Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
105 treff

Nynorskordboka 105 oppslagsord

ulykke, ulukke

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt úlykka; frå lågtysk ungelucke

Tyding og bruk

  1. hending som valdar stor skade;
    alvorleg uhell, katastrofe
    Døme
    • bilulykke;
    • flyulykke;
    • gruveulykke;
    • trafikkulykke;
    • bli utsett for ei ulykke;
    • det kom store ulykker over landet;
    • når ulykka er ute;
    • ulykka hende (el. skjedde) da bilen skulle køyre forbi
  2. skadeleg forhold, uheldig omstende, sørgjeleg stode
    Døme
    • det er ei ulykke å vekse opp i slummen;
    • det er inga ulykke om vi må vente litt;
    • ulykka er at middelet ikkje finst;
    • føre ulykke over nokon

Faste uttrykk

  • ei ulykke kjem sjeldan aleine
    når noko går gale, kan ein rekne med at endå meir går gale
  • gjere ei ulykke på
    gjere alvorleg skade på
    • pass dykk, elles gjer eg ei ulykke på dykk!
  • kome i ulykka
    bli gravid uviljes
  • til all ulykke
Artikkelside

skipsulykke, skipsulukke

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Artikkelside

skje

verb

Opphav

av lågtysk (ge)schen

Tyding og bruk

gå føre seg, hende (3, 1)
Døme
  • det har skjedd ei ulykke;
  • kva skjer?
  • ho veit om alt som skjer i gata
Artikkelside

skipbroten

adjektiv

Opphav

jamfør skipbrot

Tyding og bruk

  1. som har vore med når eit skip søkk eller blir øydelagd;
    som har lide skipbrot (1)
    Døme
    • den skipbrotne mannen redda seg i land på ei øy
    • brukt som substantiv:
      • dei skipbrotne vart redda av lasteskipet
  2. i overført tyding: som har blitt knekt av motgang, ulykke og liknande
    • brukt som substantiv:
      • dei skipbrotne i samfunnet
Artikkelside

fare 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk opphavleg ‘forfølging’; samanheng med fare (2

Tyding og bruk

tilstand da ulykke, skade, tap eller liknande kan skje;
noko trugande;
Døme
  • det er fare for streik;
  • det er fare på ferde;
  • det er fare for livet;
  • det er ingen fare med meg;
  • det lurar mange farar;
  • ane fred og ingen fare;
  • stå i fare for å miste noko;
  • pasienten er utanfor fare
Artikkelside

skrift 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt skript; jamfør skrive

Tyding og bruk

  1. teiknsystem som ein kan bruke som uttrykk for ord, stavingar eller språklydar;
    form på skrivemåten av bokstavar og ord
    Døme
    • skrifta i brevet var utydeleg
  3. ord, setning eller tekst av skrivne eller prenta teikn
    Døme
    • hevde noko i skrift og tale
  4. heilage, religiøse tekster
    Døme
    • det står i den heilage skrifta;
    • dei heilage skriftene i hinduismen

Faste uttrykk

  • med lita skrift
    • tekst med heller små bokstavar, som det er lett å oversjå
    • løynt for andre;
      skjult, duld
  • skrifta på veggen
    høgtideleg varsel om ulykke og dårlege tider;
    mene tekel
Artikkelside

sjølvvalda

adjektiv

Tyding og bruk

som ein sjølv har valda;
som ein sjølv er skuld i;
Døme
  • ei sjølvvalda ulykke
Artikkelside

dragsug, dragsog

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sugande rørsle av sjøen der han dreg seg attende etter eit bølgjeslag eller til dømes av skip som søkk

Faste uttrykk

  • bli teken av dragsuget
    bli ramma av ei sams ulykke eller liknande
  • dra med i dragsuget
    rive med, trekkje inn i sams ulykke
  • gå med i dragsuget
    bli riven med, trekt inn i sams ulykke
  • ta med i dragsuget
    rive med, trekkje inn i sams ulykke
Artikkelside

uhell

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør hell

Tyding og bruk

  1. hending eller tilhøve som valdar skade eller bry;
    skade, mindre ulykke;
    Døme
    • ha eit uhell på turen;
    • eit hendeleg uhell;
    • når uhellet er ute
  2. Døme
    • ha uhell med vêret

Faste uttrykk

  • hell i uhell
    heldig hending eller omstende som dempar verknaden av ei ugunstig hending
    • det var eit hell i uhellet at alle var ute da huset rasa saman
Artikkelside

tretten

determinativ kvantor

Opphav

norrønt þrettán, opphavleg ‘tre og ti’

Tyding og bruk

grunntalet 13
Døme
  • i tretten år;
  • telje til 13;
  • mange reknar tretten som eit ulykkestal

Faste uttrykk

  • gå tretten på dusinet av
    vere heilt alminneleg, ordinær eller anonym
  • vere tretten til bords
    vere i eit selskap med tretten personar, noko som tolkast som at ei ulykke vil skje
Artikkelside
Side 1 av 11