Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
92 treff

Bokmålsordboka 36 oppslagsord

Nynorskordboka 56 oppslagsord

tore 3

tora

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt þora

Tyding og bruk

  1. våge, ha mot til
    Døme
    • ho torer ikkje (å) svare;
    • berre kom, om du torer;
    • kva vil du, om eg torer spørje?
    • refleksivt (jf òg torast):
      • (ikkje) tore seg til – (ikkje) ha mot til
  2. kunne, finne råd eller utveg til
    Døme
    • det torer vel hende;
    • han torer kome snart – han kjem vel snart
Artikkelside

torast

verb

Opphav

refleksiv av tore (3

Tyding og bruk

Døme
  • dei tordest ikkje gå frampå stupet
Artikkelside

syne 2

syna

verb

Opphav

norrønt sýna av sýnn adjektiv ‘synleg, tydeleg’

Tyding og bruk

  1. la sjå;
    peike på;
    Døme
    • syn meg kniven din;
    • ho synte dei rundt i byen;
    • syne ei prøve på noko;
    • syne mot og gløggskap;
    • ikkje våge å syne seg utandørs;
    • ein arbeidskar som det syner etter – som får unna arbeidet;
    • syne fram
    • refleksivt:
      • merka synest ikkje lenger – merka er borte
  2. klarleggje, lære frå seg;
    Døme
    • syne samanhengen mellom nynorsken og dialektene;
    • det vil snøgt syne seg korleis det går
Artikkelside

sukke 3

sukka

verb

Opphav

samanheng med svakke

Tyding og bruk

  1. Døme
    • det sukkar rundt skoa
  2. kaste, tømme snøgt
    Døme
    • sukke vatnet oppi gryta
  3. djerve seg, våge
    Døme
    • sukke til å kjøpe nytt hus

Faste uttrykk

  • sukke til
    slå til (nokon)
Artikkelside

spel 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

lågtysk spil; av spele (2

Tyding og bruk

  1. uroleg rørsle, veksling
    Døme
    • sjå spelet av nordlyset på himmelen;
    • eit spel av fargar
    • livleg verksemd
      • det frie spelet på pengemarknaden;
      • gje, ha fritt spel – spelerom
    • oppstyr
      • kjem ho no, blir det spel
    • leik
      • eit spel med ord;
      • drive spel med nokon – drive ap
  2. det å spele (2, 2), delta i organisert leik med reglar, ofte med ball og anna utstyr
    Døme
    • laget viste godt spel;
    • ballen er ute av spel
  3. det å spele med kort, brikker, terningar og liknande
    Døme
    • berre drive med drikk og spel;
    • det kom kjærleik med i spelet – inn i biletet
  4. det å satse (pengar) i von om forteneste
    Døme
    • drive uærleg spel – fare uærleg fram;
    • ha ein finger med i spelet – ha innverknad på noko; jamfør finger (1)
  5. det å spele på musikkinstrument
    Døme
    • eit stemne med leik og spel
  6. leik (5) som fugl driv med i paringstida
    Døme
    • skyte tiur på spel
  7. det å spele skodespel
    Døme
    • spelet på scena var av beste merke;
    • det er berre spel frå hennar side – ho berre læst som
  8. einskild omgang, parti av eit spel (1, 3)
    Døme
    • vinne første spelet
  9. sett med kort, brikker og liknande til å spele med
  10. musikkinstrument

Faste uttrykk

  • avtalt spel
    avtale i løynd til eigen føremon
  • setje på spel
  • setje ut av spel
    tvinge (motstandaren) til å gje opp
  • spele høgt spel
    ta stor vågnad
  • stå på spel
    vere i fare for å gå tapt
Artikkelside

smekke 2

smekka

verb

Opphav

lydord; samanheng med smeikje

Tyding og bruk

klemme til, slå (2
Døme
  • smekke ein over fingrane;
  • smekke att, i døra;
  • døra smekka att, i
  • lage ein klaskande og smellande lyd
    • smekke med tunga

Faste uttrykk

Artikkelside

skamdjerv

adjektiv

Tyding og bruk

ublyg til å våge seg til noko;
Døme
  • ei skamdjerv framferd
Artikkelside

sjanse 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk ‘utfall, terningkast’ av; latin cadere ‘falle’

Tyding og bruk

  1. utsikt til å lykkast;
    grunn til å tru;
    mogleg eller tenkjeleg utfall;
    von (I,1 og 2)
    • ha gode sjansar i tevlinga;
    • det er sjanse for at dei kjem
    • la sjansen gå frå seg

Faste uttrykk

  • ta ein sjanse
    òg: ta sjansen el. sjansar, våge seg på noko som kan vere farleg
Artikkelside

sjanse 2

sjansa

verb

Tyding og bruk

ta ein sjanse, våge
Artikkelside

setje, sette

setja, setta

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt setja; eigenleg kausativ til sitje

Tyding og bruk

  1. plassere (leggje, stelle opp) noko(n) på ein stad;
    Døme
    • setje maten på bordet;
    • setje skoa i gangen;
    • setje kua på båsen;
    • setje på gata – seie opp frå husrom;
    • setje på porten – gje avskil, seie opp
    • plante (2
      • setje poteter, gulrot;
      • setje garn, snarer;
      • setje nokon i fengsel
    • fø
      • setje barn til verda
    • skyte inn
      • setje pengar i banken;
      • setje noko på prent;
      • setje noko i avisa – få prenta noko i avisa
    • skrive
      • setje namnet sitt under noko;
      • setje alt inn på noko;
      • setje alle krefter inn
    • satse, våge (2
      • setje 50 kr på ein hest
    • misse (1
      • setje livet til
  2. få, ha i ei viss stilling, ein viss tilstand
    Døme
    • setje døra på gløtt;
    • setje huset på ende – snu opp ned på, lage oppstyr;
    • setje fyr på;
    • setje ein på glid;
    • setje barn på – gjere gravid;
    • setje skrekk, mot i nokon;
    • setje noko igjennom;
    • setje sinna i kok;
    • setje vondt på folk
      • setje seg i gjeld;
      • setje i brann;
      • setje over potetene – på omnen for å koke dei;
      • setje over styr
  3. Døme
    • setje flekk på duken;
    • setje musikk til eit dikt;
    • setje deig, øl – lage i stand til gjæring;
    • setje sjøbein;
    • setje trutmunn
  4. i typografi: stille saman typar til ord og linjer
    Døme
    • manuskriptet kan setjast;
    • sitata er sette i kursiv
  5. få i gang, ta til med, byrje, opne
    Døme
    • setje noko ut i livet;
    • setje folk i arbeid
      • setje seg i rørsla, i sving, til motverje;
      • setje seg opp mot noko(n);
      • stormen sette inn for fullt;
      • setje i gang;
      • setje i å gråte, le
    • krysse (1
      • setje over elva;
      • setje opp mot – gjere motstand, protestere mot (nokon);
      • setje på sprang
  6. føre frå ein stad til ein annan, skysse (med båt)
    Døme
    • setje ein i land;
    • setje ein over sundet
  7. Døme
    • setje noko inn med olje, tjøre
  8. Døme
    • setje opp eit hus, ein mur, ein stolpe
  9. Døme
    • setje ein på faret;
    • setje ein inn i noko;
    • setje hunden på ein
  10. gjere eit overslag over, verdsetje
    Døme
    • setje noko(n) høgt;
    • setje pris på
  11. Døme
    • setje ein frist;
    • setje streng straff for noko;
    • setje noko ut av kraft
  12. Døme
    • setje på bremsene, lyset, straumen
  13. gje i oppdrag, oppgåve
    Døme
    • setje nokon til ein jobb, ei oppgåve;
    • setje bort eit arbeid
  14. la kome i verksemd
    Døme
    • møtet, retten er sett
    • nemne, peike ut
      • setje ned ei nemnd
  15. i refleksivt uttrykk
    Døme
    • ho sette seg (ned);
    • det sette seg verk i såret;
    • fyllinga må få tid til å setje seg – sige tettare saman;
    • setje seg høge mål;
    • setje seg inn i;
    • setje seg imot;
    • setje seg til bords
  16. i faste uttrykk med partikkel

Faste uttrykk

  • set at
    med imperativ: i ytring som uttrykkjer noko som mogleg, eller som eit vilkår;
    tenk om, enn om;
    i logikk: gjer til vilkår at
    • set at det gjekk gale;
    • set at x er mindre enn 1
  • setje att
    gå ifrå; la bli sitjande att etter skuletida (på grunn av forsøming og liknande)
  • setje av
    merkje av
  • setje etter
    fare, renne etter (nokon)
  • setje fast
    feste, binde (noko);
    setje i beit; målbinde;
    òg: arrestere (nokon)
  • setje fram
    bere fram;
    òg: hevde
    • setje fram mat, ein påstand
  • setje i hop
    få til å henge saman;
    montere
    • setje i hop eit byggjesett
  • setje inn
    plassere under tak;
    i overført tyding: bruke, yte
    • setje inn sykkelen, alle krefter
  • setje i
    ytre seg med kraft;
    plassere
    • setje i eit skrik;
    • setje i nokon ei skrøne
  • setje om
    omsetje (frå eitt språk til eit anna)
  • setje opp
    plassere høgt;
    ordne, stille opp
    • setje opp håret, eit reknestykke;
    • setje opp eit dokument, eit teaterstykke;
    • setje opp eit surt andlet
  • setje på
    velje ut (husdyr) til al, ikkje slakte;
    òg: hisse (nokon) til å gå til åtak på (noko(n)), pusse
    • setje på større bøling
  • setje saman
    få til å henge saman;
    samle
    • setje saman eit band, ei nemnd
  • setje seg fast
    bli sitjande fast
  • setje seg føre
    etle seg til, gå inn for
  • setje seg på
    òg: hindre (noko)
  • setje til
    ha i
    • setje til meir væske i løysninga
  • setje utanfor
    stengje (nokon) ute frå
  • setje ut
    vente med (noko);
    òg: spreie
    • setje ut rykte
Artikkelside
Side 5 av 6