Avansert søk

Nynorskordboka 1071 oppslagsord

ufyseleg

adjektiv

Tyding og bruk

motbydeleg, ulikleg, ureinsleg, vemjeleg, ekkel, stygg (2, utriveleg, hustren
- ufyseleg mat, vêr, arbeid, prat;
- ein ufyseleg fyr
som adverb:
- ufyseleg stygg

puljevis

adjektiv

Opphav

jamfør -vis

Tyding og bruk

som skjer i puljar

Døme

puljevis oppstilling

brukt som adverb:
- dei grupperte seg puljevis

påfallande

adjektiv

Opphav

gjennom dansk; frå tysk auffallend

Tyding og bruk

påtakeleg, uvanleg, merkeleg

Døme

likskapen er påfallande;
påfallande åtferd

brukt som adverb:
- oppføre seg påfallande

punktvis

adjektiv

Opphav

av punkt og -vis

Tyding og bruk

som skjer punkt for punkt

Døme

ei punktvis opprekning

brukt som adverb:
- nemne noko punktvis

pur

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin purus ‘rein’

Tyding og bruk

rein, ekte, ublanda
Døme
- purt gull;
- pur glede;
- av pur vondskap;
- alt han seier er pure sanninga
brukt som adverb: heilt, svært
Døme
- ho var pur ung

på

preposisjon

Opphav

av norrønt upp á ‘opp på’

Tyding og bruk

brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
Døme
- maten står på bordet;
- sitje på benken;
- liggje på stranda;
- lese på senga;
- biletet heng på veggen;
- stå på ei liste
brukt om plassering i noko
Døme
- det er vatn på flaska;
- ha pengar på lomma
brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
Døme
- bu på ein gard;
- vere ute på sjøen
brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
Døme
- vere heimehøyrande på Stord;
- bu på Lillehammer
brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
Døme
- gå på konsert;
- vere på skulen;
- dei er ute på byen
brukt ved ord for kroppsdel
Døme
- kome seg på beina;
- stå på hendene;
- ha hår på brystet;
- træ ein ring på fingeren
brukt ved ord for transportmiddel
Døme
- setje seg på sykkelen;
- gå på ski;
- om bord på båten
brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
Døme
- taket på huset;
- ulla på sauen;
- enden på visa
brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
Døme
- breidda på vegen;
- fargen på veggen;
- storleiken på beløpet
brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
Døme
- gleda er på mi side;
- ta noko på seg;
- helse på nokon;
- vente på noko;
- få tid på seg;
- kjenne noko på seg;
- sove på saka;
- vere ekspert på fleire område;
- resultatet er på nivå med det i fjor
brukt i tidsuttrykk
Døme
- midt på dagen;
- på sine gamle dagar;
- gjere noko på ein time;
- hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
- eg har ikkje vore der på mange år
brukt for å indikere ei rekkje;
etter (2, 8)
Døme
- tusen på tusen;
- gong på gong
brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
Døme
- på eigen kostnad;
- vere på jakt;
- klare seg på eit vis;
- ta fisk på garn;
- skyte på langt hald;
- truge nokon på livet;
- køyre på høggir;
- krevje husleige på forskot;
- lese bøker på engelsk;
- spele eit stykke på oppmoding frå publikum
med omsyn til
Døme
- stor på vokster;
- på godt og vondt
med hjelp av
Døme
- motoren går på bensin;
- konkurrere på kvalitet
brukt ved talstorleikar
Døme
- ein fisk på to kilo;
- ein sum på 1 000 kr;
- ein periode på minimum ti år
brukt ved fordeling
Døme
- det blir 200 kr på kvar
brukt ved rørsle eller flytting av noko
Døme
- lyfte på hatten;
- gløtte på døra
om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;
mot
Døme
- rope på nokon;
- sjå på tv;
- han tittar på henne
brukt som verbalpartikkel
Døme
- drive på med noko;
- det fryser på;
- det stod ikkje lenge på;
- det tok hardt på;
- vinden står på;
- kan eg sitje på med deg?
- slå på radioen
brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
Døme
- kle på seg;
- la vente på seg;
- han har lagt på seg
brukt som adverb: i aktiv tilstand
Døme
- tv-en er på;
- lyset står på

Faste uttrykk

ha noko på nokon
skulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
politiet har noko på han
likne på
sjå ut som
han liknar på mor si
på fote
i orden, i tilfredsstillande tilstand
få noko på fote;
hjelpe nokon på fote;
kome seg på fote att
på førehand
i førevegen;
føreåt, tidlegare
skrive kontrakt på førehand;
eg fekk ingen informasjon på førehand
på grunn av
som følgje av;
forkorta pga.
brua er stengd på grunn av uvêret
på kryss og tvers
i alle retningar
dei søkte gjennom området på kryss og tvers
på langs
i lengderetninga
skjere loffen på langs;
på langs og på tvers
på skeive
på skakke, på skrå
kassene står på skeive
på tverke
ulagleg, bakvendt
dette kjem på tverke for meg;
alt går på tverke i dag
stå på
- gå føre seg;
  hende
  kva er det som står på her?
  krangelen stod ikkje lenge på
- henge i;
  jobbe hardt
  elevane har verkeleg stått på i dag
vere på han
vere i aktivitet
han er tidleg på han
vere på
med trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
for å lukkast må ein alltid vere på

pære 2

adjektiv

Opphav

truleg omdanna av pur

Tyding og bruk

fullstendig, komplett

Døme

pære tøv

brukt som adverb:
- pære dansk;
- pære full

pynteleg

adjektiv

Tyding og bruk

sømeleg, skikkeleg (1), korrekt (2)

Døme

ein pynteleg kar

brukt som adverb:
- det gjekk pynteleg for seg

dagleg

adjektiv

Opphav

norrønt dagligr

Tyding og bruk

som hender eller høyrer til (mest) kvar dag
Døme
- vere dagleg gjest
- brukt som adverb:
  hende dagleg;
  det går båt tre gonger dagleg
kvardagsleg, vanleg
Døme
- dagleg kost;
- stå for den daglege drifta;
- i det daglege liv

Faste uttrykk

dagleg leiar
yrkestittel for person som står ansvarleg for drift og leiing av ei verksemd
til dagleg
vanlegvis

rett 3

adjektiv

Opphav

norrønt réttr

Tyding og bruk

ikkje bogen;
bein, rak;
oppreist (2
Døme
- ei rett linje;
- rett til vêrs;
- rett i ryggen
i samsvar med reglar eller lover;
feilfri, korrekt;
høveleg, passande
Døme
- finne det rette svaret;
- rekneskapen var rett;
- finne det rette ordet;
- vere på rett veg;
- i rett tid;
- sjå kva som er rangt og rett;
- vere av rette slaget;
- vere på rette sida av lova
- brukt som adverb:
  skrive rett;
  løyse oppgåva rett;
  hugse rett;
  alt gjekk rett for seg
som snur den vanlege eller fine sida ut;
ikkje vrang (1)
Døme
- den rette sida av duken
rettvis;
sømeleg, høveleg;
rettkomen
Døme
- det er rett og rimeleg;
- stri for det rette
normal (2, 2);
med sine fulle fem
Døme
- han er ikkje rett i hovudet
brukt som adverb: utan omvegar eller avbrot;
direkte
Døme
- rett opp
brukt som adverb: like (4, 4)
Døme
- rett utanfor
brukt som adverb: svært;
nokså
Døme
- rett lenge;
- rett stor;
- rett ofte

Faste uttrykk

gå rett heim
slå godt an
moteshowet gjekk rett heim
rett og slett
beintfram
rett som det var
med eitt;
brått

Side 2 av 108

Resultat per side: