Avansert søk

Nynorskordboka 42 oppslagsord

omfattande

adjektiv

Opphav

Tyding og bruk

omfangsrik, vidfemnande

Døme

eit omfattande arbeid;
gjere omfattande granskingar

omfatte

omfatta

verb

Opphav

frå tysk ‘gripe om med hendene’

Tyding og bruk

femne om;

ta med;

dekkje, gjelde

Døme

boka omfattar heile mellomalderen;
samarbeidet omfatta tre verksemder

vekse over hovudet

Tyding og bruk

bli for omfattande eller vanskeleg;

Sjå: vekse

Døme

oppgåvene voks over hovudet på meg;
utgiftene veks oss over hovudet

vekse

veksa

verb

Opphav

norrønt vaxa

Tyding og bruk

om menneske og dyr: auke i lengd, høgd, omfang og liknande;
bli større
Døme
- jenta har vakse ti cm på eitt år;
- lamma veks og trivst;
- det voks fram ei ny tann;
- håret veks ut att
bli meir erfaren, mogen eller reflektert;
utvikle seg
Døme
- han voks med ansvaret;
- ho har vakse mykje etter ho begynte å studere
om plante: gro (2, 2);
finnast (1), trivast (2)
Døme
- treet har vakse seg stort;
- gulrota veks best i sandjord;
- eika veks ikkje nordafjells
auke i mengd, tal, styrke og liknande;
stige (2, 3)
Døme
- elva veks;
- medlemstalet voks til nye høgder;
- irritasjonen voks jo lenger han måtte vente

Faste uttrykk

ikkje vekse på tre
vere sjeldan
gode kokkar veks ikkje på tre
vekse att
bli dekt av vokstrar;
gro att/til
vekse av seg
utvikle seg vekk frå sjukdom, svakheit og liknande fordi ein blir eldre eller modnare
ho har vakse av seg allergien;
vi håpar han veks av seg desse nykkene
vekse frå kvarandre
utvikle seg i kvar sin retning
vekse frå seg
ikkje bli høgare eller større;
ikkje vekse meir
vekse i munnen
om mat: vere uråd å tyggje eller svelgje fordi maten byr ein imot eller fordi ein er oppskaka
maten var harsk og voks i munnen på meg
vekse med oppgåva
bli meir dugande etter kvart som oppgåvene blir vanskelegare
elevene veks med oppgåvene
vekse opp
- nå vaksen alder
  dei fikk fem born, men berre tre av dei voks opp;
  han voks opp langs kysten
- vere van med frå barndomen
  da eg voks opp var det taco kvar fredag;
  ho er vakse opp med klassisk musikk
vekse over hovudet
bli for omfattande eller vanskeleg
oppgåvene voks over hovudet på meg;
utgiftene veks oss over hovudet
vekse til
- om person: bli eldre;
  bli større
  yngsteguten har vakse til
- bli dekt med vokstrar;
  gro att/til
vekse ut av
- bli for stor til klesplagg og liknande
  eg har vakse ut av buksa mi
- ikkje ha stor nok plass
  butikken veks ut av lokala sine

sosialdemokrati

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

samfunnssystem tufta på blandingsøkonomi, demokrati og omfattande velferdsordningar, som særleg legg vekt på likeverd, tilnærma lik fordeling av gode og byrder og vern om svake
Døme
- sosialdemokratia i Norden
land med sosialdemokratisk regjering

utvide

utvida

verb

Opphav

jamfør vide (

Tyding og bruk

gjere større eller meir omfattande;

jamfør utvida

Døme

utvide butikken;
utvide tilbodet

Faste uttrykk

utvide ein brøk
multiplisere teller og nemnar med same tal
utvide seg
bli større
materialet utvidar seg i varmen

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær, motsett liten
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk, familie
- som uttrykk for redsle eller undring:
  gjere store auge
- brei
  eit stort smil
- god, varm
  ha eit stort hjarte
- i musikk:
  den store oktaven – oktaven nedanfor den vesle oktaven
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- selje, kjøpe i stort;
- gjere nokon ei stor teneste
- vesentleg, viktig
  eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
  det store spørsmålet er ...;
  dra opp dei store linjene;
  i store drag;
  ei stor glede, sorg
- høg (1
  (ikkje) ha store tankar om noko(n)
- sterk
  bruke store ord
- ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
  kor stor vart fangsten?
  huset er 104 m² stort
- som adverb
  glede seg stort over, til noko;
  dominere stort
- med nekting
  ikkje ete stort;
  ikkje sjå stort anna enn bilar på turen;
  ho kan ikkje vere stort over 20 år
- i komparativ
  arbeide for større rettferd
- absolutt komparativ: heller dryg
  ein større lekkasje;
  det var ikkje noko større med snø
- i superlativ
  med største glede
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
- dugande, vidkjend
  ho har vorte ein stor forskar;
  ein stor vitskapsmann, forfattar, idrettsmann;
  det blir nok noko stort av henne
- ovmodig
  bli, vere stor på det
fin, flott (3
Døme
- (ikkje) vere stort van;
- halde ein stor middag, eit stort selskap
- ikkje småleg
  vere stor nok til å vedgå ein feil;
  sjå stort på det
- ordentleg, retteleg
  du er ein stor tosk, ein stor unge
- full, heil (1
  den store kjærleiken
- fullstendig
  det store tomrommet
- i utrop:
  du store Gud, kinesar, min!

Faste uttrykk

i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
store og små
vaksne og barn
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete

slanke

slanka

verb

Tyding og bruk

gjere slank (1) eller slankare;
gjere at ein har mindre overflødig feitt;
jamfør slankande
Døme
- råkost slankar;
- slanke bort juleflesket
i overført tyding: gjere billegare, mindre omfattande;
redusere (1)
Døme
- slanke prisene;
- verksemda vart slanka med 50 årsverk

Faste uttrykk

slanke seg
gjere seg slankare til dømes med kalorifattig kost, mosjon eller liknande
eg klarte ikkje å slanke meg;
ho har slanka seg heile livet

ekstensiv

adjektiv

Opphav

gjennom mellomalderlatin; frå latin extendere ‘strekkje ut’

Tyding og bruk

utstrekt og omfattande;

til skilnad frå intensiv

Døme

ekstensiv lesing

Faste uttrykk

ekstensivt jordbruk
dyrking av store areal utan å bruke mykje kapital og arbeidskraft per arealeining, som fører til at jorda gjev lita avkastning

utvida

adjektiv

Opphav

Tyding og bruk

som er gjort meir omfattande;

større, breiare

Døme

utvida tilbod;
eit utvida omgrep

Side 1 av 5

Resultater per side: