Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 24 oppslagsord

undrast

verb

Opphav

norrønt undrast; av undre (

Tyding og bruk

vere forundra, tykkje underleg, undre (2, 1) seg
Døme
- ein må undrast (på) at det går bra;
- eg undrast ikkje på han – eg synest ikkje det er rart han gjer dette el. er slik
vere forviten, tenkje mykje, lure, spekulere, undre (2, 2) seg
Døme
- undrast (på) korleis det vil gå;
- det har eg undrast mykje på

Faste uttrykk

ikkje å undrast på
rimeleg

Artikkelside

tenkje, tenke

tenkja, tenka

verb

Opphav

av norrønt þekkja med påverknad frå lågtysk denken; seint norrønt þenkja ‘ha plan om, etle’

Tyding og bruk

binde saman førestillingar til tankar, ordne tankar (for å klargjere, greie ut noko), drive tankeverksemd;
resonnere;
spekulere (1)
Døme
- tenkje klart, logisk;
- tenkje seg (til) resten;
- tenkje ut ei løysing;
- tenkje før ein taler;
- sitje og tenkje – grunde, gruble;
- eg har tenkt og tenkt på det
rette medvitet, tankeverksemda mot noko;
fantasere
Døme
- det ein ikkje kan få, nyttar det lite å tenkje på;
- retten til å tenkje fritt;
- tenkje bakover, framover i tida;
- tenkje tilbake, tenkje på gamle dagar – minnast;
- tenkje seg tilbake til fortida;
- tenkje seg om;
- tenkje gjennom saka
(få seg til å) tru, gå ut frå, rekne med, vente, halde for rimeleg;
førestille seg, rekne som mogleg
Døme
- mistenkje;
- ei tenkt verd;
- gå ut frå ein tenkt situasjon;
- eit tenkt tilfelle;
- eg tenkjer det går bra;
- nemnda tenkjer seg at styret blir delt;
- dette hadde du aldri tenkt!
- tenkte eg (meg) det ikkje! – var det ikkje det eg trudde;
- eg tenkjer å bli ferdig snart;
- ho kan tenkje seg (å ta) jobben
- i uttrykk:
  kan det tenkjast at du kjem likevel?
- i presens partisipp i uttrykk:
  vere tenkjande til – vere truande til
- brukt til å framheve, streke under noko:
  tenk at du har vorte så stor!
  tenk om du datt ned?
rå seg til, ha i sinne, ha som plan, etle (1)
Døme
- kva har du tenkt å gjere?
- tenkje på å gå;
- som tenkt, så gjort;
- kva tenkjer du på no?
fastsetje, skipe (2, etle (2)
Døme
- pengane var tenkte til bil
ha omsorg eller tanke for
Døme
- ikkje tenk på meg

Faste uttrykk

kunne tenkjast
vere mogleg
tenkjande menneske
menneske som har sjølvstendig meining el. er prega av forståing og vidsyn
tenkje etter
samle tankane
tenkje om att
revurdere meininga si, tru om att
tenkje på
grunde over (noko), ha i tankane
tenkje sitt
tenkje det ein vil; ha ei (avvikande) oppfatning
tenkje ut
finne fram til (noko) ved tankeverksemd

Artikkelside

studere

studera

verb

Opphav

norrønt studera, latin studere ‘streve etter, vere ihuga for’; av studium

Tyding og bruk

utdanne seg ved eit universitet eller ein høgskule
Døme
- studere filologi;
- studere til prest;
- studere ved universitetet
- i perfektum partisipp:
  vere ein studert person – (bok)lærd, skolert
setje seg inn i;
granske
Døme
- studere tilhøva grundig;
- studere reiseruta nøye
- sjå nøye på
  studere ein frå topp til tå
grunde, spekulere
Døme
- eg studerer på om vi skal slå til;
- stå og studere på noko

Artikkelside

spekulasjon

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fundering, grubling
Døme
- gjere seg mange spekulasjonar
- abstrakt tenking
  spekulasjonane kring tredelinga av ein vinkel
det å spekulere (2)
Døme
- børsspekulasjon;
- prøve å hindre spekulasjon på bustadmarknaden;
- filmen er rein spekulasjon