Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 22 oppslagsord

nyss 1

substantiv hankjønn

Opphav

samanheng med nysn

Tyding og bruk

kjennskap til noko;
Døme
  • han fekk nyss i planane til naboen;
  • ho høyrte nyss om kva han heldt på med
Artikkelside

nyss 2

substantiv hankjønn

Opphav

truleg at nysse ‘snappe’

Tyding og bruk

fisken sypike
Artikkelside

nyss 3, nyst

adverb

Opphav

truleg etter lågtysk nies

Tyding og bruk

  1. for ei lita stund sidan;
    nyleg, nettopp
    Døme
    • dei har nyss flytta;
    • dei gifta seg no nyss
  2. Døme
    • nyss før jul
Artikkelside

nyleg

adjektiv

Opphav

norrønt nýliga

Tyding og bruk

  1. som hende for kort tid sidan
    Døme
    • det nylege valet i landet
  2. brukt som adverb: for kort tid sidan;
    Døme
    • ei nyleg utkomen bok;
    • det har nyleg regna

Faste uttrykk

  • for nyleg
    for kort tid sidan
    • for nyleg var eg i Trondheim
Artikkelside

vêr 2, ver 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt veðr

Tyding og bruk

  1. tilstand i atmosfæren med omsyn til nedbør, temperatur, vind og skydekke
    Døme
    • godt, ustadig, stygt vêr;
    • det er kaldt, varmt i vêret
  2. (høgare) luft(lag)
    Døme
    • stige til vêrs;
    • hendene i vêret!
    • jenta har skote i vêret – har vakse snøgt;
    • i hytt og vêr – sjå hytt (1
  3. sterk vind (og nedbør)
    Døme
    • vêret stod på frå havet;
    • gå, sigle mot vêret
      • det følgjer eit friskt vêr med henne
  4. Døme
    • dra vêret;
    • ta etter vêret;
    • dette utstyret kan ta vêret frå nokon kvar
  5. Døme
    • hunden hadde vêret av ein bjørn

Faste uttrykk

  • be om godt vêr
    freiste å oppna godvilje, nåde
  • få vêret av
    òg overf: få greie på, nyss om noko (løynleg)
  • gå i vêret
    stige sterkt
    • prisane gjekk i vêret
  • i hardt vêr
    i vanskar på grunn av press, åtak eller liknande
  • liggje på vêret
    liggje mest stille mot vinden
    • båten låg på vêret
  • snakke om vêr og vind
    snakke om laust og fast
Artikkelside

nysn

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt njósn, av nýsa ‘snuse, speide’

Tyding og bruk

teikn, vink, ymt, svakt rykte, nyss (1
Døme
  • få nysn i noko;
  • han fekk nysn om saka
Artikkelside

nettopp

adverb

Opphav

av nett (3 og opp , opphavleg ‘heilt opp’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • nettopp, slik er det!
    • det er nettopp det eg meiner;
    • han er ikkje nettopp den greiaste i klassa
  2. for ein augeblink sidan;
    i stad;
    Døme
    • dei gjekk no nettopp
  3. i augeblinken;
    akkurat no
    Døme
    • eg står nettopp og ventar
  4. om ein augeblink
    Døme
    • konserten skulle nettopp ta til
Artikkelside

kvitter

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør norrønt kvittr ‘rykte’; av kvitre

Tyding og bruk

  1. song frå småfuglar;
    fuglekvitring
  2. laust rykte;
Artikkelside

sol 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt sól, samanheng med latin sol; gresk helios

Tyding og bruk

  1. sjølvlysande himmellekam som er midtpunktet i eit planetsystem;
    Døme
    • mylderet av soler i Vinterbrauta
  2. særleg: sol (1, 1) som jorda er ein av planetane til og krinsar kring
    Døme
    • sola står opp i aust og går ned i vest;
    • snu seg med sola – i same leia som sola går over himmelen;
    • vi såg ikkje sola i heile ferien – vi hadde skya vêr i ferien
    • sagt når ein nyss omtalt dukkar opp
      • når ein snakkar om sola, så skin ho;
      • blid som ei sol – strålande blid
    • lysande punkt
      • få seg ein smell så ein ser både sol og måne
  3. Døme
    • liggje rett ut i sola;
    • få sola i auga;
    • kverve som dogg for sol – bli sporlaust borte
  4. strålande vakker jente, kvinne;
    særs blid jente, kvinne

Faste uttrykk

  • det finst ingenting nytt under sola
    på jorda gjennom tidene (Fork 1,9)
  • ein plass i sola
    særs gode ytre vilkår;
    framståande plass
  • ikkje la sola gå ned over vreiden sin
    (etter Ef 4,26) vere snar å gløyme og tilgje el. å gjere opp
  • skifte sol og vind
    ta rettferdige omsyn til begge sider
Artikkelside

teft

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av norrønt þefr m; same opphav som tev

Tyding og bruk

  1. lukt av (spor etter) dyr eller menneske;
    Døme
    • hunden fekk teft av elgen
  2. Døme
    • få teft av noko
  3. luktesans (hos hund);
    evne til å kjenne dyr eller menneske på lukta;
    Døme
    • miste tefta
  4. i overført tyding, hos folk: beinveges sansing, instinktiv forståing;
    Døme
    • politisk teft;
    • ha teft for forretningar
Artikkelside
Side 1 av 3