Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 105 oppslagsord

åndeleg

adjektiv

Opphav

jamfør norrønt andaligr, andligr

Tyding og bruk

  1. som gjeld, høyrer til, går ut frå ånd (1), til skilnad frå lekamleg, sanseleg;
    Døme
    • eit dugande menneske både åndeleg og kroppsleg;
    • materiell og åndeleg kultur;
    • ei åndeleg oppvakning blant ungdomen
  2. Døme
    • åndelege songar;
    • samtale om åndelege ting
Artikkelside

broder

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt bróðir, same opphav som latin frater; av gresk phrater

Tyding og bruk

  1. uhøgtideleg, godlyndt nemning for bror (1)
    Døme
    • vere med broderen på fotballkamp;
    • både Nils og broder Pål stilte til start i skirennet
  2. mann som er ein del av eit (åndeleg) fellesskap basert på sams interesser eller bakgrunn;
    jamfør bror (2)
  3. medlem av munkeorden;
    Døme
    • ein katolsk broder
Artikkelside

oppløysingstendens

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

tendens til moralsk tilbakegang
Døme
  • ei tid med oppløysingstendensar og åndeleg forfall
Artikkelside

raseideologi

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

ideologi basert på utdaterte teoriar om rase (1, 2), som hevdar at visse folkeslag er fysisk og åndeleg overlegne
Døme
  • nazistisk raseideologi
Artikkelside

platonisk

adjektiv

Tyding og bruk

  1. åndeleg, ikkje sanseleg (2);
    utan erotikk
    Døme
    • platonisk kjærleik;
    • platoniske ekteskap
  2. i filosofi: som høyrer til eller stemmer med Platons lære
Artikkelside

luft

substantiv hokjønn

Opphav

av tysk luft; same opphav som loft og lukt (1

Tyding og bruk

  1. gassblanding som utgjer atmosfæren rundt jorda
    Døme
    • rein luft;
    • rå luft;
    • varm luft;
    • trekkje frisk luft;
    • slangen er fylt med luft
  2. i bunden form: atmosfæren rundt jorda;
    ope rom mellom golv og tak eller over ein viss plass;
    Døme
    • kaste ballen opp i lufta;
    • sprengje noko i lufta
  3. åndeleg atmosfære, stemning
    Døme
    • forventning i lufta;
    • spenning i lufta
  4. Døme
    • god luft;
    • stygg luft

Faste uttrykk

  • behandle som luft
    oversjå ein person med vilje
  • eit slag i lufta
    gjerning som er heilt utan verknad
  • få luft under vengene
    • om fugl: kome så høgt at vengene ber
    • få prøve seg, utfalde seg
  • gje luft
    gje uttrykk for kjensler, haldningar og liknande
    • gje kjenslene luft
  • gripe ut av lufta
    påstå noko ein ikkje har grunnlag for
    • argumentet er ikkje gripe ut av lufta
  • gå på lufta
    bli send, bli kringkasta
    • programmet går på lufta to gonger i veka
  • henge i lause lufta
    mangle tilknyting eller feste
  • liggje i lufta
    (om hending) vere ventande, vere underforstått
  • sjå ut i lufta
    sjå utan å feste blikket
  • springe i lufta
  • vere luft for nokon
    bli oversett med vilje
    • han er berre luft for henne
Artikkelside

mental

adjektiv

Opphav

av latin mens ‘sjel’

Tyding og bruk

  1. som gjeld sjelelivet;
    åndeleg, psykisk
    • mental helse;
    • den mentale tilstanden i folket
  2. brukt som adverb
    • vere mentalt førebudd på noko
Artikkelside

oppbygging

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å byggje opp noko
    Døme
    • organisasjonen er under oppbygging
  2. måte som noko er sett saman eller bygd opp på;
    struktur, bygnad
    Døme
    • studere oppbygginga i hjernen
  3. religiøs, moralsk eller åndeleg styrking
    Døme
    • samvære til oppbygging
  4. religiøs samkome (med bøn, tale og salmesong)
    Døme
    • gå på oppbygging
Artikkelside

-isme

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk og latin -ismus; frå gresk -ismos

Tyding og bruk

  1. suffiks brukt til å lage substantiv som uttrykkjer handlemåte, tenkjemåte, ein tilstand, eit forhold;
  2. suffiks brukt til å lage substantiv som uttrykkjer ei åndeleg eller ideologisk rørsle eller retning, eit visst teoretisk system og liknande;
  3. suffiks brukt til å lage substantiv som uttrykkjer ord eller vending som er lånt frå eit anna språk;
    i ord som anglisisme og svesisme
Artikkelside

-ist

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom latin -ista; frå gresk -istes

Tyding og bruk

  1. suffiks brukt til å lage substantiv som er nemning for person med ein viss handlemåte, tenkjemåte, karakter, tilhug og liknande;
  2. suffiks brukt for å lage substantiv som er nemning for person som er tilhengjar av ei viss åndeleg eller ideologisk rørsle, ein viss doktrine og liknande;
  3. suffiks brukt til å lage substantiv som er nemning for person som driv med vitskap, yrke, kunst, hobby, utfører ei handling og liknande;
Artikkelside
Side 1 av 11