Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
107 treff

Bokmålsordboka 51 oppslagsord

høyreekstrem, høgreekstrem

adjektiv

Betydning og bruk

med ytterliggående standpunkt (1) på den politiske høyresiden
Eksempel
  • høyreekstreme miljøer;
  • høyreekstrem terror
Artikkelside

inherens

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin

Betydning og bruk

det å være inherent;
egenskap som følger med;
fastholding av et standpunkt
Artikkelside

stå på sitt

Betydning og bruk

holde fast på ved (sin rett, eget standpunkt);
Se: stå
Artikkelside

sitte/være på gjerdet

Betydning og bruk

(etter engelsk sit on the fence) observere uten å tilkjennegi standpunkt, ofte av taktiske grunner;
Se: gjerde
Artikkelside

den gylne middelvei

Betydning og bruk

balansert synspunkt, standpunkt eller handlingsmåte der en ikke går til noen ytterligheter;
Eksempel
  • finne den gylne middelvei;
  • velge den gylne middelvei
Artikkelside

ta stilling til

Betydning og bruk

ta begrunnet standpunkt (noe);
Artikkelside

gyllen

adjektiv

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

  1. forgylt, gullgul, skinnende, av gull
    Eksempel
    • gyllen glans;
    • gylne rammer;
    • gylne kanter
  2. gullignende, gullgul og skinnende
    Eksempel
    • gyllen glans
  3. strålende, herlig
    Eksempel
    • gylne tider;
    • gylne drømmer;
    • gylne løfter
  4. Eksempel
    • en gyllen regel

Faste uttrykk

  • den gylne middelvei
    balansert synspunkt, standpunkt eller handlingsmåte der en ikke går til noen ytterligheter
    • finne den gylne middelvei;
    • velge den gylne middelvei
  • det gylne snitt
    i matematikk: deling av et linjestykke i to deler slik at forholdet mellom hele linjestykket og den største delen er lik forholdet mellom den største delen og den minste
  • gyllen fallskjerm
    i overført betydning: godtgjøring som personer i lederstillinger kan få om de må slutte før kontrakttiden er ute
Artikkelside

gjerde 2

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt gerði, av garðr ‘gard’

Betydning og bruk

  1. oppsatt stengsel, vern, skille mellom jordstykker eller eiendommer
    Eksempel
    • elektrisk gjerde;
    • steingjerde, nettinggjerde;
    • sette opp gjerde
    • i overført betydning:
  2. inngjerdet jordstykke;
    jord omkring en gard

Faste uttrykk

  • rive ned gjerdene
    fjerne kunstige barrierer mellom folk
    • de river ned gjerdene i de kulturelle konfliktene
  • sitte/være på gjerdet
    observere uten å tilkjennegi standpunkt, ofte av taktiske grunner;
    være avventende
    • de sitter på gjerdet og ser hvordan det utvikler seg;
    • vi er foreløpig litt på gjerdet i denne saken
Artikkelside

middelvei, middelveg

substantiv hankjønn

Opphav

fra tysk; etter latin

Faste uttrykk

  • den gylne middelvei
    (etter latin aurea mediocritas fra Horats);
    balansert synspunkt, standpunkt, handlingsmåte der en ikke går til noen ytterligheter
    • finne den gylne middelvei;
    • velge den gylne middelvei
Artikkelside

flagge

verb

Betydning og bruk

  1. ha flagg heist eller hengt ut
    Eksempel
    • flagge for noen;
    • hele byen flagger i dag
  2. gi tegn med flagg
    Eksempel
    • bli flagget inn som vinner av billøpet
  3. gjøre kjent, vise fram;
    briske seg
    Eksempel
    • flagge sin misnøye;
    • partiet har flagget sitt standpunkt i saken;
    • ikke ha så mye å flagge med

Faste uttrykk

  • flagge hjem
    registrere skip i hjemlandet igjen;
    flytte virksomhet tilbake til hjemlandet
  • flagge på halv stang
    la flagg henge et stykke ned på flaggstang som uttrykk for sorg ved dødsfall og begravelse
  • flagge ut
    registrere skip utenlands, under bekvemmelighetsflagg;
    flytte virksomhet utenlands
Artikkelside

Nynorskordboka 56 oppslagsord

ekstrem 2

adjektiv

Opphav

same opphav som ekstrem (1

Tyding og bruk

  1. som ligg mot yttergrensa av det normale eller moglege;
    heilt uvanleg, spesiell
    Døme
    • ekstreme vilkår;
    • i ekstreme tilfelle
  2. Døme
    • motarbeide ekstrem nasjonalisme;
    • ha ekstreme standpunkt
    • brukt som adverb:
      • det var ekstremt vanskelege forhold
Artikkelside

kort 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom lågtysk, frå latin charta, av gresk khartes; samanheng med kart (3

Tyding og bruk

  1. firkanta blad av papir, papp eller plast med fotografi, teikning, skrift eller liknande på
    Døme
    • sende kort frå ferieturen
  2. lite, firkanta pappblad med figurar eller tal til leik, spel;
    Døme
    • dele ut korta;
    • spele kort

Faste uttrykk

  • blande korta
    få i stand ugreie; avspore, kome inn på ting som ikkje har noko med saka å gjere
  • gode kort på handa
    gode argument, kvalifikasjonar eller liknande som gjer at ein stiller sterkt
  • kaste korta
    • gje opp eit kortspel fordi ein ikkje kan eller vil spele korta ein har;
      slutte å spele
    • i overført tyding: gje opp ei sak, eit standpunkt eller liknande
      • han kasta korta fordi partnaren trekte seg frå samarbeidet
  • kike nokon i korta
    få greie på kva nokon vil gjere
  • leggje korta på bordet
    tilstå, fortelje alt
  • liggje i korta
    vere underforstått, klart
  • setje alt på eitt kort
    satse alt på éin sjanse, éi sak eller liknande
  • sikkert kort
    noko eller nokon som gjev utteljing
    • Stavanger har i tiår vore eit sikkert kort for Høgre
  • spele korta sin godt
    utnytte dei sjansane ein får
  • sterkt kort
    noko eller nokon det er verdt å satse på
    • Suzukis sterkaste kort er firehjulstrekk;
    • vårt sterkaste kort på jentesida
  • syne korta
    kome med det ein har å fare med
Artikkelside

kuvending

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å vende eit fartøy med vinden;
    jamfør kuvende (1)
  2. i overført tyding: brått og klossete skifte av standpunkt;
    Døme
    • partiet gjorde kuvending i saka;
    • ho vart frikjend etter ei kuvending frå påtalemakta
Artikkelside

meir katolsk enn paven

Tyding og bruk

som går lenger i å forsvare eit standpunkt enn den som først har hevda det;
som følgjer normer og reglar i eit gjeve miljø i mykje høgare grad enn det som krevst;
Sjå: katolsk, pave
Artikkelside

kaste korta

Tyding og bruk

Sjå: kaste, kort
  1. gje opp eit kortspel fordi ein ikkje kan eller vil spele korta ein har;
    slutte å spele
  2. i overført tyding: gje opp ei sak, eit standpunkt eller liknande
    Døme
    • han kasta korta fordi partnaren trekte seg frå samarbeidet
Artikkelside

katolsk

adjektiv

Opphav

gjennom tysk eller fransk, frå latin; av gresk katholikos ‘allmenn, universell’

Tyding og bruk

som høyrer til eller vedkjenner seg katolisisme
Døme
  • eit katolsk kloster;
  • den katolske skulen i nabolaget

Faste uttrykk

  • dei katolske breva
    namn på sju brev i Det nye testamentet som er retta til ein vid eller ubestemt lesarkrins
  • den katolske kyrkja
    verdsomspennande kyrkjesamfunn som har paven som overhovud
  • katolsk i hovudet
    tullete;
    forvirra, gal
  • meir katolsk enn paven
    som går lenger i å forsvare eit standpunkt enn den som først har hevda det;
    som følgjer normer og reglar i eit gjeve miljø i mykje høgare grad enn det som krevst
Artikkelside

kameleon

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, fransk og latin; frå gresk khamaileon ‘jordløve’

Tyding og bruk

  1. krypdyr av familien Chamaeleontidae som kan skifte farge etter omgjevnadene
  2. i overført tyding: person som stadig skiftar standpunkt etter forholda;
Artikkelside

jøssing

substantiv hankjønn

Opphav

etter namnet på fjorden Jøssingfjorden i Rogaland, åstad for Altmark-saka i februar 1940

Tyding og bruk

nordmann som tok klart standpunkt mot den tyske okkupasjonsmakta og nazismen under den andre verdskrigen
Artikkelside

høgrepopulisme

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

høgreorientert politisk retning som baserer seg på å fremje standpunkt som synest populære i einskildsaker som skatt og innvandring
Artikkelside

høgreekstrem

adjektiv

Tyding og bruk

med ytterleggåande standpunkt (1) på den politiske høgresida
Døme
  • høgreekstreme haldningar;
  • høgreekstrem terror
Artikkelside
Side 3 av 6