Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 66 oppslagsord

kalle

kalla

verb

Opphav

norrønt kalla

Tyding og bruk

rope (på);
bodsende
Døme
- kalle på hunden;
- pliktene kallar;
- kalle inn til møte;
- bli kalla av Gud;
- bli kalla opp over radioen;
- er det nokon som kjenner seg kalla til å ta på seg oppgåva?
- filmen kalla fram tårene;
- produsenten måtte kalle attende vara
utnemne (2
Døme
- ho vart kalla til biskop
gje namn;
tiltale som;
karakterisere som
Døme
- dei kalla dottera Saima;
- vi kallar henne sjefen;
- kalle seg fagmann;
- kalle seg rik;
- føremiddagsmaten eller dugurden, dei kallar;
- kallar du det å rydde?
rope utnamn til;
skjelle ut
Døme
- dei kallar meg!
- stå og kalle kvarandre

Faste uttrykk

kalle opp
- gje namn etter noko eller nokon
  dei vil kalle opp oldefaren dersom dei får ein gut;
  plassen er kalla opp etter den tidlegare statsministeren
- (prøve å) kontakte til dømes gjennom eit radiosamband
  flygeleiaren kalla opp flyet

Artikkelside

ta, take

taka

verb

Opphav

norrønt taka

Tyding og bruk

gripe (etter), fate, halde
Døme
- ta boka;
- ta fatt i, på noko;
- ta av ei vare til nokon – halde av, reservere
- kle
  ta av, på (seg) trøya;
  ta av i kortspel;
  ta til våpen;
  ta ordet;
  ta av for vinden – live, gje livd;
  ta opp ei sak (til drøfting);
  ta i eid;
  ta til nåde;
  ta til orde;
  ta til vitet;
  ta seg saman;
  ta feil;
  ta sjansen;
  ta tak i nokon;
  sinnet tok han – greip han;
  ta ei avgjerd
røre, kome nær, nå;
kjennast, merkast, ha verknad (på), røyne (på)
Døme
- ta i, på noko;
- ta seg på kneet, for panna;
- det gjer vondt å ta på der eg slo meg;
- for varmt å ta i, på;
- ta varsamt på nokon;
- ikkje ta i ei bok – ikkje lese ei (einaste) bok;
- flyet tek bakken – flyet landar;
- dei tok land lengst mot nord – nådde;
- bordet tok i veggen;
- høvelen tek dårleg – når dårleg ned i treet;
- dei nye skoa tek over rista – klemmer;
- sola, vinden tek godt;
- arbeidet tek på (kreftene) – røyner på;
- sjukdomen tok på han;
- det tek i knea
kalle til seg, velje;
hente (2;
fange, få makt over, greie, vinne, erobre;
krevje;
bruke;
nyte
Døme
- ta nokon i lære;
- ta til ektefelle;
- ta til seg to foreldrelause;
- ta for pengane si skuld – gifte seg med;
- ta fisk på snøre;
- ta opp poteter;
- ta heim varer;
- ta pengar ut or banken;
- sitatet er teke frå Snorre;
- faen ta (deg)!
- ta tjuven;
- ta til fange;
- ta ballen;
- pus ta han!
- ta imot ballen, gjestene, helsinga;
- ta gull(medalje);
- ta stikk;
- ta roret;
- ta over styret;
- ta makta;
- ta nokon med det gode;
- dei tok inn mykje i inngangspengar;
- ta høg rente;
- ta 50 kr for turen;
- nokre verb tek dativ på tysk;
- ta trappa i eitt byks;
- ta ei festning;
- ta noko med vald;
- ta seg til rette;
- ta lommeboka frå nokon;
- nabohuset tek (bort) sola;
- ta luven frå – sjå luv (2;
- ta hemn;
- ta att ei gåve;
- kvar skal ho ta pengar frå?
- ta noko i arv, bruk;
- ta form – få, oppnå;
- ta seg i vare;
- ta varsel;
- ta mot til seg;
- ta lærdom av noko;
- ta post i barneskulen;
- båten tek sjøen lett;
- ta doktorgrad;
- ta kongsnamn;
- ta på si kappe – sjå kappe (1);
- ta ansvaret, skulda for noko;
- ta vågnaden med noko;
- ta plass;
- ta den grå dressen;
- ta tida til hjelp;
- ta eit bilete, ei avskrift;
- ta seg til noko – gjere;
- ta ein operasjon – bli operert;
- ta kjolen inn i livet;
- ta temperaturen, mål – lese av;
- ta tran;
- ta seg ein matbit;
- ta toget
- i idrett:
  ta ut (av) laget
- ha eller tvinge seg til samlege med
  han tok henne fleire gonger
straffe, banke opp;
drepe, likvidere;
slakte
Døme
- eg skal ta deg kraftig;
- den store ville ta den vesle;
- bjørnen tek lam;
- ta ein angjevar;
- ta grisen i morgon;
- ta knekken på
romme, forbruke;
vare (4
Døme
- spannet tek to liter;
- det tok lang tid
skjøne, lære (3, oppfatte;
halde (for), rekne (for);
bli påverka av
Døme
- ho tok forklaringa raskt;
- ho tok det bra, med fatning;
- ta det tungt, lett;
- ta noko på alvor;
- ta seg noko ad notam;
- ta noko bokstavleg;
- dei tok han for ein annan;
- kva tek du meg for?
- ta koking;
- ta eld – fate eld;
- ta tukt;
- ta skade;
- ta ende
- refleksivt:
  hoppa tok seg
gå i ei viss lei;
flytte;
hente (2
Døme
- ta til venstre;
- ta heim;
- ta seg fram;
- ta seg ein tur;
- ta fram koppane;
- ta inn hagebenken;
- ta båten inn til bryggja;
- ta los om bord;
- flyet tek av – etter eng.: lettar
gjere, utføre (2;
byrje
Døme
- ta og gå heim!
- ho tok og hoppa ned
- med preposisjon:
  det tok til å mørkne;
  ta på med femte året

Faste uttrykk

?
nå att
ta att
- nå att;
  innhente;
  ta igjen (1)
  dei tok meg att i bakken
- gjere motstand;
  hemne;
  ta igjen (2)
  han fekk eit slag i magen, men ville ikkje ta att
- rette opp, bøte på;
  kompensere;
  ta igjen (3)
  ta att det tapte
ta eit tak
refse (nokon)
ta etter
herme etter;
etterlikne, kopiere
ta for seg
- snakke alvorleg med
  mora tok guten for seg
- forsyne seg godt
  han tek for seg av godsakene
- ha som emne;
  drøfte
  boka tek for seg historia til menneska
ta i
gjere ein ekstra innsats
ta kalv
bli drektig
ta lett på
ikkje la gå inn på seg
ta med
- føre med seg;
  la få vere med
  ho tok med seg sekken;
  ta med barna til byen
- inkludere i ein heilskap;
  ta omsyn til;
  rekne med
  ho har teke med seg mange erfaringar
ta på ordet
(uventa) gjere det (nokon) seier, slå til på tilbod
ta på senga
overraske (nokon)
ta seg
bli drektig
hoppa tok seg
ta seg for
gripe etter noko å halde seg i;
finne feste
han måtte ta seg for med handa
ta seg til
(byrje å) gjere;
gå i gang
kva skal eg ta meg til?
ta seg ut
- drive seg til det ytste
- arte seg eller sjå ut (på ein viss måte);
  synast
  dette tek seg dårleg ut
ta til
byrje
det tok til å mørkne
ta til takke med
måtte vere nøgd med

Artikkelside

kalle opp

Tyding og bruk

Sjå: kalle

gje namn etter noko eller nokon
Døme
- dei vil kalle opp oldefaren dersom dei får ein gut;
- plassen er kalla opp etter den tidlegare statsministeren
(prøve å) kontakte til dømes gjennom eit radiosamband
Døme
- flygeleiaren kalla opp flyet

Artikkelside

skrive ut

Tyding og bruk

Sjå: skrive

gjere vedtak om;
avgjere, fastsetje
Døme
- skrive ut skatt;
- skrive ut nyval
trykkje digitalt dokument på papir med hjelp av skrivar
kalle ut (soldatar);
innrullere (1)
gje ei skriftleg fråsegn om at ein kan forlate sjukehuset
Døme
- han vart skriven ut av sjukehuset

Artikkelside

kalle/nemne noko ved det rette namnet

Tyding og bruk

seie rett ut kva ein meiner;

Sjå: namn

Døme

lat oss kalle fredsplanen ved det rette namnet: ein rein okkupasjon;
ho var ikkje redd for å nemne noko ved det rette namnet

Artikkelside

slå gneistar

Tyding og bruk

Sjå: gneiste

sende ut gneistar
Døme
- hamaren slo gneistar
stråle ut eller kalle fram sterke kjensler
Døme
- det slo gneistar mellom dei;
- han skreiv så det slo gneistar

Artikkelside

setje i brann

Tyding og bruk

Sjå: brann, setje

setje fyr på;
tenne på
Døme
- ho fekk bilen sin sett i brann;
- dei truga med å setje byen i brann
kalle fram sterke kjensler
Døme
- ein songar som sette mange hjarte i brann

Artikkelside

tromme saman

Tyding og bruk

kalle saman, få samla;

Sjå: tromme

Artikkelside

sjå for seg

Tyding og bruk

førestille seg;

kalle fram i medvitet;

Sjå: for, sjå

Døme

han ser for seg eit stort flott hus;
eg såg andletet ditt for meg i draume

Artikkelside

provosere

provosera

verb

Opphav

av latin provocare ‘kalle fram, øse opp’

Tyding og bruk

få til å hende;
kalle fram;
utfordre, eggje (2)
Døme
- dei provoserte fram eit hastevedtak
- brukt som adjektiv:
  provosert abort
uttale eller oppføre seg på ein så utfordrande eller irriterande måte at det kallar fram ein reaksjon frå motparten
Døme
- ikkje la deg provosere av han!
- brukt som adjektiv:
  avisa fekk reaksjonar frå mange provoserte lesarar;
  ho vart så provosert at ho slo etter han

Artikkelside

Side 1 av 7

Resultat per side: