Avansert søk

Nynorskordboka 20 oppslagsord

stelle 2

stella

verb

Opphav

same opphav som stille (

Tyding og bruk

gjere rein eller ryddig;
ordne, fjelge
Døme
- stelle eit barn;
- stelle huset;
- dei steller til gjestebod
halde i stand;
passe (4, røkte
Døme
- stelle buskapen;
- vere flink til å stelle med pengar;
- ho steller pent med sykkelen sin;
- ho stelte for broren;
- det kostar litt å stelle på bilen
innrette
Døme
- vi fekk stelt det slik at alle kunne vere med
plassere, stille (5, 1)

Faste uttrykk

stelle det til
ordne eller gjere noko på ein uheldig måte;
lage vanskar
no har du verkeleg stelt det til!
stelle seg
ordne (2) eller innrette seg
stelle seg før ein går ut;
stelle seg dumt

medfaren

adjektiv

Opphav

av med ( og fare (

Tyding og bruk

stelt med, (dårleg) behandla, sliten

Døme

dei vart ille medfarne i slagsmålet

fare 2

fara

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt fara

Tyding og bruk

flytte seg;
reise, dra;
jamfør farande (1)
Døme
- fare på fiske;
- fare sin veg;
- fare til Oslo med tog;
- fare vidt;
- fare sjøvegen;
- fare vill;
- der fór han;
- har dei alt fare?
- tider som er farne
sveipe over
Døme
- fare over åkeren;
- fare gjennom boka
flytte seg fort;
suse, fyke, renne
Døme
- fare gjennom lufta;
- fare over ende;
- fare opp;
- fare på dør;
- fare laus på nokon
halde på, drive (med)
Døme
- fare med sladder;
- det fer til å kvelde;
- fare stilt med noko

Faste uttrykk

fare fram
bere seg åt;
te seg
fare sømeleg fram
fare ille
få ei lei medferd
dei fer ille på glattisen
fare ille med
behandle brutalt
livet har fare ille med han
fare saman
støkke (1, 1)
eit lysglimt fekk han til å fare saman
fare vill
- gå seg bort
- synde
fare åt
oppføre seg, te seg;
bere seg åt
han hadde fare gale åt
ikkje ha mykje å fare med
ha dårleg med argument, kunnskapar eller liknande
ille faren
ille ute, dårleg stelt
den som kan reise seg sjølv, er ikkje ille faren
la fare
gje opp, droppe
la fare tankane om dette

stadd

adjektiv

Opphav

norrønt staddr; opphavleg perfektum partisipp av ste (

Tyding og bruk

som er i ei viss stode eller ein viss tilstand;
faren, stelt
Døme
- ho er godt stadd;
- slik stadd kom han heim
- - naudstadd
som er komen i mogen alder;
roleg, stø (3

fryd

substantiv hankjønn

Opphav

frå dansk; jamfør norrønt frygð ‘prakt’

Tyding og bruk

glede, frygd

Døme

alt er berre fryd og glede;
det er ein fryd å sjå;
dei hylte i skrekkblanda fryd;
det skal vere meg ein sann fryd å skrive dette

- skadefryd

Faste uttrykk

ein fryd for auga
vakkert å sjå på
her var det rydda og stelt så det var ein fryd for auga

kne

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt kné

Tyding og bruk

ledd mellom lår og legg
Døme
- krype på kne og olbogar;
- slå seg på kneet;
- ha vondt i knea;
- han låg på kne på golvet
framsida av kne (1) og den nedre delen av låret;
jamfør fang (2)
Døme
- sitje på kneet til faren
del av bukse som dekkjer framsida på kne (1);
utposing på buksebein
Døme
- ei bukse med hol på kneet;
- få kne i buksene
i botanikk: ledd på stengel
vinkelforma del av noko;
bend (3)
Døme
- kne på vassrøyr
krapp sving på fjord, elv, dal og liknande;
smal bergrygg

Faste uttrykk

be på sine kne
be inntrengjande om noko
bøye kne for
- knele for
- vise seg underdanig eller vise respekt for
falle på kne
knele
ho fall på kne og bad
i kne
med minst eitt av knea mot underlaget
sige i kne under børa
ikkje nå/rekkje til knea
ikkje kunne måle seg med
han når ikkje faren til knea som musikar;
den nye spelaren rekk ikkje dei andre til knea når det gjeld resultat
kome/vere på knea
bli eller vere dårleg stelt økonomisk eller psykisk
økonomien er på knea;
eg har kome på knea etter ulykka
skjelve i knea
vere redd
stå på kne
ha eitt eller begge knea mot eit underlag
til knes
- opp til kneet
  stå til knes i vatn;
  kjolen rekk til knes
- heilt, fullstendig
  stå til knes i korrupsjonssaker
tvinge nokon i kne
presse nokon til lydnad
vatn i kneet
tilstand med unormalt mykje leddvatn i kneleddet
vere på knea etter nokon
vere forelska i nokon

ille 1

adverb

Opphav

norrønt illa

Tyding og bruk

vondt, fælt;
motbydeleg
Døme
- det lukta ille;
- det såg ille ut;
- vere ille tilreidd
uheldig, dårleg, elendig
Døme
- vere ille til mote;
- fare ille;
- det stod ille til i landet;
- det var trass alt ikkje så ille stelt med dei
vondt, fiendtleg
Døme
- tykkje ille om noko;
- handle ille mot nokon
brukt forsterkande: i høg grad, særs
Døme
- katten vart ille skremd
brukt som adjektiv: stygg, fæl, dårleg;
hard (5)
Døme
- barn som har fått ille medfart i livet

Faste uttrykk

ille ute
i store vanskar;
i stor fare
bøndene var ille ute når innhaustinga slo feil
ille ved
brydd;
nedstemd
kjenne seg ille ved;
han vart fortvila og ille ved
ta noko ille opp
forstå noko i vond meining;
bli støytt av noko
ho var redd det ville bli teke ille opp at ho ikkje kom

voren

adjektiv

Tyding og bruk

som er laga på ein viss måte eller har ein viss eigenskap;
skikka, stelt
Døme
- korleis er denne sleden voren sidan han går så tungt?
- dei er ikkje slik vorne;
- det var ille vore
brukt som etterledd i samansetningar med adjektiv eller verb: med den eigenskapen som førsteleddet nemner, men ofte i mindre grad
- - blåvoren
  - kranglevoren
  - rundvoren
  - vinglevoren
brukt som etterledd i samansetningar med substantiv: som liknar på eller minner om det som førsteleddet nemner
- - draumevoren
  - grautvoren
  - gutevoren
  - trollvoren

stelle det til

Tyding og bruk

ordne eller gjere noko på ein uheldig måte;

lage vanskar;

Sjå: stelle

Døme

no har du verkeleg stelt det til!

kome/vere på knea

Tyding og bruk

bli eller vere dårleg stelt økonomisk eller psykisk;

Sjå: kne

Døme

økonomien er på knea;
eg har kome på knea etter ulykka

Resultat per side: