Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
254 treff

Bokmålsordboka 104 oppslagsord

neserygg

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

øvre kant av nesa
Eksempel
  • solbrillene må passe barnets neserygg og ører
Artikkelside

lynskarp

adjektiv

Betydning og bruk

  1. med svært skarp kant eller spiss;
    Eksempel
    • lynskarpe kniver
  2. svært klar og tydelig;
    Eksempel
    • en film med lynskarpe bilder
  3. svært klartenkt;
    Eksempel
    • en lynskarp advokat;
    • lynskarpe observasjoner
Artikkelside

linning

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

av lin

Betydning og bruk

foldet eller forsterket kant på et klesplagg
Artikkelside

limbo 2

substantiv intetkjønn

Opphav

av latin limbus ‘kant’

Betydning og bruk

  1. i teologi: oppholdssted for avdøde som uforskyldt er forhindret i å komme til himmelen;
    mellomtilstand
  2. tom, passiv, usikker (og gledeløs) tilstand
    Eksempel
    • et følelsesmessig limbo;
    • i politisk limbo etter valget
Artikkelside

marg 2

substantiv hankjønn

Opphav

av latin margo ‘kant, rand, grense’

Betydning og bruk

ubeskrevet vertikal rand på en tekstside
Eksempel
  • bred marg;
  • skrive merknader i margen
Artikkelside

lei 1

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

norrønt leið

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • høre bjelleklang på lang lei
  2. Eksempel
    • gå i motsatt lei;
    • i samme lei;
    • har evner i den lei;
    • en fortsatt utvikling i den lei

Faste uttrykk

  • langt av lei
    langt borte fra et sted;
    avsides
    • langt av lei inne på vidda
Artikkelside

krans

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kranz; fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. ringformet fletning av løv, blad, mose og lignende
    Eksempel
    • legge krans på båren til en avdød
  2. kranser lagt utenpå hverandre eller pyntet granbusk på mønet på nybygg;
    jamfør kranselag
  3. Eksempel
    • en krans av øyer
  4. øverste eller ytterste kant på ringformet gjenstand
    Eksempel
    • kransen på tannhjul
Artikkelside

krage 1, krave 1

substantiv hankjønn

Opphav

fra mellomnorsk kragi ‘halskrage på rustning’; fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. kant rundt halsåpningen på klesplagg
    Eksempel
    • brette opp kragen på frakken
  2. Eksempel
    • presten kom i kappe og krage
  3. utstående kant, noe som krager ut

Faste uttrykk

  • ta i kragen
    irettesette
Artikkelside

kravellbygge

verb

Betydning og bruk

om båtbygging: bygge slik at bordene i båtsiden ligger kant i kant og danner en glatt flate;
jamfør kravellbygd;
til forskjell fra klinkbygge
Artikkelside

kravellbygd, kravellbygget

adjektiv

Betydning og bruk

om båt: med bordene i båtsiden liggende kant i kant så de danner en glatt flate;
til forskjell fra klinkbygd
Artikkelside

Nynorskordboka 150 oppslagsord

bredd

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. øvste kant av eit kar
  2. Døme
    • elva steig over breddene sine
Artikkelside

møne

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt mǿnir; samanheng med man

Tyding og bruk

  1. kant der to skrå takflater støyter saman;
    Døme
    • fuglen sat oppe på mønet
Artikkelside

hand

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hǫnd

Tyding og bruk

  1. kroppsdel ytst på arm, med fingrar som mellom anna kan gripe og halde
    Døme
    • store hender;
    • vaske hendene;
    • bruke begge hendene;
    • arbeide med hendene;
    • ha hendene på ryggen;
    • stå på hendene;
    • klappe i hendene;
    • vri hendene;
    • spå i handa
  2. brukt i uttrykk for helsing, semje eller liknande
    Døme
    • takke i handa;
    • ta nokon i handa
  3. brukt i uttrykk for arbeid, verksemd, medverknad eller liknande
    Døme
    • ikkje lyfte ei hand for å hjelpe;
    • ikkje ta si hand i nokon ting;
    • arbeidet er ferdig frå mi hand
  4. brukt i uttrykk for eige, forvaring, makt, mynde, vern eller liknande
    Døme
    • ha mykje pengar mellom hendene;
    • samle makta på få hender;
    • vere i trygge hender;
    • leggje noko i Guds hender
  5. side, kant, plassering i høve til ein person
    Døme
    • huset ligg ved vegen på venstre handa;
    • sitje ved Guds høgre hand
  6. samling av kort som kvar av spelarane har fått tildelt i kortspel
    Døme
    • sitje med ei sterk hand
  7. Døme
    • ha ei leseleg hand

Faste uttrykk

  • bere nokon på hendene
    halde alt vondt borte frå nokon;
    forkjæle
  • døy for eiga hand
    ta livet av seg
  • falle i hendene på nokon
    kome inn under makta til nokon
    • han fall i hendene på fienden
  • for handa
    tilgjengeleg
    • nytte dei materialane ein har for handa
  • for hand
    med handa eller hendene;
    manuelt
    • bunaden er sydd for hand;
    • skrive brev for hand
  • frie hender
    full handlefridom
    • ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
  • frå første hand
    direkte frå opphavsperson eller kjelde;
    jamfør førstehands
  • få noko frå handa
    fullføre noko;
    bli ferdig med noko
    • få arbeidet frå handa
  • gje nokon ei hand
    hjelpe nokon
  • gni seg i hendene
    vere godt nøgd, særleg på grunn av stor vinning
  • gode kort på handa
    gode argument, kvalifikasjonar eller liknande som gjer at ein stiller sterkt
  • gripe med begge hendene
    ta imot med iver
    • eg greip sjansen med begge hendene
  • gå hand i hand
    • gå og halde kvarandre i hendene
    • gå føre seg samstundes;
      utvikle seg parallelt;
      følgjast
      • urbanisering og avfolking går hand i hand
  • gå nokon til hande
    assistere nokon
  • ha ei heldig hand med
    ha ein god framgangsmåte med noko
  • ha hendene fulle
    ha mykje å gjere;
    vere travel
  • ha noko på handa
    (i eit visst tidsrom) ha førsterett til noko
  • ha reine hender
    vere uskuldig
  • halde handa si over
    verne
  • i første hand
    i byrjinga;
    i første omgang
  • i hende
    til rådvelde
    • eg har nett fått avgjerda i hende
  • ikkje sjå handa framfor seg
    ikkje sjå noko som helst
  • leggje hand på
    gjere lekamleg vald mot
  • leggje siste hand på noko
    avslutte noko
    • leggje siste hand på verket
  • lett på handa
    som gjer noko varleg og nøye
  • leve frå hand til munn
    leve på ein måte så ein berre så vidt har nok til å klare seg
  • med handa på hjartet
    for å vere heilt ærleg
  • med hard hand
    på ein brutal måte
    • uvedkomande vart jaga bort med hard hand
  • med livet i hendene
    med fare for når som helst å miste livet
  • med rund hand
    rikeleg, raust
    • dele ut gåver med rund hand
  • med to tomme hender
    utan noko;
    på berr bakke
    • ho starta med to tomme hender og arbeidde seg opp
  • med våpen i hand
    med våpenmakt
    • forsvare landet med våpen i hand
  • på andre hender
    hos andre eigarar
    • føretaket heldt fram på andre hender
  • på eiga hand
    utan hjelp frå andre;
    for seg sjølv;
    sjølvstendig
    • greie seg på eiga hand
  • sitje med hendene i fanget
    ikkje gjere noko;
    ikkje gripe inn
    • ei regjering som sit med hendene i fanget og lèt det forferdelege skje
  • slå handa av nokon
    ikkje vilje ha noko å gjere med nokon;
    svike nokon
  • ta hand om
    ta seg av
    • ta hand om pasienten;
    • ta hand om oppgåvene
  • vere nokons høgre hand
    vere ein uunnverleg hjelpar eller medarbeidar for nokon
    • vere sjefen si høgre hand
Artikkelside

nordside

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

side eller kant som snur mot eller ligg i nord
Døme
  • på nordsida av haugen
Artikkelside

naserygg

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

øvre kant av nasen
Døme
  • brillene må passe over naseryggen
Artikkelside

bord 2

substantiv inkjekjønn

Uttale

boˊr

Opphav

norrønt borð

Tyding og bruk

  1. møbel med vassrett plate eller skive og understell av bein eller bukkar
    Døme
    • bord og stol;
    • dekkje bordet;
    • dekkje på bordet;
    • ta av bordet;
    • tinge bord på restaurant
  2. skoren trelast av visse dimensjonar;
  3. fjøl eller planke i båtkledning
  4. side eller kant på fartøy; jamfør babord (1 og styrbord (1

Faste uttrykk

  • bank i bordet
    (sagt samstundes som ein bankar på noko av tre) motverke at ei optimistisk ytring utfordrar overnaturlege makter slik at hellet snur
    • alt har, bank i bordet, gått problemfritt;
    • eg skulle banka i bordet då eg sa det
  • bordet fangar
    • utspela kort må liggje
    • overført tyding: ei handling eller utsegn kan ikkje kallast tilbake og er bindande;
      gjort er gjort
  • dele bord og seng
    leve saman, vere gift (med nokon)
  • det er ikkje mitt bord
    det er ikkje mitt ansvarsområde
  • få på bordet
    • overført tyding: bli presentert for arbeidsoppgåve
      • administrasjonen fekk saka på bordet
    • overført tyding: få fram i lyset
      • få alle fakta på bordet
  • gjere reint bord
    • ete alt som er sett fram
    • reinske opp;
      kvitte seg med alt
    • i konkurransar og liknande: vinne alt som er mogleg å vinne
  • gå frå borde
    • gå i land frå fartøy
      • gå frå borde
    • i overført tyding: slutte i leiande stilling
  • kaste over bord
    òg overført tyding: kvitte seg med
  • kome til dekt bord
    kome til arbeid eller liknande der alt er gjort ferdig på førehand;
    få alt lagt til rette for seg
  • leggje korta på bordet
    tilstå, fortelje alt
  • leggje roret i borde
    leggje lengst ut til sida
  • leggje roret til bords
    leggje lengst ut til sida
  • liggje bord om bord
    liggje side om side
    • fartøya låg bord om bord
  • over bordet
    (avgjere, avtale noko) direkte, der og da
  • over bord
    ut i sjøen frå båt
    • mann over bord!
  • slå i bordet
    vere streng og syne at ein vil ha igjennom viljen sin
  • til bords
    • bort til eit bord der ein et eit måltid
      • gå til bords;
      • setje seg til bords
    • ved sida av under eit (formelt) måltid
      • ha verten til bords
  • under bordet
    (ekstra og) utan at ytinga er openlys og lovleg;
    i løynd
    • mange seljarar ønskjer å få betalt under bordet for å unngå skatt
Artikkelside

klinkbyggje, klinkbygge

klinkbyggja, klinkbygga

verb

Tyding og bruk

byggje båt slik at kvar bordgang ligg med nedre kant utanpå nærmaste bordgang under og er klinka fast til han;
til skilnad frå kravellbyggje
Artikkelside

lynskarp

adjektiv

Tyding og bruk

  1. med svært skarp kant eller spiss;
    Døme
    • lynskarpe knivar
  2. svært klar og tydeleg;
    Døme
    • ein film med lynskarpe bilete
  3. svært klartenkt;
    Døme
    • ein lynskarp økonom;
    • ein lynskarp analyse
Artikkelside

linning

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av lin (1

Tyding og bruk

falda eller påsydd forsterka kant på klesplagg
Artikkelside

marg

substantiv hankjønn

Opphav

av latin margo ‘kant, rand, grense’

Tyding og bruk

loddrett rand på ei tekstside
Døme
  • smal marg;
  • skrive merknader i margen
Artikkelside
Side 3 av 15