Avansert søk

Nynorskordboka 120 oppslagsord

uro

substantiv hokjønn

Opphav

Tyding og bruk

rørsle, fart
Døme
- vere i uro
skipling av fred og ro;
forstyrring, bråk (2, leven
Døme
- det er uro i klassa
gjæring, røre (1, misnøye;
opprør, kampar
Døme
- politisk uro;
- uroa i massane auka;
- raseuro
mild verk, murring i kropp eller lemer
otte (2, ank, nervøsitet, spenning (1
Døme
- ha uro i sjela
pendel i urverk
opphengd pynt (m a av halm) som svingar i luftdraget
samnamn på klegg, fluge, mygg og liknande

uroe

uroa

verb

Tyding og bruk

skiple freden og roa for;
forstyrre, plage (2, bry (2
Døme
- uroe nokon i middagskvila;
- uroe ikkje vognføraren!
- orsak at eg uroar
skiple
Døme
- uroe oppstillinga
gjere uroleg og ottefull
Døme
- striden uroar meg;
- de treng ikkje uroe dykk over dette – ikkje bli urolege

skjere tenner

Tyding og bruk

Sjå: tann

gnisse tennene mot kvarandre
Døme
- skjere tenner som liten
føle motvilje eller uro over noko
Døme
- eg skjer tenner berre av tanken

tann

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt tǫnn

Tyding og bruk

hard bite- og tyggjereiskap i munnen hos menneske og dei fleste andre virveldyr
Døme
- trekkje ei tann;
- ha vondt i tanna;
- kvite tenner;
- ha hol i tennene;
- smile med tennene;
- setje tennene i noko
tagg (1, 2) på tannhjul, tannstong eller eggen på ei sag eller liknande
Døme
- ei sag med skarpe tenner

Faste uttrykk

auge for auge, tann for tann
hemnprinsipp som seier at nokon skal bli straffa med ein skade som svarar til skaden han eller ho har valda ein annan
bite i hop tennene
ta seg saman;
halde ut
han beit i hop tennene og arbeidde så sveitten draup av han
flekkje tenner
vise tanngarden for å verke trugande
ein ulv som flekkjer tenner
føle nokon på tennene
undersøkje styrken, hensikta eller liknande hos ein annan part
duellantane følte kvarandre på tennene
få blod på tann
bli sterkt oppteken av noko og ha hug til å halde fram med det
hakke tenner
skjelve (særleg av kulde) så tennene skranglar mot kvarandre
halde tann for tunge
teie
lære seg å halde tann for tunge
med samanbitne tenner
med ei viss motvilje eller bitterheit
seie noko med samanbitne tenner;
gå med på avtala med samanbitne tenner
rusta til tennene
fullt utstyrt (med våpen)
setje tennene i
- ete (2, 1)
  setje tennene i bagetten
- gå i gong med noko (nytt)
  setje tennene i eit nytt prosjekt
skjere tenner
- gnisse tennene mot kvarandre
  skjere tenner som liten
- føle motvilje eller uro over noko
  eg skjer tenner berre av tanken
tennene på tørk
brukt skjemtande om utståande tenner i overmunnen
ein ungdom med tennene på tørk
tidas tann
den langsame, uavbrotne og forvitrande krafta som verkar når tida går
tåle tidas tann;
dei er prega av tidas tann
vise tenner
hevde seg;
vise styrke
vise tenner i maktkampen;
laget har byrja å vise tenner
væpna til tennene
svært godt utstyrt eller førebudd

sorg

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt sorg

Tyding og bruk

djup, langvarig kjensle av tap eller psykisk smerte
Døme
- bere på ei stor sorg;
- sitje att i sorg;
- vere tyngd av sorg
- - kjærleikssorg
  - sjelesorg
offentleg markering av sorg (1) etter ein nyleg avliden
- - hoffsorg
  - landesorg
klede som ein ber for å vise sorg;
sørgjedrakt
Døme
- ho ber sorg enno
kjensle av uro og otte;
ank (2), sut (2)
Døme
- oppdage noko til si store sorg;
- sonen har valda dei mykje sorg;
- så var den sorga sløkt
- - næringssorg
  - pengesorg

Faste uttrykk

den tid den sorg
ta ikkje bekymringane på forskot

oppgjeving, oppgiving

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å opplyse om noko;
jamfør gje opp (1)
Døme
- oppgjeving av avstand
det å gje slepp på noko
Døme
- oppgjeving av den religiøse og kulturelle arven
det å gje opp (2);
det å vere oppgjeven (1)
Døme
- han vart gripen av uro og oppgjeving

medhårs

adverb

Tyding og bruk

med håra;
motsett mothårs (1)
Døme
- børste pelsen medhårs
i overført tyding: utan motstand
Døme
- politikarane slukte kamelar medhårs

Faste uttrykk

stryke nokon medhårs
behandle nokon med varsemd for å unngå konflikt eller misnøye
ein skal lage litt uro og ikkje stryke nokon medhårs

fade, feide 2

fada, feida

verb

Uttale

feide

Opphav

frå engelsk ‘falme, visne bort’

Tyding og bruk

bli eller få til å bli gradvis svakare og så heilt vekke;
avta;
svinne
Døme
- lyset fada sakte bort;
- radioverten fadar musikken
om lyd frå fjerntliggjande radiostasjon: endre styrke og bli forvrengd på grunn av uro i den øvre atmosfæren der radiobølgjene blir reflekterte

Faste uttrykk

fade inn
bli eller få til å bli sterkare
musikken fadar inn
fade ut
- gradvis dempe eller bli dempa
  fade ut ein låt mens ein tek til å prate
- miste interessa eller merksemda
  studentane fada ut midt i førelesinga
- forsvinne;
  døy ut
  venskapen er i ferd med å fade ut

ulme

ulma

verb

Opphav

samanheng med olm og øl (

Tyding og bruk

brenne veikt (utan loge), gløde
Døme
- det ulmar i glørne
nage, gnage, gjære (1
Døme
- kjenne ei ulmande uro;
- det ulmar i folket;
- misnøyet ulmar
vere olm eller gretten
Døme
- gå der og ulme
- refleksivt:
vere mørk i vêret
Døme
- det ulmar (opp) til regn

Faste uttrykk

ulme seg
morske seg

uff

interjeksjon

Tyding og bruk

brukt for å uttrykkje at noko er skremmeleg, vemmeleg, ubehageleg eller ergerleg;

jamfør huff (

Døme

uff, som du skremde meg!
uff, for ei vond lukt!
uff, det var synd!

Faste uttrykk

uff a meg
brukt for å uttrykkje misnøye eller uro
uff a meg, for eit mareritt!

Side 1 av 12

Resultat per side: