Avansert søk

Nynorskordboka 10 oppslagsord

øm

adjektiv

Opphav

jamfør norrønt aumr ‘elendig, ulykkeleg’

Tyding og bruk

som verker;
sår (2, 1)
Døme
- foten vart øm og hoven
som vitnar om kjærleik;
kjærleg
Døme
- eit ømt blikk;
- ømme og varme ord
- brukt som adverb:
  han ser ømt på dotter si
kjenslefull, sentimental
Døme
- øm kjærleik

ømme

ømma

verb

Opphav

frå dansk og bokmål, jamfør norrønt eyma; av øm

Faste uttrykk

ømme seg
klage, jamre;
anke seg

sår 2

adjektiv

Opphav

norrønt sárr

Tyding og bruk

som er vond, svidande og øm, ofte på grunn av skade, infeksjon eller liknande;
som verkjer og gjev smerte
Døme
- ha sår hals;
- såre hender;
- raude og såre auge;
- føtene var såre etter den lange turen
som er prega av sjeleleg smerte, liding eller sorg
Døme
- høyre sår gråt;
- såre hikst;
- ein sår saknad
som lett blir fornærma (1) eller snurt (2;
nærtakande;
jamfør hårsår (2)
Døme
- ha lett for å bli sår
brukt som adverb: bittert, smertefullt
Døme
- smile sårt;
- ho angra sårt på det ho gjorde
brukt som adverb: i stor grad;
inderleg (2)
Døme
- begge laga treng sårt å vinne i dag;
- vente sårt på nokon

Faste uttrykk

sårt tiltrengd
særs eller heilt naudsynt
bygget fekk ei sårt tiltrengd oppussing

søt

adjektiv

Opphav

norrønt sǿtr

Tyding og bruk

med behageleg og god smak eller lukt som minner om sukker eller honning;
motsett sur (1)
Døme
- søte kaker;
- safta var litt for søt;
- han kjøpte den søte sjokoladen;
- den søte lukta av jordbær;
- brødet er søtare enn eg er van med
- brukt som adverb:
  kakene smaker søtt;
  det angar søtt av blomstrar
brukt som substantiv: mat med søt smak
Døme
- noko søtt til kaffien;
- han er glad i det søte
som ikkje er sur (2) eller salt (2;
frisk (2, 1), fersk (2)
Døme
- søt mjølk;
- søtt vatn
som er lett å like;
sjarmerande, tiltalande, inntakande
Døme
- ei søt forteljing;
- for ein søt unge!
- den søte, raude sommarkjolen hennar;
- dette huset er verkeleg søtt
som uttrykkjer varme og inderlege kjensler;
kjærleg, varm (6), øm (2)
Døme
- eit søtt kyss;
- han kviskra søte ord i øyret mitt
- brukt i tiltale:
  god natt, søte du
som gjev ei kjensle av hugnad, velvære, fred eller liknande;
god (4), makeleg (1), roleg (2)
Døme
- liggje i sin søtaste søvn;
- søte draumar;
- den søte juletida
- brukt som adverb:
  sove søtt
blid (2), venleg (1), hyggjeleg (2)
Døme
- vere søt mot alle

Faste uttrykk

det søte livet
(etter italiensk la dolce vita) eit liv i fest og luksus
leve det søte livet;
draumen om det søte livet
hemnen er søt
det kjennes godt å gjere opp etter noko ein ser som urett eller krenking
søt musikk
- gjensidig erotisk tiltrekking
  han og ho møtest, og søt musikk oppstår
- noko som vekkjer glede
  tankar om økonomisk rettferd læt som søt musikk
søte bror
(oftast i den uoffisielle forma søta bror);
Sverige, svenskar
Ola og Kari Nordmann dreg over til søta bror for å handle;
nordmannen kom i mål like etter søta bror
søte saker
godteri, slikkeri

ømhjarta

adjektiv

Tyding og bruk

medlidande, øm (2)

Døme

ei ømhjarta kvinne

ømheit

substantiv hokjønn

Opphav

av øm og -heit

Tyding og bruk

det at noko verkjer i kroppen;
smerte
Døme
- kjenne ømheit i armen
det å vere kjærleg
Døme
- han ser på sonen med ømheit i blikket

ømt/sårt punkt

Tyding og bruk

noko som er særleg sårbart hos ein person;

noko som lett vekkjer irritasjon eller liknande;

Sjå: punkt, sår, øm

Døme

utsegna treffer eit ømt punkt hos mange;
tapet vart eit sårt punkt for meg

møyr, mør

adjektiv

Opphav

norrønt meyrr

Tyding og bruk

om matvare: mjuk og lett å skjere eller tyggje, ikkje seig eller hard
Døme
- møyrt kjøt;
- koke potetene til dei blir møyre
lemster, øm (1)
Døme
- eg er møyr i heile kroppen etter treninga i går

kjenslefull

adjektiv

Tyding og bruk

full av kjensler

Døme

skrive eit langt og kjenslefullt innlegg;
konserten var øm og kjenslefull

moderleg

adjektiv

Opphav

norrønt móðurligr

Tyding og bruk

som gjeld ei mor;

liksom (hos) ei mor;

som vernar nokon;

omtenksam, øm (2)

Døme

læraren viste moderleg omsorg for elevane

brukt som adverb:
- ta seg moderleg av nokon