Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 47 oppslagsord

gratis

adjektiv

Opphav

av latin dativ fleirtal av gratia ‘takk’; jamfør gratulere

Tyding og bruk

  1. som ein slepp å betale for;
    Døme
    • gratis parkering
    • brukt som adverb
      • reise gratis;
      • dette kan du sjå gratis på nett
  2. brukt som adverb: som ein ikkje får betaling for
    Døme
    • arbeide gratis

Faste uttrykk

  • gratis og franko
    utan kostnad
    • dei fekk det gratis og franko
  • ikkje få noko gratis
    ikkje oppnå noko utan innsats
Artikkelside

fri rettshjelp

Tyding og bruk

statleg rettshjelp i form av gratis advokathjelp og anna juridisk hjelp;
Artikkelside

gratis og franko

Tyding og bruk

utan kostnad;
Sjå: franko, gratis
Døme
  • dei fekk det gratis og franko
Artikkelside

dele ut

Tyding og bruk

Sjå: dele
Døme
  • dele ut ein pris;
  • dei delte ut gratis vaflar på arrangementet
Artikkelside

ikkje få noko gratis

Tyding og bruk

ikkje oppnå noko utan innsats;
Sjå: gratis
Artikkelside

fri 2

adjektiv

Opphav

av lågtysk vri

Tyding og bruk

  1. om person, stat eller styre: som har eller gjev fulle politiske rettar
    Døme
    • frie borgarar;
    • innbyggjarane er frie;
    • landet har ein fri riksskipnad;
    • den frie verda;
    • frie val
  2. politisk sjølvstyrt;
    uavhengig
    Døme
    • eit fritt land;
    • eitt fritt folk;
    • den frie pressa
  3. verna av lova;
    trygg for åtak
    Døme
    • ha fritt leide
  4. ikkje innesperra eller i fangenskap
    Døme
    • på fri fot
    • brukt som adverb
      • sleppe fri;
      • setje nokon fri
  5. utan stengsel eller hinder (for ferdsel, rørsle, sikt eller liknande)
    Døme
    • fritt armslag;
    • fritt farvatn;
    • fri bane;
    • fritt utsyn;
    • på fri mark;
    • i Guds frie natur
    • brukt som adverb
      • puste fritt;
      • vekse fritt;
      • falle fritt;
      • garden ligg fritt til
  6. ikkje kontrollert eller regulert (av det offentlege);
    tillaten for alle;
    Døme
    • fri konkurranse;
    • den frie marknaden;
    • fritt fiske;
    • fritt tilgjenge;
    • fritt ord
  7. ikkje strengt bunden til reglar, mønster, førebilete eller liknande;
    Døme
    • fri oppseding;
    • fri rytme;
    • fri assosiasjon;
    • fri fantasi;
    • fri kjærleik
    • brukt som adverb
      • fritt omsett etter tysk
  8. utan særleg påverknad eller omsyn av noko slag;
    Døme
    • ha fritt val;
    • av fri vilje;
    • den frie viljen;
    • på fritt grunnlag;
    • fri utvikling
    • brukt som adverb
      • kunne velje fritt;
      • stille nokon fritt;
      • stå heilt fritt
  9. utan særleg tvang, restriksjonar eller liknande
    Døme
    • leve eit fritt liv
    • brukt som adverb
      • ha det fritt på jobben
  10. lausriven frå band, plikter, ansvar og liknande
    Døme
    • kjenne seg fri som fuglen;
    • vere fri og frank
  11. trygg, open og direkte;
    Døme
    • ha eit fritt blikk;
    • føre eit fritt språk;
    • det rådde ein fri tone i laget;
    • vere fri av seg;
    • får eg vere så fri å …
    • brukt som adverb
      • dette meiner eg fritt;
      • snakke fritt ut
  12. som har (mellombels) fritak frå arbeid, skule eller andre plikter;
    friteken, unnateken
    Døme
    • ta seg fri frå skulen;
    • ha fri frå jobben;
    • eg vil be meg fri;
    • sleppe fri frå militæret
  13. som unngår;
    som er spart for;
    Døme
    • gå fri all sut;
    • fri for angst;
    • bli fri sjukdomen
  14. ikkje skyldig eller innblanda;
    jamfør frikjenne
    Døme
    • kjenne nokon fri;
    • dømme nokon fri
  15. som er utan;
    Døme
    • vere fri for mat;
    • det er fritt for mus no;
    • boka er fri for humor
  16. brukt som etterledd i samansetningar: utan fare for;
    trygg, sikker
  17. Døme
    • fri kost og losji;
    • fri skyss
    • brukt som adverb
      • få boka fritt tilsend
  18. i fysikk og kjemi: som ikkje er bunden til noko;
    ikkje i sambinding
    Døme
    • frie elektron;
    • fri energi

Faste uttrykk

  • det er ikkje fritt for
    ein kan ikkje nekte for
    • det er ikkje fritt for at det breier seg ein viss skepsis
  • frie hender
    full handlefridom
    • ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
  • fritt fall
    • fall som ikkje blir hindra av mekanisk motstand
    • rask og kraftig nedgang i verdi, prestisje eller liknande
      • verdsøkonomien var i fritt fall
  • gå fri
    sleppe straff;
    sleppe unna
  • ha ryggen fri
    • vere sikra mot kritikk og åtak fordi ein handla etter reglane eller på andre måtar har gardert seg
    • vere sikra mot fysisk angrep bakfrå
  • i det fri
    utandørs
    • frukost i det fri
  • ikkje vere fri for
    måtte vedgå at nokon er eller gjer det som er nemnt
    • han er ikkje fri for å vere tjuvaktig
Artikkelside

entré, entre 1

substantiv hankjønn

Uttale

angtreˊ; antreˊ

Opphav

av fransk entré ‘inngang’; jamfør entre (2

Tyding og bruk

  1. det å kome inn eller vise seg, særleg på ei scene
    Døme
    • få jubel under entreen
  2. tilgjenge til framsyning eller liknande;
    Døme
    • gratis entré;
    • entré kr 50
  3. (lite) rom innanfor inngangsdøra;
    Døme
    • ta av seg i entreen
Artikkelside

gjestevenskap, gjestevennskap

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

  2. i eldre tid: ordning mellom personar med å bu og leve gratis hos kvarandre
    Døme
    • knyte gjestevennskap med ein
Artikkelside

fripass

substantiv inkjekjønn

Opphav

etterleddet same opphav som pass (3

Tyding og bruk

  1. attest på at ein slepp noko eller skal ha noko gratis
Artikkelside

friundervisning, friundervising

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

gratis eller offentleg stødd undervisning, særleg for vaksne
Artikkelside
Side 1 av 5