Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
66 treff

Bokmålsordboka 26 oppslagsord

Nynorskordboka 40 oppslagsord

ting 1

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som ting (2

Tyding og bruk

  1. Døme
    • i mange, somme, visse ting;
    • eg må snakke med deg om ein ting
    • noko (kunnskap, dugleik) som høyrer med til eit arbeid eller fag
      • ho kan sine ting;
      • setje tinga på plass – få orden, klare opp;
      • alle gode ting er tre – tredje gongen vil det lykkast;
      • det er tingen! – løysinga, nett det som trengst
  2. noko (livlaust) som finst;
    Døme
    • gje barna ting i staden for omsorg;
    • berre ein daud ting;
    • ha vakre ting rundt seg
  3. i jus: fast eigedom og lausøyre
  4. i filosofi: det som eksisterer sjølvstendig, uavhengig av det vi erkjenner
  5. Døme
    • utføre store ting;
    • dei venta seg store ting av han;
    • oppleve fæle ting;
    • det gjekk føre seg merkelege ting
  6. omstende, moment ved sak, tilstand og liknande
    Døme
    • det er ein god ting ved han at han er arbeidsglad;
    • på mange ting var det lett å merke at noko var gale
    • noko som blir opplyst eller som blir ynskt opplyst
      • sei meg ein ting: Kvar var du i går?
    • einskild del av prestasjon, arbeid og liknande
      • det var mange ting å gle seg over i framføringa
    • utveg, alternativ (1
      • her er berre to ting å velje mellom
    • årsak, grunn (1
      • han blir rasande for den minste ting
    • brukt i uttrykk for å klassifisere fenomen, omgrep og liknande i ein viss kategori:
      • jordiske ting
    • brukt i uttrykk for vurdering, karakteristikk av forhold, fenomen og liknande:
      • dette var da ein sørgjeleg ting!
    • brukt saman med adjektiv for å uttrykkje overveldande omfang eller grad:
      • det var store ting som han tok på veg
    • med attributivt pronomen:
      • alle ting – allting;
      • ingen ting – ingenting

Faste uttrykk

  • ikkje den ting
    ikkje noko
  • tingen i seg sjølv
    (etter tysk das Ding an sich (Kant))
Artikkelside

subsidiær

adjektiv

Opphav

frå latin ‘hjelpe-, vara-'

Tyding og bruk

som kjem i staden for;
Døme
  • få 500 kr i bot, subsidiært fem dagars fengsel
Artikkelside

perspektiv

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom fransk av; latin perspicere ‘sjå gjennom’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • biletet manglar perspektiv – ser «flatt» ut
  2. den måten noko ter seg på for einkvan som ser det frå ein viss synsstad eller synsvinkel
    Døme
    • i fugleperspektiv;
    • froskeperspektiv
  3. i overført tyding: (vidare) samanheng, utsyn over eit tidsrom, oversyn;
    Døme
    • i historisk perspektiv;
    • sjå saka i perspektiv – i ein vidare samanheng;
    • det opnar seg nye perspektiv – framtidsutsikter, alternativ;
    • leggje vekt på sosiale perspektiv – siktemål, tilhøve, synsmåtar, faktorar
Artikkelside

flora

substantiv hankjønn

Opphav

av latin Flora gudinne for blomstrar og blomstring; av flor (2

Tyding og bruk

  1. planteliv i ei viss tid eller eit visst strøk
    Døme
    • floraen på Svalbard;
    • flora og fauna
  2. bok om plantelivet (i eit visst område)
    Døme
    • kjøpe ein flora
  3. i overført tyding: stor og variert mengd;
    mangfald
    Døme
    • floraen av bøker;
    • ein heil flora av alternativ
Artikkelside

eller

konjunksjon

Opphav

norrønt ella(r), elliga(r), opphavleg ‘av annan skapnad, på annan måte’

Tyding og bruk

jamstillande og disjunktiv konjunksjon
  1. brukt til å jamstille to ledd som står for motsette alternativ
    Døme
    • liv eller død;
    • no eller aldri;
    • ver still, eller så ...!
  2. brukt til å jamstille to eller fleire ledd som står for nokså likeverdige alternativ
    Døme
    • lite eller ingenting;
    • to eller tre;
    • eitt kilo eller så;
    • to el. fleire;
    • ein eller annan – einkvan; jamfør ein (3, 1);
    • eller liknande – jamfør liknande (2)
  3. brukt til å binde saman to ledd som tyder det same
    Døme
    • 1 dollar, eller 7 kr;
    • Oslo, eller Kristiania som byen da heitte

Faste uttrykk

  • anten - eller
    dobbel konjunksjon som viser at det må veljast mellom to
    • anten du eller eg må dra
  • eller anna
    brukt for å peike på uspesifisert alternativ
    • køyra bil, ta buss, eller anna
  • før eller sidan
    om noko som verkar uunngåeleg: på eit eller anna tidspunkt
  • korkje __ eller __
    dobbel konjunksjon som viser at ingen av to eller fleire alternativ er moglege
    • korkje du eller eg vil dra
  • verken __ eller __
    dobbel konjunksjon: korkje – eller
Artikkelside

eksperimentere

eksperimentera

verb

Opphav

gjennom fransk; frå latin

Tyding og bruk

  1. Døme
    • eksperimentere med stoffet i ulike temperaturar
  2. prøve noko nytt;
    gjere på nye måtar
    Døme
    • eksperimentere med eit nytt konsept;
    • eksperimentere med fargar
    • brukt som adjektiv
      • ein eksperimenterande stil

Faste uttrykk

  • eksperimentere seg fram
    finne ut av ved å gjere eksperiment;
    prøve seg fram
    • eksperimentere seg fram til meir miljøvenlege alternativ
Artikkelside

drøfte

drøfta

verb

Opphav

samanheng med drype (1; opphavleg ‘riste korn i såld eller liknande slik at agner og støv skil seg ut’

Tyding og bruk

  1. ta føre seg og diskutere frå ulike sider;
    finne svar ved å diskutere ulike alternativ;
    Døme
    • utvalet har drøfta saka;
    • spørsmålet blir drøfta vidare i neste kapittel
  2. i matematikk: liste opp eigenskapane til ein funksjon (2)
  3. reinse korn ved å riste slik at agner og rusk skil seg ut
Artikkelside

djupe

djupa

verb

Faste uttrykk

  • djupe ut
    gjere djup(are), meir inngåande; forklare nøyare;
    utdjupe
    • selskapet skal djupe ut ei alternativ lei
Artikkelside

del

substantiv hankjønn

Opphav

av lågtysk de(i)l

Tyding og bruk

  1. avgrensa stykke (1, 1) av ein heilskap;
    Døme
    • utskiftbare delar;
    • dele kaka i to delar;
    • uret består av mange delar
  2. delmengd av ein heilskap
    Døme
    • denne delen av verda;
    • den første delen av boka;
    • dei er ein viktig del av samfunnet;
    • forskarane skal ha ein stor del av æra
  3. mogleg alternativ
    Døme
    • ingen av delane;
    • begge delar er like bra
  4. det å ha eigarskap i eller vere med på;
    Døme
    • få sin del av arven;
    • ta del i arbeidet;
    • ha del i sameiget;
    • ha del i foreldreansvaret

Faste uttrykk

  • bli nokon til del
    bli gjeven til nokon;
    falle på nokon sin part
    • gåva som vart meg til del
  • ein del
    nokså mange eller mykje
    • ein del elevar trivst ikkje på skulen;
    • gjere ein del endringar;
    • ein god del dyrare enn forventa;
    • dei syklar ein del
  • for all del
    meir enn noko anna;
    framfor alt
    • hald deg for all del i ro!
  • for den del
    for den saks skuld;
    i og for seg
    • eller noko heilt anna for den del
  • for nokon sin del
    • etter ynsket eller preferansen til nokon
      • eg for min del er lei av alt maset;
      • for hennar del passa det fint;
      • ho er for sin del skeptisk til ideen
    • for nokon eller noko;
      på grunn av
      • dei kjøpte huset mest for utsikta sin del;
      • ete sunt for helsa sin del
  • i alle delar
    på alle måtar
    • alternativet er i alle delar det same no som før
  • til dels
    til ei viss grad;
    delvis
    • påstanden er til dels sjølvmotseiande
Artikkelside

boks 1

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk box

Tyding og bruk

  1. større eller mindre øskje eller behaldar, ofte sylindrisk og hermetisk lukka
    Døme
    • ein boks fiskebollar;
    • leggje lok på boksen
  2. kvart av mange små, nummererte rom i bankkvelv eller på postkontor
  3. lite rom eller avlukke

Faste uttrykk

  • musikk på boks
    innspela musikk;
    til skilnad frå levande musikk
  • tenkje ut av boksen
    tenkje annleis;
    vere open for andre alternativ
  • tenkje utanfor boksen
    tenkje utradisjonelt
  • vere i boks
    vere sikra;
    ha gått i orden
    • avtala er i boks
Artikkelside
Side 4 av 4