Avansert søk

Bokmålsordboka 2 oppslagsord

syte

verb

Opphav

norrønt sýta; av sut

Betydning og bruk

klage (2, 1)
Eksempel
- sutre og syte

Faste uttrykk

syte for
sørge for

sutre

verb

Opphav

beslektet med sut

Betydning og bruk

klynke, klage (2
Eksempel
- barnet sutret
syte
Eksempel
- han går og sutrer bestandig

Nynorskordboka 18 oppslagsord

sutre 1

sutra

verb

Opphav

samanheng med sut

Tyding og bruk

klage med veikt mål;
jamre seg veikt
Døme
- barnet sutra og gret
syte (2
Døme
- han går alltid og sutrar og klagar

kur 3

substantiv hankjønn

Opphav

samanheng med kure (

Tyding og bruk

det å vere sturen;
sut, trege (1;
ulag;
sjukleg tilstand
Døme
- få ein kur – bli sturen
stogg, ro (2, gjerandsløyse
Døme
- leggje seg i kur

fri 2

adjektiv

Opphav

av lågtysk vri

Tyding og bruk

om person, stat eller styre: som har eller gjev fulle politiske rettar
Døme
- frie borgarar;
- innbyggjarane er frie;
- landet har ein fri riksskipnad;
- den frie verda;
- frie val
politisk sjølvstyrt;
uavhengig
Døme
- eit fritt land;
- eitt fritt folk;
- den frie pressa
verna av lova;
trygg for åtak
Døme
- ha fritt leide
ikkje innesperra eller i fangenskap
Døme
- på fri fot
- brukt som adverb
  sleppe fri;
  setje nokon fri
utan stengsel eller hinder (for ferdsel, rørsle, sikt eller liknande)
Døme
- fritt armslag;
- fritt farvatn;
- fri bane;
- fritt utsyn;
- på fri mark;
- i Guds frie natur
- brukt som adverb
  puste fritt;
  vekse fritt;
  falle fritt;
  garden ligg fritt til
ikkje kontrollert eller regulert (av det offentlege);
tillaten for alle;
allmenn, open
Døme
- fri konkurranse;
- den frie marknaden;
- fritt fiske;
- fritt tilgjenge;
- fritt ord
ikkje strengt bunden til reglar, mønster, førebilete eller liknande;
sjølvstendig, fordomsfri
Døme
- fri oppseding;
- fri rytme;
- fri assosiasjon;
- fri fantasi;
- fri kjærleik
- brukt som adverb
  fritt omsett etter tysk
utan særleg påverknad eller omsyn av noko slag;
uavhengig, upåverka
Døme
- ha fritt val;
- av fri vilje;
- den frie viljen;
- på fritt grunnlag;
- fri utvikling
- brukt som adverb
  kunne velje fritt;
  stille nokon fritt;
  stå heilt fritt
utan særleg tvang, restriksjonar eller liknande
Døme
- leve eit fritt liv
- brukt som adverb
  ha det fritt på jobben
lausriven frå band, plikter, ansvar og liknande
Døme
- kjenne seg fri som fuglen;
- vere fri og frank
trygg, open og direkte;
frimodig, beintfram (1)
Døme
- ha eit fritt blikk;
- føre eit fritt språk;
- det rådde ein fri tone i laget;
- vere fri av seg;
- får eg vere så fri å …
- brukt som adverb
  dette meiner eg fritt;
  snakke fritt ut
som har (mellombels) fritak frå arbeid, skule eller andre plikter;
friteken, unnateken
Døme
- ta seg fri frå skulen;
- ha fri frå jobben;
- eg vil be meg fri;
- sleppe fri frå militæret
som unngår;
som er spart for;
kvitt (3, 1)
Døme
- gå fri all sut;
- fri for angst;
- bli fri sjukdomen
ikkje skyldig eller innblanda;
jamfør frikjenne
Døme
- kjenne nokon fri;
- dømme nokon fri
som er utan;
tom (1)
Døme
- vere fri for mat;
- det er fritt for mus no;
- boka er fri for humor
- - alkoholfri
  - feberfri
  - feilfri
  - isfri
  - rentefri
brukt som etterledd i samansetningar: utan fare for;
trygg, sikker
- - dirkefri
  - frostfri
  - krympefri
  - rustfri
gratis
Døme
- fri kost og losji;
- fri skyss
- brukt som adverb
  få boka fritt tilsend
i fysikk og kjemi: som ikkje er bunden til noko;
ikkje i sambinding
Døme
- frie elektron;
- fri energi

Faste uttrykk

det er ikkje fritt for
ein kan ikkje nekte for
det er ikkje fritt for at det breier seg ein viss skepsis
frie hender
full handlefridom
ho fekk frie hender til å lage ein ny radioserie
fritt fall
- fall som ikkje blir hindra av mekanisk motstand
- rask og kraftig nedgang i verdi, prestisje eller liknande
  verdsøkonomien var i fritt fall
gå fri
sleppe straff;
sleppe unna
ha ryggen fri
vere sikra retrett
i det fri
utandørs
frukost i det fri
ikkje vere fri for
måtte vedgå at nokon er eller gjer det som er nemnt
han er ikkje fri for å vere tjuvaktig

setje grå hår i hovudet på nokon

Tyding og bruk

(stadig) valde (ein annan) sut og bry;

Sjå: grå

fæle for

Tyding og bruk

reddast for;

ha sut for;

Sjå: fæle

Døme

det er ikkje noko å fæle for

hau

interjeksjon

Tyding og bruk

brukt til å uttrykkje otte, sut, gru, avvising og liknande:
Døme
- hau, det var ille!
- hau nei!
brukt til å uttrykkje livsmot og liknande:
Døme
- hau, kor det går unna!

hjarteverk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

vondt i hjartet
sut, otte (2, 2)

harme 1, harm 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt harmr

Tyding og bruk

sinne, vreide, indignasjon
Døme
- vekkje harme
sørgjeleg omstende;
sorg (2), sut
Døme
- det var da ein harme at det skulle gå såleis

tyngsel

substantiv hankjønn

tyngsle

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt þyngsl f og n

Tyding og bruk

press (2, trykk (3
Døme
- kjenne ei tyngsel for brystet
(hard) økonomisk skyldnad;
utgift;
hefte (1
Døme
- leggje skattar og andre tyngsler på folket;
- det ligg mange tyngsler på garden
byrd (1, møde (1, bry (1, slit;
sut
Døme
- ha mange tyngsler i livet;
- vere nokon til tyngsel – til byrde;
- no datt det ei tyngsel av meg – eg vart letta
slappleik, trøyttleik
Døme
- få slik tyngsel i el. over seg;
- tyngsla kom sigande over han så han sovna
tung hug, mismot
Døme
- det kom slik tyngsel over han

tunge 2

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt þungi; av tung

Tyding og bruk

tyngd (1, vekt
Døme
- ein kilos tunge – vekt på om lag 1 kg
tyngsel, press (2;
sut
Døme
- kjenne slik tunge over seg;
- bere på ein tunge
søvntyngsel
Døme
- kjenne ein tunge – bli søvnig
i bunden form eintal: storparten, fleirtalet
Døme
- tungen av folket;
- meste tungen er no gjord

Side 1 av 2

Resultat per side: