Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
1895 treff

Bokmålsordboka 1060 oppslagsord

vi

pronomen

Opphav

jamfør norrønt vit ‘vi to’ ellers vér, dativ, akkusativ oss; vi (2 trolig påvirket av svensk og dansk

Betydning og bruk

  1. brukt av taleren om seg selv og alle i nærheten, i samme stilling og lignende, 1. person flertall;
    jamfør vår (2
    Eksempel
    • se på oss;
    • stakkars oss!
    • vi arbeidere;
    • vi som er her;
    • alle vi som bor her;
    • vi to
    • på vegne av en institusjon, et firma og lignende:
      • vi takker for forespørselen
    • allmenngjørende:
      • vi finner alltid unntak – det fins
    • brukt om nasjonen:
      • vi røyker mindre
    • som substantiv:
      • det store vi – det store flertallet
  2. for 1. person entall: kongelig flertall
    Eksempel
    • Vi Olav 5.
    • brukt av talere, journalister og lignende:
      • først vil vi ta for oss
    • ofte spøkefullt, ironisk:
      • nå skal vi se
  3. 2. person entall (eller flertall), særlig til barn:
    Eksempel
    • kom skal vi ta tran
Artikkelside

vie

verb

Opphav

norrønt vígja; beslektet med ve (3

Betydning og bruk

  1. gjøre hellig ved bestemte seremonier, hellige, innvie
    Eksempel
    • bli viet til prest
    • som adjektiv i perfektum partisipp:
    • bruke, gi (hele sin arbeidskraft)
      • vie livet sitt til vitenskapen;
      • vie seg til kunsten;
      • utstillingen var viet norske produkter – konsentrert om
    • vise (2, ofre
      • bli viet mye oppmerksomhet
  2. forene i ekteskap, ektevie
    Eksempel
    • bli viet av presten

Faste uttrykk

  • komme i viet jord
    bli gravlagt på kirkegården
Artikkelside

pannacotta

substantiv hankjønn

Opphav

av italiensk panna cotta ‘kokt fløte’

Betydning og bruk

pudding laget av fløte, sukker, vanilje og gelatin, ofte servert med bærsaus
Eksempel
  • til dessert fikk vi pannacotta med bringebær
Artikkelside

paradigmeskifte

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. fundamental endring av grunnleggende tenkemåte og normer i en vitenskapstradisjon;
  2. tydelig endring av oppfatning eller praksis
    Eksempel
    • smarttelefonene var et paradigmeskifte i måten vi jobber på
Artikkelside

papirplan

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

plan som ikke lar seg gjennomføre;
urealistisk plan
Eksempel
  • vi trenger ikke flere papirplaner som bare ender i skrivebordsskuffen
Artikkelside

papirblomst

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

kunstig blomst av papir
Eksempel
  • vi laget kranser av papirblomster
Artikkelside

panikkartet, panikkarta

adjektiv

Betydning og bruk

som ligner eller minner om panikk
Eksempel
  • vi må unngå panikkartede reaksjoner
Artikkelside

paradoks

substantiv intetkjønn

Opphav

fra gresk , av para og doxa ‘mening, lære’; jamfør para-

Betydning og bruk

ytring, påstand eller lignende som virker urimelig og selvmotsigende, men likevel inneholder en sannhet;
tilsynelatende selvmotsigelse
Eksempel
  • ‘evig eies kun det tapte’ er et paradoks;
  • det er et paradoks at vi har både overproduksjon av korn og matmangel
Artikkelside

parabol

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

kortform av parabolantenne
Eksempel
  • vi har montert parabol
Artikkelside

par 1

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt par, gjennom lavtysk; fra latin par ‘make, like, par’

Betydning og bruk

  1. to eksemplarer av noe som hører (mer eller mindre) sammen;
    like, make
    Eksempel
    • et par sko;
    • tre par ski
  2. gjenstand med to like deler
    Eksempel
    • et par briller;
    • et par bukser
  3. to personer som lever sammen eller har et intimt forhold
    Eksempel
    • paret har vært gift i 12 år;
    • det blir nok et par av dem
  4. enhet eller lag av to personer i spill, idrett, musikk eller lignende
    Eksempel
    • parene svingte seg i dansen;
    • paret vant tenniskampen;
    • de svingte seg par om par
  5. noen få
    Eksempel
    • om et par dager;
    • de siste par ukene;
    • et par stykker;
    • eit par og tjue folk kom og hørte på;
    • vi venter svar i løpet av de neste par ukene

Faste uttrykk

  • par–tre
    noen få
    • hun kjøpte et par–tre skjorter;
    • de siste par–tre dagene har jeg vært syk
Artikkelside

Nynorskordboka 835 oppslagsord

vi, me

pronomen

Opphav

truleg med innverknad frå svensk og dansk, me truleg av norrønt mit ‘vi to’, jamfør òg norrønt vit, mit ‘vi to’, vi (2; oss dativ og akkusativ av norrønt vér, mér ‘vi’

Tyding og bruk

  1. brukt av talaren om seg sjølv og alle i nærleiken, i same stilling og liknande: 1. person fleirtal; jamfør vår (2
    Døme
    • vi to;
    • vi som er her;
    • vi arbeidarar;
    • stakkars oss!
    • hjelp oss!
    • tenk litt på oss
    • brukt på vegner av ein institusjon, eit firma og liknande
      • vi takkar for førespurnaden
    • allmenngjerande
      • vi finn alltid unnatak – det finst
    • som substantiv
  2. brukt for 1. person eintal som kongeleg fleirtal
    Døme
    • Vi Olav 5.
    • brukt av talarar, journalistar og liknande
      • først vil vi nemne
    • ofte skjemtande
      • no skal vi sjå
  3. særleg til barn eller pasient;
    brukt i staden for du, de
    Døme
    • kom skal vi ta tran;
    • korleis har vi det i dag?

Faste uttrykk

  • det store vi
    det store fleirtalet
Artikkelside

vie

via

verb

Opphav

norrønt vígja; samanheng med ve (3

Tyding og bruk

  1. gjere heilag med faste seremoniar;
    Døme
    • bli vigd til prest, misjonær;
    • vie boka til minnet åt foreldra – knyte
  2. Døme
    • dei vart vigde av presten, vigselmannen

Faste uttrykk

  • kome i vigd jord
    bli gravlagd på kyrkjegarden
Artikkelside

papirblom, papirblome

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

kunstig blom laga av papir
Døme
  • vi laga papirblomar av kreppapir
Artikkelside

panikkarta

adjektiv

Tyding og bruk

som liknar eller minner om panikk
Døme
  • vi må unngå panikkarta løysingar
Artikkelside

parat

adjektiv

Opphav

frå latin , av parare ‘gjere klar’

Tyding og bruk

viljug til
Døme
  • vi er parate til å byrje
Artikkelside

parallellforskuve, parallellforskyve

parallellforskuva, parallellforskyva

verb

Tyding og bruk

  1. i matematikk: flytte eller forskuve ei linje, ein figur eller liknande slik at alle linjer heile tida er parallelle (2 med dei opphavlege;
  2. overføre ei hending eller eit fenomen til nye omgjevnader
    Døme
    • vi kan ikkje parallellforskuve erfaringane frå Tyskland til Noreg
Artikkelside

par 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt par, gjennom lågtysk; frå latin par ‘make, like’

Tyding og bruk

  1. to eksemplar av noko som høyrer (meir eller mindre) saman
    Døme
    • eit par sko;
    • ti par sokkar
  2. gjenstand med to like delar
    Døme
    • eit par briller;
    • eit par bukser
  3. to personar som lever saman eller har eit intimt forhold
    Døme
    • paret har vore gift i 56 år;
    • eit nyforelska par;
    • er dei eit par?
  4. eining eller lag av to personar i spel, idrett, musikk eller liknande
    Døme
    • para svingar seg på dansegolvet;
    • paret vart verdsmeistrar i sandvolleyball
  5. nokre få
    Døme
    • om eit par dagar;
    • eit par tusen kroner;
    • eit par og tjue;
    • dei siste par åra;
    • vi får svar i løpet av dei neste par vekene

Faste uttrykk

  • par–tre
    nokre få
    • han pakka med eit par–tre ekstra skjorter;
    • dei siste par–tre åra har han jobba som lærar
Artikkelside

papirplan

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

plan som ikkje kan gjennomførast;
urealistisk plan
Døme
  • kor mange millionar har vi brukt på desse papirplanane som berre hamnar rett i boskorga?
Artikkelside

papirlaus

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som ikkje har gyldige legitimasjons- eller identifikasjonspapir
    Døme
    • papirlause flyktningar
    • brukt som substantiv:
      • vi treng eit helsetilbod til dei papirlause
  2. som ikkje nyttar papir, men heller ulike digitale løysingar
    Døme
    • det papirlause kontoret er enno berre ein draum

Faste uttrykk

Artikkelside

sjå noko/nokon i kvitauget

Tyding og bruk

Sjå: kvitauge
  1. innsjå ein realitet
    Døme
    • vi må sjå sanninga i kvitauget
  2. konfrontere nokon
    Døme
    • ho såg mannen rett i kvitauget
Artikkelside
Side 1 av 106