Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 162 oppslagsord

attover

preposisjon

Tyding og bruk

(bort)over mot baksida, bakre enden;
bakover
Døme
- gå attover dekket;
- sjå (seg) attover skuldra;
- støvskya stod attover vegen
- om tildekking: over
  breie (kleda) attover seg
brukt som adverb: bakover
Døme
- falle attover;
- ta eit steg attover;
- halle seg attover i stolen;
- sjå (seg) attover;
- kjemme håret attover;
- det har vore usemje om grensene langt attover i tida

Faste uttrykk

gå attover
gå tilbake (i velstand, makt, evne og liknande);
gå til atters
det går attover med henne

Artikkelside

lufse

lufsa

verb

Opphav

samanheng med lufs og lubben

Tyding og bruk

flakse;
gå slik at håret flagrar i vinden
Døme
- skjegget lufsa
gå som ein bjørn;
labbe (1)

Artikkelside

lufttørke, luftturke

lufttørka, luftturka

verb

Tyding og bruk

tørke i friluft og ikkje med kunstig varme

Døme

la håret lufttørke

Artikkelside

lugge

lugga

verb

Opphav

av lugg (

Tyding og bruk

rykkje, rive i håret
Døme
- ungane lugga kvarandre
rykkje, gå ujamnt
Døme
- det lugga under skia
bite ujamt
Døme
- saksa luggar
røske opp ugras og liknande;
luke (2
Døme
- lugge ugras;
- lugge åkeren

Artikkelside

laus

adjektiv

Opphav

norrønt lauss; same opphav som tysk los

Tyding og bruk

som ikkje er bunden eller festa til noko;
som har losna eller kan løysast lett
Døme
- rive seg laus;
- hunden er laus;
- ein sofa med lause puter;
- sjuåringen har fleire lause tenner;
- sleppe laus hestane
- brukt som adverb:
  ha håret laust;
  latteren sit laust
som ikkje er samla til eit heile;
i enkelte delar
Døme
- lause delar av huset kan ramle ned;
- skrive ned ord og uttrykk på lause lappar
som ikkje er fast oppbygd, ikkje kompakt eller tett;
porøs, grisen, lite solid
Døme
- ein laus knute;
- laus grus;
- ein laus deig;
- eit laust handtrykk
- brukt som adverb:
  eit laust vove stoff
som ikkje er grundig;
upåliteleg
Døme
- eit laust overslag;
- laust snakk;
- lause rykte;
- ei lausere tilknyting
utan forpliktingar
Døme
- vere laus og ledig;
- eit laust kjærleiksforhold
uhindra, ustyrleg
Døme
- det gjekk på helsa laus

Faste uttrykk

bere laus
byrje
no ber det laus/laust med uvêr
brake laus
- ta til med dundrande lyd
  applausen braka laus/laust;
  uvêret braka laus/laust
- ta til med futt og fart
  turistsesongen brakar laus/laust om ein månad
bryte laus
begynne brått og veldig
uvêret braut laus/laust
gyve laus på
- ta fatt på
- gjere åtak på nokon
gå laus på
- gjere åtak på
  dei gjekk laus på ein parkert bil
- byrje med;
  ta fatt på
  skal vi gå laus på oppgåva?
ha ein skrue laus
vere litt skrullete
i laus vekt
om vare: som ikkje er pakka og vegen på førehand
selje grønsaker i laus vekt;
prisen på matpoteter i laus vekt
i lause lufta
- fritt ut i lufta
  ho såg ut i lause lufta;
  han slo i lause lufta med paraplyen
- utan tilknyting til noko
  påstandane heng i lause lusfta
laus i fisken
veik, slapp
laus i snippen
uhøgtideleg, laussleppt
han var morosam og høveleg laus i snippen
lause fuglar
personar som har falle utanfor i samfunnet og som ikkje har nokon plass å bu
bygget er ein tilhaldsstad for byens lause fuglar
laust og fast
likt og ulikt
snakke om laust og fast
slå seg laus
retteleg more seg

Artikkelside

oskeblond

adjektiv

Tyding og bruk

blond (1) med eit gråleg drag

Døme

ho har farga håret oskeblondt

Artikkelside

over

preposisjon

Opphav

truleg av lågtysk ōver; jamfør norrønt yfir og eldre nynorsk yver

Tyding og bruk

i samanlikning: på eit høgare steg eller nivå enn;
høgare enn, større enn;
motsett under (2, 1)
Døme
- biletet heng over sofaen;
- ti meter over bakken;
- ho er over 30 år;
- vere over nokon i rang;
- herske over nokon
- brukt som adverb:
  bu i etasjen over
framfor (1)
Døme
- diktaren over alle diktarar;
- dette går over alle andre omsyn
ovanfrå og ned på
Døme
- få ei bytte vatn over seg;
- eg ynskjer berre vondt over han
ovanpå
Døme
- ha dyna over seg;
- kaste seg over ein motstandar;
- dei kasta seg over arbeidet
på overflata av;
bortetter, langs (2)
Døme
- han strauk barnet over håret;
- breie høy ut over bakken;
- vere brun over heile kroppen
utanpå
Døme
- ha frakk over dressen
på eller til den andre sida av
Døme
- ro over fjorden;
- gå over fjellet;
- bu over gata
om (2, 2), via
Døme
- reise frå Trondheim over Røros til Oslo
gjennom (3)
Døme
- halde ein tale over radio
vidare enn (noko som avgrensar eller stengjer)
Døme
- vatnet rann over bassengkanten;
- setje seg ut over lova;
- det går over min forstand;
- over evne
- brukt som adverb:
  koke over
meir enn
Døme
- temperaturen er over 20 °;
- eg betaler ikkje over 1000 kr;
- by over nokon
til slutten av;
gjennom (ei viss tid)
Døme
- det leid langt over middag;
- bli buande vinteren over
- brukt som adverb: slutt, til ende
  uvêret dreiv over;
  framsyninga er over
brukt i uttrykk for kjensler eller annan reaksjon: på grunn av, når det gjeld
Døme
- glede seg over livet;
- vere fornærma over noko;
- sørgje over nokon;
- låte vel over noko
brukt føre nemning på emne, gjenstand for ei åndsverksemd eller eit åndsprodukt:
Døme
- tenkje over noko;
- bli klar over kva som hende;
- preike over eit skriftord;
- lage eit oversyn over arbeidsoppgåvene
i samband med visse verb: i to stykke
Døme
- sage over ein planke;
- file over ei jernstong

Faste uttrykk

gje seg over
overgje seg;
miste motet;
bli heilt maktstolen eller himmelfallen
gå over
ta slutt;
gje seg
sjukdomen gjekk over til slutt
kome over
- støyte på;
  finne tilfeldig
  dei kom over eit godt tilbod
- leggje motgang eller krise bak seg
  han kom aldri over at mora døydde så tidleg
over ende
ned frå oppreist stilling;
hovudstups, i koll
bjørka bles over ende;
ho stupte over ende;
bli slått over ende;
føretaket gjekk over ende
over laget
meir enn vanleg, overlag
over og ut
- uttrykk brukt for å avslutte kommunikasjon via radio
- slutt for godt
  no er det over og ut for verksemda
snakke over seg
tale i ørska
stå over
ikkje ta del (i aktivitet som det er venta at ein tek del i)
ho måtte stå over kampen
vake over
ha jamt tilsyn med
dei vakte over han gjennom natta

Artikkelside

pjuskete

adjektiv

Tyding og bruk

skral, sjukleg
Døme
- ho var pjuskete, ein skugge av seg sjølv
ustelt, uflidd
Døme
- vere pjuskete på håret

Artikkelside

falle

falla

verb

Opphav

norrønt falla

Tyding og bruk

kome eller vere i rørsle nedetter
Døme
- lauvet fell;
- tårene fall;
- la ankeret falle;
- håret fell av
dette over ende;
velte (3, 2)
Døme
- falle over ende;
- falle på kne;
- falle og slå seg;
- falle i knas
bli oppheva;
bli oppgjeven
Døme
- ordninga fell bort;
- la gamle prinsipp falle bort
bli erobra, overvunnen, styrta eller vraka;
li nederlag
Døme
- byen fall;
- regjeringa fall;
- framlegget fall mot fire stemmer
døy (1)
Døme
- falle i krigen
gå ned;
minke (1)
Døme
- temperaturen fell;
- prisane har falle det siste året;
- fallande kurve
treffe;
kome
Døme
- vinden fell sørleg;
- saka fell inn under § 5;
- 17. mai fell på ein måndag;
- ansvaret fell på meg;
- falle i klørne på nokon;
- falle i unåde;
- falle i tankar;
- falle i auga;
- natta fell på;
- det fall ro over han;
- det fall mange lovord om jubilanten;
- dommen fell neste veke
forme seg;
passe (5, 1)
Døme
- skaftet fell godt i handa;
- kjolen fell fint;
- falle i smak
verke, vere eller bli
Døme
- arbeidet fell lett for henne;
- det fell naturleg å ta opp saka no;
- tida fall lang

Faste uttrykk

fallande måne
måne i ne
falle av
bli liggjande etter;
dabbe av, til dømes i eit løp
falle for
bli svært interessert i;
forelske seg i
falle frå
- døy
- forlate, svikte;
  slutte
falle gjennom
ikkje kunne hevde seg;
mislykkast
falle i fisk
mislykkast
falle i god jord
bli godt motteken, verke godt
falle i synd
gjere noko umoralsk;
synde
falle mellom to stolar
passe til verken det eine eller det andre
falle nokon i ryggen
gå til åtak på nokon bakfrå;
svike
falle nokon inn
kome nokon i tankane
falle på steingrunn
vere utan verknad;
ikkje finne grobotn
bodskapen fall på steingrunn
falle til jorda
bli utan verknad;
mislykkast
falle ut
forsvinne
eit ord har falle ut av teksten;
tanna fall ut
som det fell seg
etter som det høver eller treffer seg
stå og falle med
vere heilt avhengig av

Artikkelside

frisere

frisera

verb

Opphav

frå fransk ‘krølle, kruse’

Tyding og bruk

klippe, ordne og stelle hår, skjegg og liknande
Døme
- frisere håret;
- frisere nokon;
- frisere seg
klippe og forme vegetasjon
Døme
- frisere hekken
i overført tyding: finpusse, forbetre, polere
Døme
- frisere ein tekst
- brukt som adjektiv
  eit frisert debattinnlegg

Artikkelside

Side 2 av 17

Resultat per side: