Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
200 treff

Bokmålsordboka 98 oppslagsord

dyrke

verb

Opphav

norrønt dýrka; av dyr (2

Betydning og bruk

  1. bearbeide jord for å få avling
    Eksempel
    • dyrke jorda;
    • dyrke opp nytt land
    • brukt som adjektiv
      • gården er på 100 mål dyrket mark
  2. drive fram grøde;
    Eksempel
    • dyrke korn;
    • de dyrker gulrøtter bak huset
  3. tilbe som hellig;
    Eksempel
    • dyrke avguder
  4. Eksempel
    • de dyrket favorittbandet sitt
  5. Eksempel
    • dyrke en hobby;
    • ha tid til å dyrke vennskapet
Artikkelside

legge under plogen

Betydning og bruk

pløye opp;
dyrke opp;
Se: plog
Artikkelside

folk og fe

Betydning og bruk

Se: folk
  1. folk og (hus)dyr
    Eksempel
    • dyrke mat til folk og fe;
    • det ble kaldt for både folk og fe
  2. hver og en;
    Eksempel
    • både folk og fe har sett forestillingen
Artikkelside

selvdyrking, sjøldyrking

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Betydning og bruk

  1. det å sette seg selv svært høyt
  2. det å dyrke (1) noe selv
    Eksempel
    • de driver selvdyrking av frukt og grønnsaker
Artikkelside

selvberging, sjølberging

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Betydning og bruk

det å greie seg selv;
det å dyrke eller ha nok mat;
Artikkelside

beundre

verb

Uttale

beunˊdre

Opphav

fra tysk; jamfør undre (2

Betydning og bruk

  1. være imponert over;
    være betatt av
    Eksempel
    • beundre et kunstverk;
    • beundre utsikten;
    • jeg beundrer din tålmodighet
  2. se opp til;
    Eksempel
    • beundre noen på avstand
    • brukt som adjektiv:
      • beundrende blikk
Artikkelside

rydning

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

  1. sted en rydder eller har ryddet jord for å dyrke jord, bygge eller lignende
    Eksempel
    • det lå noen rydninger oppe i lia
  2. det å rydde eller ryddes
  3. åpen (og ryddet) flate i skog eller lignende
    Eksempel
    • de slo leir i en rydning;
    • en grønn rydning i skogen

Faste uttrykk

  • brøyte seg rydning
    sette seg selv i en bedre posisjon
    • kvinnene brøytet seg rydning i en mannsdominert sport
Artikkelside

potet

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

gjennom engelsk og spansk batata ‘søtpotet’, fra et sentralamerikansk språk

Betydning og bruk

  1. knoll av potetplanten
    Eksempel
    • franske poteter – chips, potetløv;
    • bakte poteter – poteter stekt i stekeovn;
    • dyrke, sette, ta opp poteter;
    • sette poteter;
    • ta opp poteter

Faste uttrykk

  • en varm/het potet
    et vanskelig eller ømtålig problem
    • spørsmålet om skifte av statsminister er blitt en varm potet;
    • saken ble en het potet
Artikkelside

plog

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt plógr

Betydning og bruk

  1. redskap til å pløye åker med
    Eksempel
    • pløye jorda med plog
  2. redskap til å brøyte og rydde vei med;
    jamfør snøplog
    Eksempel
    • plogen kaster snøen til side
  3. formasjon eller stilling som ligner en plog (2);
    jamfør ploge
    Eksempel
    • grågåsa flyr i plog;
    • skiløperen står i plog ned bakkene

Faste uttrykk

  • legge under plogen
    pløye opp;
    dyrke opp
Artikkelside

østers

substantiv hankjønn

Opphav

av lavtysk östers, flertall av öster; jamfør norrønt óstra og latin ostrea eller ostreum

Betydning og bruk

musling i familien Ostreidae
Eksempel
  • spise rå østers;
  • dyrke østers;
  • plukke østers rett fra klippene

Faste uttrykk

  • stum som en østers
    uvillig til å snakke
Artikkelside

Nynorskordboka 102 oppslagsord

dyrke 1

dyrka

verb

Opphav

norrønt dýrka ‘gjere dyr, ære, prise’; av dyr (2

Tyding og bruk

gjere dyrare, få opp prisen på
Døme
  • dyrke varene
Artikkelside

dyrke 2

dyrka

verb

Opphav

norrønt dýrka; av dyr (2

Tyding og bruk

  1. arbeide med jord for å få avling
    Døme
    • dyrke jorda;
    • dyrke opp nytt land
    • brukt som adjektiv
      • garden er på 100 mål dyrka mark
  2. drive fram grøde;
    Døme
    • dyrke korn;
    • dei dyrkar poteter på garden
  3. tilbe som heilag;
    Døme
    • dyrke avgudar
  4. Døme
    • vi dyrkar idrettsheltar
  5. Døme
    • dyrke ein hobby;
    • vere flink til å dyrke venskapen
Artikkelside

sjølvdyrking

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å setje seg sjølv svært høgt
  2. det å dyrke (2, 1) noko sjølv
    Døme
    • dei driv sjølvdyrking av frukt og grønsaker
Artikkelside

sjølvberging

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å greie seg sjølv;
det å dyrke eller ha nok mat;
Artikkelside

sjå 2

verb

Opphav

norrønt sjá; jamfør sett (4

Tyding og bruk

  1. oppfatte med auga;
    oppdage, leggje merke til, bli var
    Døme
    • eg ser ikkje uten briller;
    • kan du sjå hunden der borte?
    • brått såg eg noko på vegen framfor meg;
    • ho såg seg sjølv i spegelen;
    • eg har ikkje sett nokon
  2. vende blikket mot;
    Døme
    • sjå der, no regnar det;
    • dei ser ein film;
    • har du sett intervjuet i avisa?
    • ho såg gjennom vindauget;
    • vi fer og ser den nye utstillinga
  3. Døme
    • han kunne ikkje sjå problemet;
    • ho er rik, kan du vel sjå;
    • der ser du korleis det går;
    • så langt eg kan sjå, skulle det gå bra
  4. få lære eller oppleve, erfare;
    finne (5, 1), oppdage;
    kome fram til
    Døme
    • vi får sjå korleis det går;
    • denne fuglen er noko vi sjeldan ser her;
    • vi ser heimbyen vår på ein annan måte no;
    • eg skjønar ikkje kva du ser i henne;
    • du skal sjå det går nok bra
  5. tenkje etter, fundere
    Døme
    • la meg sjå, det er femten år sidan i år
  6. Døme
    • eg ser helst at du går;
    • dei såg helst at ingen sette opp telt på marka
  7. treffe (1), møte;
    vere saman med
    Døme
    • dei såg kvarandre ofte;
    • når skal du sjå han igjen?
  8. betrakte eller døme frå ein bestemt synsvinkel
    Døme
    • stort sett er folk hyggelege;
    • samla sett er resultata betre i år;
    • han ser alltid ting på sin eigen måte;
    • isolert sett har endringa ikkje store konsekvensar;
    • han såg seg sjølv som ein helt;
    • generelt sett er laget betre i år
  9. leggje positivt merke til;
    vise forståing, anerkjenne (3)
    Døme
    • leiaren var flink til å sjå dei tilsette;
    • ho følte at mannen hennar verkeleg såg henne;
    • ein god lærar ser elevane sine

Faste uttrykk

  • sjå bort/vekk frå
    ikkje ta omsyn til;
    ikkje rekne med;
    ignorere
    • vi kan ikkje sjå bort frå det økonomiske aspektet;
    • sett vekk frå hovudstaden, kva er den viktigaste byen i landet?
    • sett bort frå far, kven kjem i bryllupet?
  • sjå an
    vurdere noko er tid føre ein gjer ein avgjerd;
    tenke nærare over;
    avvente
    • vi ser an situasjonen;
    • vi såg det an nokre dagar;
    • dei såg tida litt an før dei bestemte seg;
    • lat oss sjå vêret an først;
    • vi må sjå an folka våre
  • sjå etter
    • passe på nokon eller noko
      • eg ser etter tinga hans medan er vekke;
      • ho ser etter tantabarna sine i helga
    • leite etter nokon eller noko
      • jeg ser etter fjernkontrollen;
      • vi såg etter sopp
  • sjå for seg
    førestille seg;
    kalle fram i medvitet
    • han ser for seg eit stort flott hus;
    • eg såg andletet ditt for meg i draume
  • sjå fram til
    gle seg til, vente på noko
    • ho ser fram til å samarbeide med dei
  • sjå gjennom
    lese fort (i ei bok eller eit dokument)
  • sjå innom nokon
    besøke nokon (kort);
    slå av ein prat
    • ho såg innom meg på laurdag
  • sjå ned på nokon
    kjenne seg betre enn nokon;
    forakte
    • ho ser ned på alle som ikkje har same utdanning som henne
  • sjå opp
    ver merksam;
    pass på!
    • sjå opp!
    • sjå opp for takras;
    • du må sjå opp for lause trådar
  • sjå opp til
    setje høgt;
    beundre, dyrke (2, 4)
  • sjå over
    kontrollere noko
    • kan du sjå over rekneskapen?
  • sjå på
    • granske, undersøke;
      vurdere
      • advokaten skal sjå på saka;
      • dette er noko vi må sjå nøye på
    • kaste eit blikk på;
      ta i augesyn
      • vil du vere med å sjå på det nye huset vårt?
      • han såg så vidt på henne
  • sjå seg nøydd/tvungen til
    måtte gjere noko
    • regjeringa såg seg nøydd til å gå av;
    • dei såg seg tvungne til å forlate hus og heim
  • sjå seg om/omkring/rundt
    • leite etter noko eller nokon
      • dei ser seg om etter ein ny stad å bu;
      • ho ser seg omkring etter brillene
    • kike rundt seg
      • dei ser seg om på det nye kontoret
    • reise rundt
      • han vil sjå seg litt rundt i landet
  • sjå seg råd/i stand til
    kunne eller ha høve til å gjere noko
    • i år ser vi oss råd til ein skikkeleg ferie;
    • eg ser meg ikkje i stand til å gå på jobb i dag
  • sjå seg føre
    gå varsamt;
    passe seg
    • sjå deg godt føre før du kryssar vegen
  • sjå seg ut
    velje ut
    • ho har sedd seg ut ein ny sofa
  • sjå til
    • passe på;
      ha tilsyn med, syte for
      • eg ser til dyra;
      • du må sjå til at gjestene får mat
    • ta fatt på;
      setje i gang med
      • no får vi sjå til å byrje arbeidet
  • sjå ut
    ha ein bestemt framtoning;
    framstå (2)
    • han ser flott ut i den dressen;
    • du ser friskare ut i dag;
    • det ser ut som vi kan dra no;
    • sjå ut kandidatar til oppdraget
  • sjå ut som/til
    • gje inntrykk av;
      likne
      • han ser ut som ein liten engel;
      • ho ser ut til å more seg
    • gje grunn til å tru at noko vil skje
      • det ser ut som det blir sol i morgon
  • vere … å sjå til
    framstå på ein gjeven måte
    • han var flott å sjå til;
    • ho var verkeleg bedrøveleg å sjå til
Artikkelside

gud

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt goð, guð

Tyding og bruk

  1. overnaturleg skapning som har makt over naturen og menneska (og som blir æra og dyrka)
    Døme
    • greske gudar;
    • dyrke framande gudar;
    • bli æra som ein gud
  2. (brukt som særnamn) i monoteistiske religionar, særleg kristendomen: allmektig skapar som rår over verda og menneska;
    personleggjord åndeleg kraft som menneske ber til
    Døme
    • tru på Gud;
    • be til Gud;
    • takke Gud;
    • Gud vere lova;
    • Herren vår Gud;
    • forkynne Guds rike;
    • trua på Jesus som Guds son;
    • misbruke Guds namn;
    • lære at alle menneske er Guds barn
  3. brukt i utrop og andre meir eller mindre faste seiemåtar
    Døme
    • gud hjelpe meg;
    • gode gud for eit vêr;
    • gud, så redd eg vart;
    • det er eit guds under at det gjekk godt;
    • det var ei guds lykke at ikkje fleire liv gjekk tapt

Faste uttrykk

  • av Guds nåde
    som er svært evnerik
    • ein kunstnar av Guds nåde
  • det må gudane vite
    det aner eg ikkje
  • det skal gudane vite
    det er sikkert
  • eit syn for gudar
    noko som er svært vakkert eller umåteleg morosamt å sjå
  • for guds skuld
    framfor alt;
    for all del
    • sei for guds skuld ikkje noko
  • gud betre
    • brukt i utrop
      • gud betre oss for eit vêr;
      • gud betre for ei herleg tid
    • sant å seie;
      ærleg talt
      • det er nok slik fatt, gud betre
  • Gud nåde
    brukt som trugsel: måtte Gud vise nåde (til den som vågar det nemnde)
    • Gud nåde deg om du kjem for seint!
  • gud og kvarmann
    absolutt alle
    • han skrytte av det til gud og kvarmann
  • gud veit
    det er ikkje godt å seie;
    ingen kan vite
    • gud veit kvar han er no
  • gudane veit
    det er ikkje godt å seie;
    ingen kan vite
    • gudane veit korleis det gjekk til
Artikkelside

østers

substantiv hankjønn

Opphav

av lågtysk östers, fleirtal av öster; jamfør norrønt óstra og latin ostrea eller ostreum

Tyding og bruk

musling i familien Ostreidae
Døme
  • ete rå østers;
  • sanke østers;
  • dyrke østers

Faste uttrykk

  • stum som ein østers
    uvillig til å snakke;
    heilt tagal
Artikkelside

rydning

substantiv hokjønn eller hankjønn

Tyding og bruk

  1. stad ein ryddar eller har rydda for å dyrke jord, byggje eller liknande
    Døme
    • fleire rydningar er komne under kultur i år
  2. open (og rydda) flate i skog eller liknande
    Døme
    • dei kom til ei rydning i skogen;
    • dei tende bål i rydninga

Faste uttrykk

  • brøyte seg rydning
    setje seg sjølv i ein betre posisjon
    • bandet brøyta seg rydning på hitlistene
Artikkelside

potet

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

gjennom engelsk og spansk batata ‘søtpotet’, frå eit sentralamerikansk språk

Tyding og bruk

  2. knoll av potetplante;
    Døme
    • dyrke, setje, ta opp poteter;
    • bakte poteter – poteter steikte i steikjeomn el. på utegrill;
    • franske poteter – pommes frites
    • i uttrykk:

Faste uttrykk

  • ei varm/heit potet
    ei vanskeleg eller ømtolig sak
    • dette spørsmålet har blitt ei varm potet;
    • prosjektet har lenge vore ei heit potet
Artikkelside

plog

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt plógr

Tyding og bruk

  1. reiskap til å pløye åker med
    Døme
    • pløye jorda med plog
  2. reiskap til å brøyte og rydde veg med;
    jamfør snøplog
    Døme
    • brøyte vegen med plog
  3. formasjon eller stilling som liknar ein plog (2);
    jamfør ploge (2)
    Døme
    • grågjæsene flyg i plog;
    • skiløparen køyrer plog ned bakkane

Faste uttrykk

  • leggje under plogen
    pløye opp;
    dyrke opp
Artikkelside
Side 1 av 11