjennom dansk; fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. som er hensynsfull, høflig og selvsikker;
    Eksempel
    • en beleven ung mann
  2. som vitner om dannelse
    Eksempel
    • en beleven væremåte;
    • belevne samtaler
Artikkelside

Nynorskordboka 78 oppslagsord

ven 1, venn

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt vinr, samanheng med latin venus ‘venleik’; jamfør Venus romersk kjærleiksgudinne

Tyding og bruk

  1. person ein har godhug for;
    særs god kjenning
    Døme
    • barndomsven;
    • omgangsven;
    • ein god ven;
    • ha mange vener;
    • vere (ein) god ven med, til nokon;
    • møte slekt og vener;
    • bli, gjere seg, halde seg til vens med nokon;
    • bli vener igjen etter ei usemje;
    • skilje mellom ven og fiende
    • i tiltale:
      • god dag, gamle ven!
    • i tiltale, særleg til ektemake eller barn:
      • den går ikkje, venen min
  2. Døme
    • få seg ein ny ven
  3. særleg i religiøst mål: medlem i visse kristne trussamfunn
    Døme
  4. i litterært mål: elskar (3), dyrkar
    Døme
    • barneven;
    • bokven;
    • ein sann ven av gode historier
Artikkelside

ven 2

adjektiv

Opphav

norrønt vænn, eigenleg ‘som gjev (god) von’

Tyding og bruk

  1. til dømes i folkedikting: vakker, fager, fin, pen
    Døme
    • ein ven gut;
    • vene blomar, fargar;
    • den venaste møy og gildaste kar
    • i utrop:
      • kjære vene, gjer ikkje det!
  2. om dyr: tam, tyd, spak (2
    Døme
    • fuglen, sauen var heilt ven
Artikkelside

venje, venne

venja, venna

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt venja; samanheng med vane

Tyding og bruk

gje ein vane;
øve, lære opp
Døme
  • venje kalven til å stå på bås;
  • venje seg til å bruke bilbelte;
  • venje av eit barn (med å få bryst)

Faste uttrykk

  • venje seg av med
    leggje av ein vane
    • ho prøver å venje seg av med såpeoperaer
Artikkelside

det er rart med det

Tyding og bruk

brukt som ettertenksam eller undrande stadfesting;
Sjå: rar
Døme
  • det er rart med det, men ein ven seg til det meste
Artikkelside

halde seg inne med

Tyding og bruk

syte for å vere god ven med;
Sjå: halde, inne
Døme
  • det er best å halde seg inne med sjefen
Artikkelside

bere kappa på begge akslene

Tyding og bruk

prøve å vere ven med begge partar i ein strid;
tene to herrar;
Sjå: kappe, skulder
Artikkelside

elskar

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt elskari

Tyding og bruk

  1. mann som ein person har eit seksuelt forhold til utan at dei er gifte eller sambuande
    Døme
    • ho hadde mange elskarar;
    • han har ein yngre elskar
  2. person som har eit seksuelt forhold til ein annan;
    person i eigenskap av seksualpartnar
    Døme
    • dei er ektefellar og elskarar;
    • ein dårleg elskar;
    • alle kan bli gode elskarar
  3. person som liker noko svært godt;
    Døme
    • ein elskar av saksofonjazz
Artikkelside

omgangsven, omgangsvenn

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

ven som ein omgåst med
Døme
  • dei var omgangsvener og drog på hytta saman
Artikkelside

belladonna

substantiv hokjønn

Uttale

beladånˊna

Opphav

frå italiensk ‘ven dame’

Tyding og bruk

  1. giftig plante i søtvierfamilien med klokkeforma, fiolette blomstrar og svarte bær;
    Atropa belladonna
  2. medisin og venleiksmiddel laga av utkok av planta belladonna (1)
Artikkelside

inne

adverb

Opphav

norrønt inni; i tydinga ‘på moten’ frå engelsk

Tyding og bruk

  1. i det indre av, innanfor grensa av noko (i hus, rom eller liknande)
    Døme
    • halde seg inne;
    • inne i byen;
    • bu inne i landet;
    • det var nokon inne i huset;
    • det var ingen inne
  2. nær ved, attmed
    Døme
    • båten låg inne ved land
  3. ved målet;
    Døme
    • dei var inne i byen klokka ti
  4. om tid: komen, innleidd
    Døme
    • tida er inne;
    • ei ny tid er inne
  5. kjend med, innvigd
    Døme
    • vere godt inne i ei sak
  6. på moten;
    Døme
    • gjenbruk er inne for tida

Faste uttrykk

  • ha forma inne
    vere i form
  • halde seg inne med
    syte for å vere god ven med
    • det er best å halde seg inne med sjefen
  • sitje inne
    vere i fengsel
  • sitje inne med
    rå eller disponere over;
    ha
    • sitje inn med alle svara
  • sitje langt inne
    vere vanskeleg å oppnå
    • sigeren sat langt inne
  • stå inne for
    garantere for
  • vere inne på
    snakke om
Artikkelside
Side 1 av 8