Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 11 oppslagsord

vilkår

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk, av vilje ( og kår; eigenleg ‘viljeval’

Tyding og bruk

føresetnad, krav (1;
omstende
Døme
- vere med på visse vilkår;
- fylle vilkåra som lova set;
- ikkje på vilkår! – ikkje i noko tilfelle, aldri i verda!
- avtale (1, mellomvære, tilhøve
  by ein gode vilkår
i jus: bindande fråsegn i ei avtale
Døme
- dom på vilkår – vilkårsdom;
- dom utan vilkår
føresetnad for utvikling;
miljø
Døme
- vekstvilkår
føderåd, kår (2)

Artikkelside

betone

betona

verb

Uttale

betoˊne

Opphav

gjennom bokmål; frå tysk

Tyding og bruk

leggje vekt på;

understreke

Døme

betone vilkåra

Artikkelside

ånd

substantiv hokjønn

Opphav

truleg etter dansk, norrønt ǫnd ‘ande, pust, sjel, liv’, seinare òg innverknad frå tysk Geist, fransk esprit; samanheng med ande ( tyding ‘sjel’ etter innverknad frå kristendomen og latin spiritus

Tyding og bruk

ulekamleg, indre del av ein person;
sjel (2)
Døme
- far, i dine hender gjev eg mi ånd – Luk 23,46
- høgare medvits- og tankeliv eller andre sjelelege eigenskapar som lyftar mennesket over det dyriske eller materielle;
  sjel (1);
  sinn (1
  det er ånd som skal styre land og folk;
  oppøving for ånd og kropp;
  leggje meir ånd og personlegdom inn i undervisninga
menneske med særleg tanke på den ånd (1) som særmerkjer det;
personlegdom
Døme
- dei store åndene i gamletida;
- vere den leiande ånda i noko
menneskesjel som noko uavhengig av kroppen;
attergangar, spøkjelse
Døme
- han for att og fram som ei fredlaus ånd
- òg: genius, fylgje (1
  verjeånd
overnaturleg, ulekamleg vesen;
demon
Døme
- vonde ånder;
- mane ånder;
- forsvinne som ei ånd i ein fillehaug – fort og lydlaust
inspirasjon
Døme
- få ånda over seg
idéinnhald, grunnprinsipp;
grunntanke
Døme
- ånda i kristendomen;
- ånda i historieverket til Sars;
- vilkåra må ikkje stå i strid med ånda i traktaten
stemning (2;
huglynne, sinnelag, innstilling, (livs)oppfatning
Døme
- det er så god ånd i den heimen;
- det rådde ei god ånd mellom dei;
- vise god nasjonal ånd;
- dette er ikkje i Bjørnsons ånd;
- ånda frå 1814
i uttrykk:
Døme
- gje opp, sleppe ånda – døy; jamfør ande (1, 1)

Faste uttrykk

tenande ånder
tenestevillige hjelparar eller tenarar

Artikkelside

feminisme

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk

Tyding og bruk

arbeid for å forbetre dei politiske, økonomiske og sosiale vilkåra for kvinner og å oppnå likestilling mellom kjønna;
kvinnesak
ideologi med mål om å jamne ut skeiv maktbalanse mellom kjønna;
jamfør nyfeminisme

Artikkelside

vitskapleg, vitskapeleg

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld vitskapen, som fyller vilkåra for vitskap (1)
- ein vitskapleg samskipnad;
- ei vitskapleg gransking
som adverb:
- skrive innfløkt og vitskapleg