Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
29 treff

Bokmålsordboka 11 oppslagsord

balkong

substantiv hankjønn

Uttale

balkoˊng

Opphav

av fransk balcon; opprinnelig gammelhøytysk balko ‘bjelke’

Betydning og bruk

  1. utbygg på yttervegg på hus (over første etasje) som bæres av bjelke (1) eller konsoll (1);
    jamfør veranda, altan og terrasse
    Eksempel
    • gå ut på balkongen
  2. galleri i kinosal, teatersal og lignende
    Eksempel
    • sitteplass på første balkong
Artikkelside

Nynorskordboka 18 oppslagsord

tørne

tørna

verb

Opphav

engelsk turn; same opphav som turnere

Tyding og bruk

  1. Døme
    • tørne noko rundt
  3. Døme
    • sykkelen tørna mot eit tre;
    • bilane tørna saman;
    • laga tørnar saman i finalen
  4. feste med tørn (2, 2)
    Døme
    • tørne tauet til ein påle
  5. ankre opp;
    leggje til
    Døme
    • båten tørnar i sundet
  6. gå frå vitet, bli galen
    Døme
    • har du tørna?
    • tørne galen
    • upersonleg: klikke, gå rundt
      • det har tørna for han
  7. i uttrykk
  8. i uttrykk

Faste uttrykk

  • tørne inn
    gå av vakt; slutte arbeidsøkta, ta kveld
  • tørne ut
    få (nokon) på vakt, purre, vekkje
  • tørne ut
    (stå opp og) gå på vakt (særleg til sjøs); gå (ut) på arbeid, byrje arbeidet
Artikkelside

tun

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt tún; same opphav som engelsk town ‘by’

Tyding og bruk

  1. område, plass mellom (og omkring) husa på ein gard eller liknande;
    Døme
    • gå ut på tunet;
    • stå ute på tunet;
    • kome til tuns
  2. plass mellom fleire hus
  3. stad der husa står på ein gard (til skilnad frå markene ikring)
    Døme
    • gå heim til el. i tunet
  4. samling av hus som høyrer til eitt gardsbruk
    Døme
    • ein gard med tre tun – med tre bruk, for tre huslydar (i eldre tunskipnad)
  5. samling av bygningar, institusjonar og liknande
Artikkelside

tråkk 1

substantiv hokjønn

Opphav

samanheng med trakk, tre (6, trø (1; trø (3 og trå (4

Tyding og bruk

  1. stad der det er trakka mykje
  2. gardsplass, tun (nærmast trammen)
    Døme
    • gå ut på tråkka
Artikkelside

strok

substantiv inkjekjønn

Opphav

av stryke

Tyding og bruk

  1. det å stryke;
    Døme
    • eit lint strok på kinnet;
    • spelemannen tok eit strok på fela
    • lag med måling eller liknande
      • ha på to strok med lakk
  2. det å fare igjennom;
    Døme
    • strok av vinden
  3. det å stime i hop;
    leik og ståk
    Døme
    • gjere strok – lage bråk;
    • gå ut på strok
  4. det å vere opplagd;
    Døme
    • i godt strok – i god form
  5. Døme
    • i visse strok av landet;
    • høgareliggjande strok;
    • tettbygd strok
Artikkelside

strete 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt stræti, gjennom gammalengelsk, frå latin strata (via) ‘jamna, brulagd (veg)', i tyding 2 engelsk strait av, latin strictus; sjå strikt

Tyding og bruk

  1. smal gate
    Døme
    • gå ut på gater og strete
  2. smalt, trongt sund
Artikkelside

driste

drista

verb

Opphav

av lågtysk drist(e) ‘dristig’; jamfør dristig

Faste uttrykk

  • driste seg til
    vere freidig nok til;
    ha mot til;
    våge (2, tore (3
    • han drista seg til ei forklaring på mysteriet;
    • ho drista seg til å kritisere forslaget;
    • driste seg til å gå ut på kanten
  • driste seg
    ha mot til å flytte seg i ei retning;
    våge (2 seg
    • driste seg ut i kulda;
    • vi drista oss bort til kakebordet;
    • driste seg frampå med meiningane sine
Artikkelside

dato

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘(det) som er gjeve’, bøyingsform av datum

Tyding og bruk

  1. (nummer for) viss dag (i månaden)
    Døme
    • på same dato;
    • ein passande dato;
    • datoen i dag;
    • seie ein eksakt dato;
    • finne ein endeleg dato til arrangementet;
    • oppgje stad og dato
  2. tid for opphav (1)
    Døme
    • problemet er ikkje av ny dato;
    • ein tradisjon av gammal dato

Faste uttrykk

  • dags dato
    i dag
    • avtalen gjeld frå dags dato
  • gå ut på dato
    • gå over haldbarheitsdatoen
      • vara har gått ut på dato;
      • ete mat som har gått ut på dato;
      • denne mjølka er utgått på dato
    • bli foraldra, gammaldags eller avleggs
      • meiningar som har gått ut på dato;
      • togskjenene har for lengst gått ut på dato;
      • dette systemet er utgått på dato
  • setje ein dato
    bestemme kva dag noko skal skje
    • setje ein dato for bryllaupet;
    • arrangøren har ikkje sett ein dato enno
Artikkelside

balkong

substantiv hankjønn

Uttale

balkoˊng

Opphav

av fransk balcon; opphavleg gammalhøgtysk balko ‘bjelke’

Tyding og bruk

  1. utbygg på yttervegg på hus (over første høgda) som bli bore av bjelke (1) eller konsoll (1);
    jamfør veranda, altan og terrasse
    Døme
    • gå ut på balkongen
  2. galleri i kinosal, teatersal og liknande
    Døme
    • sitjeplass på første balkong
Artikkelside
Side 2 av 2