Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 4086 oppslagsord

bånn

substantiv hankjønn

Opphav

samme opprinnelse som bunn (

Betydning og bruk

bunn (

Eksempel

trå klampen i bånn

Faste uttrykk

bånn gass
- full fart eller framdrift på bil eller annet kjøretøy;
  full gass (1)
  sjåføren gir bånn gass gjennom tunnelen
- maksimal innsats, kraft eller intensitet
  lagene gav bånn gass fra start
bånn i bøtta
absolutt bunnivå;
så dårlig som det kan bli
få snøret i bånn
oppnå det en ønsker
i kveld håper han å få snøret i bånn hos jenta han er forelsket i
samling i bånn
det at en gruppe samles og tar fatt igjen etter et nederlag eller en vanskelig situasjon
nå er det samling i bånn, folkens!
være bånn
være på et lavmål;
være svært dårlig

Artikkelside

skup, scoop

substantiv intetkjønn

Uttale

skuˊp

Opphav

av engelsk scoop

Betydning og bruk

det at en avis eller journalist kommer først med en (viktig) nyhet
Eksempel
- saken om den korrupte politikeren var et skikkelig skup;
- paparazzoen var på jakt etter neste skup
det at en får tak i, finner eller kjøper noe svært verdifullt, sjelden eller liknende;
kupp (3), varp (2)
Eksempel
- fotballaget gjorde et skup med den nye spilleren;
- den handelen var et skikkelig skup

Artikkelside

trekke opp

Betydning og bruk

Se: trekke

stramme fjæren i en mekanisme
Eksempel
- trekke opp klokka
endre seg til det verre
Eksempel
- det trekker opp til uvær
åpne flaske med en opptrekker
Eksempel
- trekke opp en flaske italiensk vin
utløse mekanismen som tømmer doskålen etter en har vært på do;
trekke opp (4)
Eksempel
- husk å trekke opp etter deg!

Artikkelside

trekke ned

Betydning og bruk

utløse mekanismen som tømmer doskålen etter en har vært på do;

trekke opp (4);

Se: trekke

Eksempel

ungene glemmer stadig vekk å trekke ned

Artikkelside

andreperson, annenperson

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

person som kommer i tillegg til en hovedperson eller den først omtalte
Eksempel
- politiet fant spor etter en andreperson
grammatisk trekk som angir at et utsagn gjelder mottakeren eller en gruppe mottakeren inngår i
Eksempel
- 'du' og 'dere' er andreperson;
- skrive noe i 2. person flertall

Artikkelside

tre av

Betydning og bruk

i militæret: løs opp og forlat geleddet;

Se: tre

Eksempel

tre av!
soldatene fikk etter hvert tre av

Artikkelside

tre/trå i kraft

Betydning og bruk

bli gjort gjeldende;

Se: kraft, tre

Eksempel

loven trer i kraft 1. oktober;
forbudet trådte i kraft etter nyttår

Artikkelside

trekke

verb

Opphav

fra lavtysk

Betydning og bruk

føre fra et sted til et annet;
hale (2, dra (1)
Eksempel
- trekke noen inntil seg;
- trekke for gardinene;
- hesten trakk en vogn etter seg;
- turistene trekker på store kofferter;
- han trakk dyna over seg
flytte seg fra et sted til et annet
Eksempel
- trekke seg unna en ubehagelig situasjon;
- folkene trakk inn i huset;
- fotografen bad dem trekke seg litt nærmere hverandre;
- når kvelden kom, likte hun å trekke seg tilbake
ta, suge eller lokke til seg;
tiltrekke (1)
Eksempel
- trekke pusten;
- naturen trekker turister;
- støvlene trekker vann;
- bandet trakk fulle hus overalt på turneen;
- gå ut for å trekke litt luft
ta opp eller fram
Eksempel
- trekke kølapp;
- trekke kort fra bunken;
- trekke kniv
dra med seg;
bringe inn i en situasjon
Eksempel
- prøve å trekke med seg flere;
- bli trukket inn i en konflikt
komme fram til
Eksempel
- trekke en rask konklusjon;
- trekke en grense mellom jobb og privatliv;
- trekke linjer mellom ulike hendelser
slutte å la gjelde;
skrote (2)
Eksempel
- trekke tilbake en tillatelse;
- partiet trekker forslaget til ny skattereform
avgjøre ved slump
Eksempel
- trekke om hvem som vinner;
- bli trukket ut til være med
nøle mens en snakker;
dra på det
Eksempel
- trekke lenge på noe;
- han trakk litt på det før han svarte
dra fordel av;
utnytte (1);
jamfør trekke/dra veksler på
Eksempel
- vi må trekke på kompetansen i bedriften
i matlaging: tilberede ved å la råvaren ligge i væske opp mot kokepunktet
Eksempel
- trekke en kopp kaffe;
- pølsene skal trekke noen minutter
redusere mengde eller størrelse;
subtrahere
Eksempel
- trekke to fra fem;
- bli trukket for mye i skatt
dra i flokk;
migrere
Eksempel
- reinen trekker til nye beiteområder;
- fuglene trekker sørover om høsten
gi trekk (1
Eksempel
- det trekker fra døra;
- ovnen trekker dårlig

Faste uttrykk

trekke av
trykke på avtrekkeren på skytevåpen
trekke fram
snakke om;
nevne (2), påpeke
trekke fram flere positive sider av saken
trekke ned
utløse mekanismen som tømmer doskålen etter en har vært på do;
trekke opp (4)
ungene glemmer stadig vekk å trekke ned
trekke om
sette eller sy trekk (2, 8) på
trekke om sofaen
trekke opp
- stramme fjæren i en mekanisme
  trekke opp klokka
- endre seg til det verre
  det trekker opp til uvær
- åpne flaske med en opptrekker
  trekke opp en flaske italiensk vin
- utløse mekanismen som tømmer doskålen etter en har vært på do;
  trekke opp (4)
  husk å trekke opp etter deg!
trekke seg
ikke være med lenger, slutte med noe
trekke seg som partileder
trekke seg sammen
gjøre seg mindre og mer kompakt;
krype sammen, krympe (1)
kulda får blodårene til å trekke seg sammen
trekke ut
vare lenge;
gå på overtid
arrangementet trakk ut

Artikkelside

treenighet

substantiv hunkjønn eller hankjønn

Opphav

gjennom tysk Dreieinigkeit; etter latin trinitas

Betydning og bruk

kristen forestilling om at Gud er ett vesen med tre personer, Faderen, Sønnen og Den hellige ånd
enhet som består av tre deler
Eksempel
- treenigheten sang, skuespill og dans

Artikkelside

treenig

adjektiv

Opphav

etter tysk dreieinig

Betydning og bruk

som utgjør en treenighet

Artikkelside

Nynorskordboka 4414 oppslagsord

der

adverb

Opphav

norrønt þar

Tyding og bruk

på den staden (eit stykke unna);
til skilnad frå her
Døme
- der ute;
- dei der;
- sjå der kjem dei!
- set stolen der!
- eg kjenner alle som var der;
- dei driv på til dei ligg der;
- dei fann huset, men det var ingen heime der
på det punktet
Døme
- der fekk du!
- saka må diskuterast, men vi er ikkje der no
brukt etter pronomen eller determinativ for å peike ut nokon eller noko;
jamfør derre
Døme
- han der er ikkje bra for deg;
- ho der er jammen skarp;
- det der er ikkje noko for meg
brukt som formelt subjekt: det (3, 1)
Døme
- der var ulv i skogen
brukt til å vise til eit ledd i oversetninga
Døme
- huset der dei bur;
- staden der dei sist såg han

Faste uttrykk

der og da
på den staden og det tidspunktet som kjem fram av samanhengen
det hende der og da;
der og da bestemte vi oss for å bli med
her og der
på spreidde stader
… meg her og … meg der
brukt som hånleg eller nedlatande kommentar til noko som nettopp er nemnt
prosjekt meg her og prosjekt meg der

Artikkelside

trekkje ned

Tyding og bruk

løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;

trekkje opp (4);

Sjå: trekkje

Døme

ungane gløymer å trekkje ned

Artikkelside

andreperson

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som kjem i tillegg til ein hovudperson eller den først nemnde
Døme
- politiet fant spor etter ein andreperson
grammatisk trekk som viser at bodskapen gjeld mottakaren eller ei gruppe mottakaren er ein del av
Døme
- 'du' og 'de' er andreperson;
- skrive noko i 2. person eintal

Artikkelside

to–tre

Tyding og bruk

Sjå: to, tre

to til tre
Døme
- festivalen varer i to–tre dagar;
- suppa inneheld to–tre desiliter fløyte
nokre få
Døme
- feberen gav seg etter ein to–tre dagar;
- ho drakk ein to–tre supar før ho svarte

Artikkelside

tre fram

Tyding og bruk

Sjå: tre

stige fram
Døme
- tre fram frå dei bakre rekkjene
kome til syne;
syne seg
Døme
- det trer etter kvart fram eit tydeleg mønster

Artikkelside

trekkje opp

Tyding og bruk

Sjå: trekkje

stramme fjøra i ein mekanisme
Døme
- trekkje opp klokka
endre seg til det verre
Døme
- det trekkjer opp til storm
opne flaske med ein opptrekkjar
Døme
- kelneren trekte opp vinen ved bordet
løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
trekkje ned
Døme
- hugs å trekkje opp etter deg!

Artikkelside

tre 3

verb

Opphav

av lågtysk treden; av same rot som trø (

Tyding og bruk

gå med eitt eller nokre få steg;
trø (3, 1), trå (3, stige (2, 1)
Døme
- tre fram i lyset;
- tre ut av rommet;
- han bad dei tre inn i stova
bli verksam i;
byrje i
Døme
- snart trer ho inn i stillinga;
- forskrifta trer i funksjon på nyåret
kome eller bli brukt i staden for
Døme
- tre i staden for nokon

Faste uttrykk

tre attende
seie frå seg;
trekkje seg
leiaren trer attende før neste møte
tre av
i militæret: løys opp og forlat geleddet
tre av!
kan eg få tre av, kaptein?
tre fram
- stige fram
  tre fram frå dei bakre rekkjene
- kome til syne;
  syne seg
  det trer etter kvart fram eit tydeleg mønster
tre/trå i kraft
ta til å gjelde;
bli sett i verk
lova trer i kraft 1. januar;
forbodet har allereie trådd i kraft
tre inn
- gå inn
  tre inn i rommet
- i militæret: gå bort frå geleddet og inn i forlegninga
tre saman
om styre, utval eller liknande: møtast og utøve sin funksjon
Stortinget trer saman i oktober
tre støttande til
hjelpe til
barna tredde støttande til då mora vart sjuk
tre ut
- gå ut
  tre ut av skuggen
- trekkje seg
  tre ut av styret
tre ut av kraft
slutte å gjelde
lova trer ut av kraft over nyttår

Artikkelside

træl 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt þræll

Tyding og bruk

mest om norrøne forhold: ufri person som eigaren rår heilt over;
slave (1, 1)
Døme
- bli seld som træl;
- halde trælar;
- setje trælane fri
trottig arbeidar;
slitar (1);
jamfør arbeidstræl
Døme
- ein træl til å arbeide
person som er underkasta noko
Døme
- vere træl av synd
klump av tjukk hud inni handa etter hardt arbeid og gniking
Døme
- få trælar i hendene av hogginga
fløyt (3, 2), flå (1 på fiskereiskap

Artikkelside

trekkje, trekke

trekkja, trekka

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

føre frå ein stad til ein annan;
hale (3, dra (1)
Døme
- trekkje nokon inntil seg;
- trekkje dyna over seg;
- trekkje garnet;
- han trekte føre gardina;
- hesten trekte ei vogn etter seg
flytte seg frå ein stad til ein annan
Døme
- trekkje seg unna;
- gjestane trekte inn i huset;
- kan de trekkje litt nærare kvarandre?
- trekkje seg attende etter festen;
- trekkje ned til stranda
ta, suge eller lokke til seg;
tiltrekkje (1)
Døme
- støvlane trekkjer vatn;
- trekkje frisk luft;
- store prisnedslag trekkjer kundar;
- popartisten trekte fulle hus
ta opp eller fram
Døme
- trekkje lodd;
- trekkje eit kort frå bunken;
- trekkje fram ein pistol
dra med seg;
bringe inn i ein situasjon
Døme
- prøve å trekkje med seg fleire;
- bli trekt inn i ein krangel
kome fram til
Døme
- trekkje ei slutning;
- trekkje ei grense mellom jobb og privatliv;
- trekkje linjer mellom store hendingar
slutte å late gjelde;
skrote (2)
Døme
- trekkje forslaget til ny trasé;
- trekkje attende ei løyving
avgjere ved slump
Døme
- trekkje om kven som er vinnaren;
- bli trekt ut til å vere med
nøle medan ein snakkar
Døme
- ho trekte litt på det før ho sa noko;
- han sit og trekkjer på svaret
dra føremon av;
utnytte (2);
jamfør trekkje/dra vekslar på
Døme
- trekkje på kompetansen til arbeidarane
i matlaging: gjere i stand ein rett ved å la råemnet liggje i væske med temperatur opp mot kokepunktet
Døme
- lat lutefisken trekkje i fem minutt;
- trekkje kaffi
redusere mengd eller storleik;
subtrahere
Døme
- trekkje to frå fem;
- bli trekt for mykje i skatt
fare i flokk;
vere på ferd
Døme
- reinen trekkjer til nye beiteområde;
- fuglane trekkjer sørover om hausten
gje trekk (2, 1), kjøle
Døme
- det trekkjer frå døra;
- omnen trekkjer dårleg

Faste uttrykk

trekkje av
trykkje på avtrekkjaren på skytevåpen
trekkje fram
snakke om;
nemne (2, 2), påpeike
trekkje fram eit interessant poeng
trekkje ned
løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
trekkje opp (4)
ungane gløymer å trekkje ned
trekkje om
setje eller sy trekk (3, 8) på
trekkje om den gamle sofaen
trekkje opp
- stramme fjøra i ein mekanisme
  trekkje opp klokka
- endre seg til det verre
  det trekkjer opp til storm
- opne flaske med ein opptrekkjar
  kelneren trekte opp vinen ved bordet
- løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
  trekkje ned
  hugs å trekkje opp etter deg!
trekkje seg
ikkje vere med lenger
han trekte seg frå vervet i siste liten
trekkje seg saman
gjere seg mindre og meir kompakt;
krype saman, krympe (1)
kulda får blodårene til å trekkje seg saman
trekkje ut
vare lenge;
gå på overtid
samværet trekte ut

Artikkelside

treeiningssøndag, treeiningssundag

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

første søndag etter pinse

Artikkelside

Side 1 av 442

Resultat per side: