Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
47 treff

Bokmålsordboka 22 oppslagsord

underdrive

verb

Opphav

etter mønster av overdrive

Betydning og bruk

framheve for lite, uttrykke for varsomt;
tillegge noe mindre betydning enn det faktisk har;
jamfør overdrive
Artikkelside

uegentlig

adjektiv

Uttale

også ueˊgentli

Betydning og bruk

ikke opprinnelig, ikke faktisk
Eksempel
  • bruke et ord i uegentlig betydning
Artikkelside

reell

adjektiv

Opphav

fra latin realis; samme opprinnelse som real (3

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • et reelt framskritt
  2. Eksempel
    • ha reelle hensikter

Faste uttrykk

  • reelle tall
    navn på alle rasjonale og irrasjonale tall, motsatt imaginære tall
Artikkelside

realvitenskap

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

vitenskap som behandler det som faktisk eksisterer, eksakt vitenskap;
jamfør realfag
Artikkelside

real 3

adjektiv

Opphav

fra latin av res ‘sak, ting’

Betydning og bruk

eksisterende, virkelig, faktisk
Eksempel
  • reale verdier
Artikkelside

påstå

verb

Betydning og bruk

  1. hevde at noe er faktisk uten å kunne bevise det
    Eksempel
    • påstå at en snakker sant
  2. som adjektiv i presens partisipp: stå på
    Eksempel
    • tomt med påstående hus
Artikkelside

påskudd, påskott

substantiv intetkjønn

Opphav

av foreldet påskyte ‘påberope seg’

Betydning og bruk

faktisk eller oppdiktet grunn, unnskyldning
Eksempel
  • finne et påskudd for å slippe
Artikkelside

positiv 4

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; fra latin positivus ‘satt, gitt’

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • ha en positiv innstilling;
    • stille seg positiv(t) til noe;
    • et positivt svar
    • verdifull, byggende
      • positiv kritikk;
      • støtte opp under positive tendenser;
      • tuberkulinprøven gav positiv reaksjon – påviste smitte
  2. Eksempel
    • jeg vet det positivt
  3. større enn null
    Eksempel
    • positive tall;
    • en positiv handelsbalanse – med større inntekter enn utgifter
  4. om elektrode: som strømmen går ut fra
Artikkelside

egentlig

adjektiv

Opphav

fra lavtysk, jamfør norrønt eiginigr ‘egen, særlig’; av egen (2

Betydning og bruk

  1. virkelig, sann;
    Eksempel
    • den egentlige grunnen;
    • den egentlige hensikten;
    • den egentlige vinneren av konkurransen;
    • han satt med den egentlige makten
  2. fra begynnelsen;
    Eksempel
    • i ordets egentlige betydning;
    • i det egentlige England
    • brukt som adverb
      • karneval betyr egentlig ‘farvel til kjøtt’
  3. brukt som adverb: i virkeligheten;
    strengt tatt;
    innerst inne
    Eksempel
    • det er egentlig for sent;
    • egentlig kan jeg ikke fordra henne;
    • hva er det egentlig du mener?
Artikkelside

effektiv

adjektiv

Opphav

av latin effectivus ‘virksom’; beslektet med effekt

Betydning og bruk

  1. som har god eller tilsiktet virkning;
    som raskt oppnår et godt resultat;
    hensiktsmessig, virksom;
    dyktig
    Eksempel
    • en effektiv metode;
    • effektive tiltak;
    • effektiv behandling;
    • effektiv utnyttelse av plassen;
    • føre effektiv kontroll;
    • et effektivt kommunestyre;
    • han er lite effektiv
    • brukt som adverb
      • arbeide effektivt
  2. reell, faktisk (når en ser bort fra avbrudd eller lignende)
    Eksempel
    • effektiv arbeidstid;
    • effektiv spilletid

Faste uttrykk

  • effektiv rente
    rente på lån per år, medregnet gebyrer og andre kostnader;
    til forskjell fra nominell rente
Artikkelside

Nynorskordboka 25 oppslagsord

føre fram

Tyding og bruk

Sjå: føre
  1. gje (positivt) resultat;
    Døme
    • omlegginga førte fram;
    • vi må vurdere kva tiltak som faktisk fører fram
  2. spele eller syne fram eit skodespel eller liknande;
Artikkelside

først 3, fyrst 4

adverb

Opphav

norrønt fyrstr, opphavleg superlativ av før (3; jamfør førre

Tyding og bruk

  1. tidlegast;
    før noko anna;
    i byrjinga
    Døme
    • først går vi på kafé, og så på kino;
    • aller først må vi pakke;
    • først på dagen
  2. ikkje før
    Døme
    • eg reiser først i morgon;
    • først no skjønar eg det
  3. berre
    Døme
    • du får bli ei stund når du først har reist så langt;
    • er ein først i form, går alt lett
  4. som den eller det første i rekkjefølgje
    Døme
    • lande med beina først;
    • stå først i rekkja;
    • kome først i mål

Faste uttrykk

  • den som kjem først til mølla, får først male
    den som er først ute, får noko først;
    det har fordelar å vere først ute
  • då først
    ikkje før
    • då først kunne eg tenkje klart
  • frå først til sist
    tvers gjennom, frå byrjing til slutt
    • det var ei fantastisk bok, frå først til sist
  • først av alt
    aller først; framfor alt
    • først av alt vil eg få takke alle som kom
  • først og fremst
    framfor alt, særleg
    • først og fremst må vi vere rolege
  • først som sist
    utan utsetjing
    • dei kan like godt seie sanninga først som sist
  • først til mølla
    brukt for å seie at den som er først ute, får noko først;
    jamfør den som kjem først til mølla, får først male
    • det er berre 200 billettar, så her gjeld det å vere først til mølla
  • no først
    ikkje før no
    • no først merka han at han var utsliten
Artikkelside

granngjeveleg, granngiveleg

adverb

Opphav

samanheng med grann (2

Tyding og bruk

omhugsamt og nøye (3;
Døme
  • eg såg granngjeveleg at han tok det;
  • det høyrest granngjeveleg ut som naudrop
Artikkelside

forhalde

forhalda

verb

Opphav

frå lågtysk og tysk ‘halde tilbake, halde fast ved’

Faste uttrykk

  • forhalde seg til
    • ta stilling til;
      ta omsyn til;
      handtere
      • forhalde seg til realitetane;
      • dei måtte forhalde seg til mykje informasjon samstundes;
      • noko som er vanskeleg å forhalde seg til
    • ha eit visst forhold til;
      relatere til
      • variablane forheld seg til kvarandre som det går fram av formelen
  • forhalde seg
    • oppføre seg;
      fare fram;
      vere
      • ein lyt forhalde seg roleg;
      • saka forheld seg slik dei seier
    • vere ein samanheng;
      ha seg;
      vere (4
      • dersom det faktisk forheld seg slik du påstår, vil det få store konsekvensar
Artikkelside

ueigenleg, ueigentleg

adjektiv

Tyding og bruk

ikkje opphavleg eller faktisk
Døme
  • bruke eit ord i ueigenleg tyding
Artikkelside

reell

adjektiv

Opphav

frå latin realis; same opphav som II real

Tyding og bruk

  1. Døme
    • eit reelt framsteg

Faste uttrykk

  • reelle tal
    rasjonale og irrasjonale tal, i motsetnad til imaginære tal; jamfør imaginær
Artikkelside

realitet

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; av real (3

Tyding og bruk

  1. kjensgjerning, røyndom, faktisk tilhøve;
    verkeleg ting
    Døme
    • ikkje fri fantasi, men realitetar;
    • ideen kan bli til ein realitet;
    • ein realitet som vi må leve med;
    • godta kommuniststyret som ein realitet
  2. kjerne, sentralt punkt
    Døme
    • halde seg til realitetane
  3. i uttrykk:

Faste uttrykk

  • i realiteten
    i røynda, eigenleg
Artikkelside

real 3

adjektiv

Opphav

frå latin av res ‘sak, ting’

Tyding og bruk

verkeleg, røynleg, eksisterande, faktisk;
Døme
  • reale verdiar
Artikkelside

positiv 4

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin positivus ‘sett, gjeven’

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ha eit positivt syn;
    • stille seg positiv til – sjå med velvilje på, gå inn for;
    • eit positivt svar – samtykkjande, imøtekomande
  2. Døme
    • positiv kunnskap
    • òg som adverb: avgjort, heilt visst
      • eg veit det positivt;
      • det er positivt gale – avgjort, sant å seie
  3. større enn null, på pluss-sida
    Døme
    • positive tal;
    • ha positiv handelsbalanse – ha eksportoverskot
  4. om elektrisk pol: som straumen går ut frå

Faste uttrykk

  • positiv kritikk
    byggjande
Artikkelside

eigenleg, eigentleg

adjektiv

Opphav

frå lågtysk, jamfør norrønt eiginligr ‘eigen, særleg’; av eigen

Tyding og bruk

  1. verkeleg, sann;
    Døme
    • i eigenleg forstand;
    • den eigenlege grunnen;
    • dei eigenlege eigarane av bustaden;
    • den eigenlege sanninga
  2. frå byrjinga;
    Døme
    • han var eigenleg prest
    • brukt som adverb
      • ecru tyder eigenleg ‘ubleikt’
  3. brukt som adverb: i røynda;
    strengt teke;
    i grunnen
    Døme
    • kva meiner du eigenleg?
    • eigenleg burde eg liggje til sengs;
    • eigenleg var ho ikkje så snill
Artikkelside
Side 2 av 3