Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
32 treff

Bokmålsordboka 8 oppslagsord

byrd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt byrð ‘fødsel, ætt, stand’; beslektet med bære (1

Betydning og bruk

Eksempel
  • være av adelig byrd;
  • være jevnlike i rang og byrd;
  • uten hensyn til byrd og stamtavler
Artikkelside

byrde

substantiv hankjønn

Opphav

fra tysk, samme opprinnelse som norrønt byrðr, beslektet med bære (1; jamfør byrd

Betydning og bruk

  1. noe som er tungt å bære;
    jamfør bør (1
  2. i overført betydning: noe som tynger;
    Eksempel
    • en tung byrde falt av henne

Faste uttrykk

  • legge byrder på
    tynge, utsette for påkjenning
    • skattereformen legger nye byrder på næringslivet
  • lette byrden for
    gjøre det lettere for
    • fondet skal lette byrden for de mest gjeldstyngede landene
  • ligge til byrde
    være til bry eller belastning
    • angsten for å ligge til byrde stikker dypt
  • være til byrde for
    skaffe bry, utgifter for
    • han vil ikke være til byrde for familien
Artikkelside

morganatisk ekteskap

Betydning og bruk

ekteskap mellom en fyrste og en kvinne av lavere byrd der kvinnen (og barna) ikke får arverett; ekteskap til venstre hånd;
Artikkelside

morganatisk

adjektiv

Opphav

av middelalderlatin (matrimonium ad) morganaticam ‘(ekteskap med) morgengave’; av gammelhøytysk morgan ‘morgen(gave)'

Faste uttrykk

  • morganatisk ekteskap
    ekteskap mellom en fyrste og en kvinne av lavere byrd der kvinnen (og barna) ikke får arverett; ekteskap til venstre hånd
Artikkelside

jevnbyrdig, jambyrdig

adjektiv

Opphav

av jevn og byrd

Betydning og bruk

som er like god, dyktig, sterk eller lignende
Eksempel
  • jevnbyrdige motstandere;
  • jevnbyrdige partnere
Artikkelside

herkomst

substantiv hankjønn

Opphav

fra tysk; av lavtysk herkommen ‘stamme fra’

Betydning og bruk

nasjonal, slektsmessig eller kulturell opprinnelse;
Eksempel
  • en nordmann av pakistansk herkomst;
  • være av adelig herkomst;
  • båtens herkomst var uklar
Artikkelside

fornem

adjektiv

Opphav

fra tysk ‘som bør tas før andre’; av for- (1

Betydning og bruk

  1. som har stor betydning og anseelse;
    Eksempel
    • en av de fornemste forfatterne i landet
  2. av høy byrd;
    Eksempel
    • en fornem familie
  3. som har et luksuriøst eller stilfullt preg;
    Eksempel
    • et fornemt strøk i byen;
    • en fornem restaturant
  4. som har en forfinet framtoning;
    Eksempel
    • ha fornemme vaner;
    • en fornem gjest
Artikkelside

adelig

adjektiv

Opphav

fra tysk

Betydning og bruk

som gjelder adelen
Eksempel
  • av adelig byrd;
  • en adelig person
Artikkelside

Nynorskordboka 24 oppslagsord

byrd 1, byrde

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt byrðr; samanheng med bere (3

Tyding og bruk

  1. noko som ein ber;
    så mykje som ein greier å bere i ein gong
    Døme
    • bere ei tung byrd;
    • leggje opp ei byrd
  2. i overført tyding: noko som tyngjer;
    Døme
    • ei tung byrd fall av henne

Faste uttrykk

  • leggje byrder på
    utsetje for påkjenning;
    tyngje
    • regjeringa må ikkje leggje for store byrder på næringslivet
  • lette byrda for
    gjere det lettare for
    • vi får prøve å lette byrda for medmenneska våre
  • liggje til byrd
    vere til bry eller belasting
    • ho hjelpte til med husarbeidet slik at ho ikkje låg til byrd
  • vere til byrd for
    skape bry, utgifter for
    • han vil ikkje vere til byrd for nokon
Artikkelside

byrd 2

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt byrð ‘fødsel, ætt, stand’; samanheng med bere (3

Tyding og bruk

Døme
  • vere jamlike i rang og byrd;
  • vere av kongeleg byrd
Artikkelside

leggje stein til børa/byrda

Tyding og bruk

auke vanskane for andre;
Sjå: byrd, stein
Døme
  • det som blir gjort no, er berre å leggje stein til byrda for dei som er komne i ein vanskeleg situasjon
Artikkelside

lyfte, løfte 2

lyfta, løfta

verb

Opphav

norrønt lypta; samanheng med loft og luft

Tyding og bruk

  1. heve opp frå underlaget;
    Døme
    • lyfte opp ein stein;
    • heisekrana lyftar fleire tonn
  2. heve til eit høgare åndeleg nivå
    Døme
    • lyfte folket opp frå vankunna

Faste uttrykk

  • ikkje lyfte ein finger
    halde seg heilt passiv
    • partiet vil ikkje lyfte ein finger for den saka
  • lyfte blikket
    • sjå opp
    • sjå stort på noko;
      ha eit vidare perspektiv på noko
      • no er det viktig å lyfte blikket og sjå framover
  • lyfte glaset
    skåle
  • lyfte i flokk
    gjere ei oppgåve saman;
    dele ei byrd
  • lyfte peikefingeren
    irettesetje
  • lyfte seg sjølv etter håret
    (prøve å) gjere noko som er umogleg
  • med lyfta hovud
    med stoltheit;
    med sjølvtillit
Artikkelside

liggje nokon til last

Tyding og bruk

vere til byrd for nokon;
Sjå: last
Døme
  • eg vil helst ikkje liggje familien til last
Artikkelside

last 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

frå lågtysk, jamfør norrønt lest; samanheng med lade (2 og lass

Tyding og bruk

  1. gods til frakt med eit transportmiddel
    Døme
    • tung last;
    • farleg last;
    • skjule seg i lasta
  2. Døme
    • høvla last

Faste uttrykk

  • leggje nokon noko til last
    klandre eller laste nokon for noko
    • han hadde ikkje gjort noko gale som dei kunne leggje han til last
  • liggje nokon til last
    vere til byrd for nokon
    • eg vil helst ikkje liggje familien til last
  • segle med lik i lasta
    vere plaga med eller hindra av gamle feil, tradisjonar, fordomar eller liknande
Artikkelside

latmannsbyrd, latmannsbyrde

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

svært tung byrd (1, 1) (så ein slepp å gå fleire gonger)
Artikkelside

høgsett

adjektiv

Tyding og bruk

som er av god byrd;
Artikkelside

lette byrda for

Tyding og bruk

gjere det lettare for;
Sjå: byrd
Døme
  • vi får prøve å lette byrda for medmenneska våre
Artikkelside

vere til byrd for

Tyding og bruk

skape bry, utgifter for;
Sjå: byrd
Døme
  • han vil ikkje vere til byrd for nokon
Artikkelside
Side 1 av 3