Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 8 oppslagsord

vete 2, vite

veta, vita

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt vita; eigenleg ‘ha sett’

Tyding og bruk

  1. ha kjennskap til, ha greie på
    Døme
    • eg visste ikkje at du kom;
    • veit du korleis det gjekk?
    • det kan vere lygn, for alt eg veit;
    • kjøtkaker var det beste ho visste;
    • la nokon vete kva ein meiner – forstå;
    • vete råd;
    • ikkje vete kva tannverk er – aldri ha kjent;
    • ikkje sei det til han du veit;
    • så vidt du veit det!
    • det må gudane vete;
    • eg vil ikkje vete av slurv!
    • dei visste ikkje om det
  2. ha skjøn på, ha evne til
    Døme
    • han veit å lage det;
    • dei veit å snu seg – ordne seg;
    • ikkje vete betre;
    • er ikkje dette sløsing, så veit ikkje eg;
    • han er noko til kar, må vete el. kan du vete
  3. vere viss (1, 1) (på)
    Døme
    • du kan aldri vete;
    • det er ikkje godt å vete kva ein skal tru;
    • eg visste det ville gå slik
    • i uttrykk:

Faste uttrykk

  • ikkje vite av seg
    vere ute av seg e l
  • vete korkje ut el. inn
    vere heilt i villreie, vere i beit
  • vite med seg sjølv
    vere klar over av seg sjølv, vere trygg på
Artikkelside

vita

substantiv inkjekjønn

Opphav

latin ‘liv’

Tyding og bruk

liv(ssoge), biografi
Artikkelside

vit, vett 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt vit; av vite

Tyding og bruk

  1. (praktisk) forstand, skjøn;
    Døme
    • få vit;
    • ha godt vit;
    • snakke som ein har vit til – oftast: seie (noko) tankelaust;
    • bruke vitet;
    • ta til vitet;
    • skremme vitet av nokon;
    • det leita på vitet
  2. fullt medvit; til skilnad frå uvit

Faste uttrykk

  • gå frå vitet
    bli galen
  • utor von og vit
    meiningslaust
Artikkelside

personalia

substantiv inkjekjønn

Opphav

sjå personale; opphavleg n fleirtal av latin personalis

Tyding og bruk

biografiske opplysningar om ein person;
opplysningar om utdanning og tidlegare arbeid;
personalopplysningar, vita
Artikkelside

vitamin

substantiv inkjekjønn

Opphav

av vita og amin; nemninga laga i 1913 av polakken Funk som trudde at stoffet var eit amin

Tyding og bruk

biokatalysator som ikkje blir laga i organismen;
kvart av fleire organiske stoff som trengst i ørsmå mengder for at stoffskiftet skal gå normalt
Døme
  • kroppen treng kalk, jern og vitamin
Artikkelside

vital

adjektiv

Opphav

frå latin av vita

Tyding og bruk

  1. Døme
    • ein vital pensjonist
  2. som spelar ei sentral rolle;
    Døme
    • vitale opplysningar;
    • vitale kroppsorgan;
    • vitale delar i motoren
Artikkelside

veite 2

veita

verb

Opphav

norrønt veita, kausativ til vita ‘vende i ei viss lei’

Tyding og bruk

leie bort (vatn), grøfte
Døme
  • veite ut, vekk vatn;
  • veite vatnet frå vegen

Faste uttrykk

  • veite ut
    gjere (jorda) tørr(are) med grøfting
Artikkelside

søt

adjektiv

Opphav

norrønt sǿtr; i tyding 7 etter italiensk la dolce vita

Tyding og bruk

  1. som smaker som sukker, motsett sur (2, 1)
    Døme
    • søte kaker, plommer;
    • safta var litt for søt;
    • søte saker – søtsaker
  2. som ikkje er sur;
    Døme
    • søt mjølk
  3. Døme
    • liggje i sin søtaste søvn;
    • sove søtt
  4. Døme
    • søte ord;
    • eit søtt kyss
  5. Døme
    • ein søt unge;
    • ein søt katt
  6. Døme
    • vere søt mot alle
    • (tilgjort) blid
      • eit søtt smil
    • snill
      • men søte deg, kva er det du gjer!
  7. i uttrykk

Faste uttrykk

  • leve det søte livet
    leve eit liv i fest og luksus
Artikkelside