Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
193 treff

Bokmålsordboka 76 oppslagsord

flakskred

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

snøskred der snøen glir ut i store flak
Artikkelside

dyrefar

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

spor (1) etter (et vilt) dyr (1, 1)
Eksempel
  • se dyrefar i snøen
Artikkelside

blodspor

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

blodig spor (1)
Eksempel
  • finne blodspor i snøen
Artikkelside

velte 2

verb

Opphav

norrønt velta

Betydning og bruk

  1. intransitivt: rulle over ende, utfor;
    kante (1), kantre
    Eksempel
    • traktoren veltet i skråningen;
    • steinene veltet nedover fjellsiden
  2. intransitivt: strømme, komme fram i stor mengde
    Eksempel
    • røyken veltet fram;
    • snøen bare veltet ned
  3. transitivt: få til å velte (2, 1), rulle over ende, utfor
    Eksempel
    • velte stein ut av åkeren;
    • grisen veltet seg i gjørma
    • i overført betydning:
      • velte en regjering, en plan;
      • velte ansvaret over på andre;
      • velte seg i overflod
Artikkelside

vatre 2

verb

Opphav

fra nederlandsk av water ‘vann’

Betydning og bruk

lage bølgeformede figurer, striper på tøy
  • som adjektiv i perfektum partisipp:
    • et vatret sengeteppe;
    • snøen lå i vatrede skavler
Artikkelside

vade, va

verb

Opphav

norrønt vaða; beslektet med latin vadere ‘gå’

Betydning og bruk

  1. gå i noe som når oppover føtter eller bein, vasse
    Eksempel
    • vade en elv;
    • vade i den tunge snøen;
    • vade i søle til knes
  2. i overført betydning:
    Eksempel
    • han vader i penger – har penger i overflod
Artikkelside

udrøy, udryg

adjektiv

Betydning og bruk

som fort tar slutt
Eksempel
  • varmegradene gjorde snøen udrøy;
  • pengene er udrøye i disse tider
Artikkelside

tære

verb

Opphav

norrønt tæra; fra lavtysk ‘fortære’

Betydning og bruk

  1. løse opp, etse
    Eksempel
    • syra tærer på metallet;
    • sola tærer på snøen
  2. slite på, forbruke
    Eksempel
    • tære på kreftene;
    • det høye forbruket tærer på ressursene

Faste uttrykk

  • tære på flesket
    på opplagsnæringen
Artikkelside

truge

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

beslektet med tro (1 egentlig ‘spaltet trestykke’

Betydning og bruk

ramme med flettverk inni til å spenne på føttene (til hest eller folk) så en ikke skal synke nedi snøen;
Artikkelside

trampe 2

verb

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. stampe eller støte foten hardt mot underlaget
    Eksempel
    • trampe i gulvet av sinne;
    • trampe takten
  2. i presens partisipp:
    Eksempel
    • de kom trampende gjennom snøen
  3. i overført betydning:
    Eksempel
    • hun tramper gjerne andre ned for å nå sine mål

Faste uttrykk

  • trampe i klaveret
    (fra svensk) si noe upassende
Artikkelside

Nynorskordboka 117 oppslagsord

kvite 2

kvita

verb

Opphav

av kvit

Tyding og bruk

  1. gjere eller farge kvit
    Døme
    • snøen kvitar marka;
    • kvite fjøset med kalk
  2. vere kvit;
    lyse, skine
    Døme
    • det kvitar i tennene
Artikkelside

hefte 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør norrønt hepti ‘handtak’; av hefte (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • all snøen førte til mykje hefte i arbeidet;
    • det blir ikkje noko hefte med å ha dei med
  2. noko som heftar, hindrar, stengjer;
    stad som det er vandt å kome frå
    Døme
    • hesten sprang ifrå meg til han kom til eit hefte
  3. plikt som kviler på ein fast eigedom, til dømes lån eller avgrensing av bruken;
  4. samling av ark, blad eller blankettar som er hefta saman;
    mindre, uinnbunden bok
    Døme
    • første hefte i serien kjem i januar
Artikkelside

hardtrampa

adjektiv

Tyding og bruk

hard (1) etter å ha vorten trampa på
Døme
  • hardtrampa mark;
  • snøen var heilt hardtrampa av alt folket
Artikkelside

gyve

gyva

verb

Opphav

samanheng med gov; gyse (1 og gyte (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • snøen gyv;
    • støvet gyv;
    • sanden gyv
  2. fare fort, renne, fyke (2)
    Døme
    • gyve på nokon

Faste uttrykk

  • gyve laus på
    • ta fatt på
    • gjere åtak på nokon
Artikkelside

dekkje, dekke 2

dekkja, dekka

verb

Opphav

frå lågtysk; same opphav som tekke (4

Tyding og bruk

  1. leggje over;
    Døme
    • landskapet er dekt av flaumvatn;
    • snøen dekte marka;
    • dekkje matrestane med plast;
    • flisene dekte veggen
  2. gjere eit bord klart for måltid;
    setje fram tallerkenar, glas, bestikk, dukar og liknande
    Døme
    • dekkje bordet;
    • bordet var dekt til selskap;
    • vi dekte til 12 mann
  3. vere stor nok til å utlikne (2) eller betale;
    Døme
    • dekkje eit behov;
    • bedrifta dekte reisekostnadene;
    • dekkje etterspurnaden etter ei vare;
    • få dekt utgiftene sine
  4. vere identisk eller kongruent med;
    svare til, vere lik;
    vere likeverdig med
    Døme
    • figurane dekkjer kvarandre;
    • dei to omgrepa dekkjer ulike fenomen
  5. omfatte, femne (2) om;
    gjelde
    Døme
    • lærebok som skal dekkje ein periode på fleire hundre år;
    • kulturhuset skal dekkje heile regionen;
    • legen dekkjer eit stort område;
    • norskfaget skal dekkje mange emne;
    • politiet treng meir ressursar for å dekkje alle oppgåvene sine
  6. verne mot angrep, mistanke eller liknande;
    Døme
    • dekkje nokon med falsk forklaring;
    • finne ord å dekkje seg bak;
    • har du ein skriftleg kontrakt, er du dekt mot det meste;
    • dekkje seg bak ein fasade
  7. referere eller rapportere frå;
    skildre alt om
    Døme
    • dekkje landsmøtet for avisa;
    • reporteren som dekte vinter-OL
  8. om hund, særleg i kommando: leggje seg ned
    Døme
    • dekk!

Faste uttrykk

Artikkelside

grave 2

grava

verb

Opphav

norrønt grafa

Tyding og bruk

  1. lage fordjuping i jorda;
    hakke, spa, bryte opp
    Døme
    • grave i jorda med spade;
    • han grev i jorda med hendene;
    • dei grov ei grøft;
    • det vart grave kjellar;
    • grisen er fæl til å rote og grave
  2. få tak i ved å grave (2, 1)
    Døme
    • grave gull
  3. Døme
    • grave inn namn i ringen
  4. leite, undersøkje, få fram
    Døme
    • grave og spørje;
    • grave i sakene til andre;
    • grave seg i nasen
  5. verkje, gnage, nage (psykisk)
    Døme
    • det er noko som grev han
  6. Døme
    • kråka grev
  7. lage til fisk med å gni han inn med ei særskild krydderblanding og leggje han i press
    Døme
    • grave laks, makrell og sild
    • brukt som adjektiv
      • graven laks med sennepssaus

Faste uttrykk

  • den som grev ei grav for andre, fell sjølv i henne
    den som planlegg å skade andre, risikerer å bli offer for desse planane sjølv
  • grave fram
    • bruke spade for å få fram noko
      • grave fram ein stein
    • finne ved å undersøkje nøye
      • grave fram nye moment i saka
  • grave i hop
    sanke saman
    • dei grov i hop pengar
  • grave ned
    lage hol i jorda, leggje noko ned i holet og dekkje med jord
    • grave ned kablar
  • grave opp
    • fjerne jord og ta opp det ein finn
      • grave opp poteter
    • trengje ned i og løfte opp jordlag eller liknande
      • potetopptakaren grev opp jorda
  • grave seg ned
    • lage eit holrom som ein kan søkje ly i
      • grave seg ned i snøen
    • i overført tyding: bli svært oppteken av
      • grave seg ned i stoffet
  • grave si eiga grav
    sjølv vere årsak til at ein mislykkast
  • grave til seg
    kare til seg
    • her gjeld det å grave til seg, utan tanke på andre
  • grave ut
    • få fram frå jord eller anna som dekkjer
      • Osebergskipet vart grave ut i 1904
    • lage fordjuping, grøft eller liknande ved å fjerne jord
      • grave ut tomta;
      • elva grev ut jorda
Artikkelside

grynne 2

grynna

verb

Opphav

norrønt grynna

Tyding og bruk

  1. nå botnen eller grunnen
    Døme
    • båten grynner;
    • det er så vidt eg grynner
  2. gå tungt i noko som rekk oppetter beina;
    Døme
    • grynne i snøen
  3. føre noko til botnen eller grunnen;
    trykkje ned;
    grave ned
Artikkelside

flakskred

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

snøskred der snøen glir ut i store flak
Artikkelside

snømygl

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

soppsjukdom som utviklar seg under snøen på eng og haustsådd korn;
Artikkelside

ski

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt skíð n; samanheng med skeid

Tyding og bruk

  1. reiskap til å feste på kvar fot og gå eller gli på snø med
    Døme
    • gå, hoppe, renne, stå på ski
    • òg: reiskap til å køyre på vatn med; jamfør vass-ski
  2. (brei) mei til å setje under kjelke, slede eller liknande;
    òg: landingsmei
    Døme
    • flyet hadde ski under så det kunne lande på snøen
Artikkelside
Side 5 av 12