Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 10103 oppslagsord

futte

verb

Betydning og bruk

om krutt: antennes med et lite smell

Eksempel

futte av – eksplodere

Artikkelside

fusjonere

verb

Betydning og bruk

smelte sammen ved fusjon (1)
Eksempel
- atomkjernene fusjonerer
gå sammen i en fusjon (2)
Eksempel
- begge bankene ønsket å fusjonere
- brukt som adjektiv
  et fusjonert universitet

Artikkelside

funn

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt fundr m; beslektet med finne (

Betydning og bruk

det å finne noe
Eksempel
- gjøre store funn;
- funn av olje
- - fortidsfunn
  - gassfunn
noe som er eller blir funnet
Eksempel
- vise fram funnene fra undersøkelsen i en tabell;
- analysere det ferskeste funnet fra åstedet
verdifull ting eller person;
viktig oppdagelse
Eksempel
- det var litt av et funn!
- han er et funn for laget

Artikkelside

fungere

verb

Opphav

av latin fungi ‘gjøre, fullføre’

Betydning og bruk

gjøre tjeneste (midlertidig)
Eksempel
- fungere som trener
- brukt som adjektiv
  fungerende statsminister
virke (tilfredsstillende);
fylle oppgaven sin
Eksempel
- maskinen har sluttet å fungere;
- denne metoden fungerer godt for oss
- brukt som adjektiv
  et godt fungerende samarbeid

Artikkelside

fundament

substantiv intetkjønn

Opphav

fra latin; av fundere

Betydning og bruk

nederste, bærende del på byggverk;
underlag (2), grunn (1, 6)
Eksempel
- støpe husets fundament
i overført betydning: grunnlag, basis (2);
forutsetning (1)
Eksempel
- fundamentet for samarbeidet;
- bygge et godt økonomisk fundament for kommende generasjoner

Artikkelside

fullverdig

adjektiv

Betydning og bruk

med fullgod verdi;

som holder mål;

tilfredsstillende

Eksempel

få fullverdig kost;
en fullverdig løsning;
et fullverdig medlem av samfunnet

Artikkelside

fundamental

adjektiv

Betydning og bruk

grunnleggende, avgjørende (1), viktig (1)

Eksempel

være av fundamental betydning;
fundamentale forskjeller;
et fundamentalt spørsmål;
en fundamental forandring;
fundamentale feil

Artikkelside

fullstendig

adjektiv

Opphav

fra tysk; etterleddet beslektet med stå (

Betydning og bruk

som ikke mangler noe;
hel (1, 3), uttømmende, komplett, total (2
Eksempel
- et fullstendig svar;
- en fullstendig oversikt;
- ha fullstendig frihet;
- få fullstendig sammenbrudd
brukt som adverb: fullt og helt, aldeles
Eksempel
- ødelegge noe fullstendig;
- alle var fullstendig enige;
- du har fullstendig rett

Artikkelside

fullkommen

adjektiv

Opphav

jamfør norrønt fullkominn; av foreldet fullkomme

Betydning og bruk

full (2), komplett, fullstendig (1), ren (6)
Eksempel
- fullkommen ro
- brukt som adverb
  ha fullkomment rett
som ikke kan bli bedre;
uten feil
Eksempel
- et teknisk fullkomment produkt;
- ingen er fullkommen

Artikkelside

fullgod

adjektiv

Betydning og bruk

helt god;

god nok

Eksempel

et fullgodt bevis;
et fullgodt svar;
en fullgod løsning

Artikkelside

Nynorskordboka 96 oppslagsord

nonsmat

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

mat som ein et ved nonstid

Artikkelside

insektetande

adjektiv

Tyding og bruk

som et insekt

Døme

insektetande dyr og planter

Artikkelside

kornblanding

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

blanding av gryn (1) frå ulike kornsortar

Døme

til frukost et eg ofte kornblanding med mjølk

Artikkelside

måltid

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter lågtysk; jamfør mål (

Tyding og bruk

tid da ein et eller plar ete;
eting;
mål (1, 15)
Døme
- halde måltid;
- passe måltida;
- det er fire timar til neste måltid
mat som ein et i éin gong;
matmål
Døme
- eit godt måltid;
- ha to varme måltid for dagen;
- få seg eit måltid mat

Artikkelside

middag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt miðdagr

Tyding og bruk

midten av dagen, ikring klokka tolv;
tid da ein et middag (2)
Døme
- det skjedde ved laurdag middag
- - ettermiddag
  - føremiddag
hovudmåltid midt på dagen eller seinare
Døme
- ete middag;
- ha småsei til middag;
- be nokon på middag
- - festmiddag
  - gallamiddag

Faste uttrykk

ikkje hugse frå klokka tolv til middag
vere gløymsk
sove/kvile middag
ta ein kvil etter middag (2);
middagskvil
dei vaksne sov middag medan dei små leikte

Artikkelside

god

adjektiv

Opphav

norrønt góðr; jamfør betre ( og best (

Tyding og bruk

av høg kvalitet;
bra, fin, framifrå;
tilfredsstillande, gagnleg, tenleg
Døme
- eit godt hus;
- gode vegar;
- lese gode bøker;
- ynskje seg godt vêr;
- ha god helse;
- få ein god idé;
- ha godt samvit;
- med godt humør;
- gjere ein god handel;
- det var eit godt hopp;
- ein god prestasjon;
- det er gode tider for bransjen;
- i gode, gamle dagar;
- kva er det godt for?
- den er god!
- brukt som adverb
  gjere så godt ein kan;
  kome godt overeins;
  det er godt gjort å …;
  syngje godt;
  snakke godt for seg;
  kjem du? Godt!
om person: dugande, dyktig, flink
Døme
- ein god pianist;
- ein god lærar;
- vere god i fransk;
- ho var god på skeiser;
- han er god til å teikne
om person eller kroppsfunksjon: frisk, bra (2)
Døme
- eg er ikkje god i magen;
- bli god att i foten
som gjev velvære;
som ein nyt;
velsmakande, velluktande;
behageleg
Døme
- ete god mat;
- drikke god vin;
- sitje i ein god stol;
- det er godt og varmt inne
- brukt som adverb
  det luktar godt;
  sitje godt;
  ha det godt;
  dei levde godt;
  det gjer meg godt å høyre det
stor, romsleg;
rikeleg;
dryg (4)
Døme
- ha god plass;
- ha god tid;
- ha god råd;
- ein god slump pengar;
- det var godt om plass på stranda;
- få god hjelp av nokon;
- ei god mil opp i dalen
brukt som adverb: i høg grad
Døme
- bli godt sliten
enkel, lett (2), grei (3)
Døme
- det er ikkje så godt å vite;
- han er ikkje god å tukte
fullgild, fullverdig, velgrunna
Døme
- vere i sin gode rett;
- ha gode grunnar for noko;
- ha god von
gjæv (2, respektabel (1)
Døme
- godt folk;
- alle gode krefter
med moralsk ynskverdige eigenskapar;
som vil eller gjer det rette;
rettferdig, edel;
snill, venleg, velgjerande
Døme
- eit godt menneske;
- Gud er god;
- vere snill og god;
- vere god mot nokon;
- gode gjerningar
- brukt som adverb
  tru godt om nokon
- brukt som substantiv
  gjere det gode;
  ta nokon med det gode;
  striden mellom det gode og det vonde
brukt i utrop
Døme
- gode Gud!
brukt som adverb: vel (2, 8), gjerne (2, 3)
Døme
- det går godt an;
- det kan godt hende;
- det veit du godt;
- du kan godt få bli med;
- ein kan ikkje godt lyge heller
brukt i helsing eller ynske;
jamfør god dag, god kveld, god morgon og god natt
Døme
- god jul!
- god sommar!

Faste uttrykk

ein god del
nokså mange eller mykje
finne for godt
avgjere etter eige skjøn
eg kjem dersom eg finn det for godt
for godt
for alvor;
for alltid
han forlét landet for godt
gje ein god dag i
ikkje bry seg om;
gje blaffen i
han gav ein god dag i arbeidet sitt
gjere det godt
lukkast i det ein gjer
gjere det godt på skulen;
ei verksemd som gjer det godt økonomisk
gjere noko godt att
skape forsoning etter usemje, urett eller krenking
gjere seg godt av
ha nytte eller glede av
gjere seg godt av maten
gjere seg til gode
godgjere seg
godt og vel
litt over
eit underskot på godt og vel 13 millionar;
for godt og vel eit halvt år sidan
gå god for
garantere;
stå inne for
ha godt av
- ha nytte av
  ho vil ha godt av å kome seg litt bort
- vere til pass for
  dei fekk kjeft, men det hadde dei berre godt av
ha noko til gode
ha noko uteståande;
ha noko (positivt) i vente
ha pengar til gode;
laget har til gode å vinne ein kamp
kome godt med
vere nyttig å ha
pengane vil kome godt med
kome nokon til gode
bli til gagn for nokon
tiltak som kom industrien til gode
kort og godt
stutt sagt;
rett og slett
det var kort og godt eit hendeleg uhell
like godt
brukt for å uttrykkje at eitt alternativ er like godt som eit anna;
like gjerne
du kan like godt gje opp
seie noko til godt
i spørsmål: fortelje noko;
ha noko å seie
kva seier han til godt?
sitje godt i det
ha god økonomi
sjå godt ut
sjå sunn og frisk ut
ta seg godt ut
sjå pen og velstelt ut
ver så god
- brukt når ein gjev noko til nokon, oppmodar til å forsyne seg med mat eller liknande
  ver så god og et;
  eg har ei gåve til deg. Ver så god
- brukt for å seie at ein har vorte tvinga til noko
  vi måtte ver så god sitje, elles vart det ikkje mat
vere god for
disponere noko som svarer til
ho er god for minst ti millionar
vere like gode
ha like stor skyld

Artikkelside

til bords

Tyding og bruk

Sjå: bord

bort til eit bord der ein et eit måltid
Døme
- gå til bords;
- setje seg til bords
ved eit bord
Døme
- sitje til bords
ved sida av under eit (formelt) måltid
Døme
- ha verten til bords

Artikkelside

bord 2

substantiv inkjekjønn

Uttale

boˊr

Opphav

norrønt borð

Tyding og bruk

møbel med vassrett plate eller skive og understell av bein eller bukkar
Døme
- bord og stol;
- dekkje bordet;
- dekkje på bordet;
- ta av bordet;
- tinge bord på restaurant
- - arbeidsbord
  - kjøkenbord
  - matbord
  - skrivebord
skoren trelast av visse dimensjonar;
fjøl
fjøl eller planke i båtkledning
side eller kant på fartøy; jamfør babord (1 og styrbord (1

Faste uttrykk

bank i bordet
(sagt samstundes som ein bankar på noko av tre) motverke at ei optimistisk ytring utfordrar overnaturlege makter slik at hellet snur
alt har, bank i bordet, gått problemfritt;
eg skulle banka i bordet då eg sa det
bordet fangar
- utspela kort må liggje
- overført tyding: ei handling eller utsegn kan ikkje kallast tilbake og er bindande;
  gjort er gjort
dele bord og seng
leve saman, vere gift (med nokon)
det er ikkje mitt bord
det er ikkje mitt ansvarsområde
få på bordet
- overført tyding: bli presentert for arbeidsoppgåve
  administrasjonen fekk saka på bordet
- overført tyding: få fram i lyset
  få alle fakta på bordet
gjere reint bord
- ete alt som er sett fram
- reinske opp;
  kvitte seg med alt
- i konkurransar og liknande: vinne alt som er mogleg å vinne
gå frå borde
- gå i land frå fartøy
  gå frå borde
- i overført tyding: slutte i leiande stilling
kaste over bord
òg overført tyding: kvitte seg med
kome til dekt bord
kome til arbeid eller liknande der alt er gjort ferdig på førehand;
få alt lagt til rette for seg
leggje korta på bordet
tilstå, fortelje alt
leggje roret i borde
leggje lengst ut til sida
leggje roret til bords
leggje lengst ut til sida
liggje bord om bord
liggje side om side
fartøya låg bord om bord
over bordet
(avgjere, avtale noko) direkte, der og da
over bord
ut i sjøen frå båt
mann over bord!
slå i bordet
vere streng og syne at ein vil ha igjennom viljen sin
til bords
- bort til eit bord der ein et eit måltid
  gå til bords;
  setje seg til bords
- ved sida av under eit (formelt) måltid
  ha verten til bords
under bordet
(ekstra og) utan at ytinga er openlys og lovleg;
i løynd
mange seljarar ønskjer å få betalt under bordet for å unngå skatt

Artikkelside

maurpiggsvin

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

australsk kloakkdyr som et maur

Artikkelside

medan, med 3

subjunksjon

Opphav

norrønt meðan, opphavleg ‘med det at’, av med ( og den (; samanheng med mens (

Tyding og bruk

innleier ei leddsetning som uttrykkjer at noko skjer samstundes med noko anna;
samstundes som, på den tida;
så lenge som;
mens (2, 1)
Døme
- ho les medan ho et;
- medan graset gror, døyr kua;
- kom deg heim medan det er lyst;
- du må teie medan du tygg
innleier ei leddsetning som uttrykkjer (meir eller mindre skarp) motsetning:
Døme
- medan vi ikkje har mat, et dei som kongar;
- han er lys, medan ho er mørk;
- Åse vart nest best i skirennet, medan systera kom inn som nummer sju

Artikkelside

Side 2 av 1011

Resultat per side: