Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
129 treff

Nynorskordboka 129 oppslagsord

kvitt

substantiv inkjekjønn

Opphav

av kvit

Tyding og bruk

  1. kvit farge
    Døme
    • flagget i raudt, kvitt og blått;
    • kle seg i kvitt
  2. kvitt fargestoff

Faste uttrykk

  • kjole og kvitt
    finklede for menn med svart snippkjole og bukse og kvit skjorte
  • svart på kvitt
    skriftleg stadfesting på noko
Artikkelside

kvitt 3

adjektiv

Opphav

norrønt kvittr, gjennom lågtysk; frå latin quietus ‘roleg’

Tyding og bruk

  1. fri for noko
    Døme
    • bli kvitt noko;
    • vi er kvitt støyen
  2. fri for krav;
    Døme
    • no er vi kvitt
  3. sliten, utmatta
Artikkelside

kvitte

kvitta

verb

Opphav

norrønt kvitta; av kvitt (3

Tyding og bruk

Døme
  • kvitte skulda si

Faste uttrykk

  • kvitte seg med
    skilje seg av med, gje frå seg
    • ho kvitta seg med bilen
Artikkelside

kvit

adjektiv

Opphav

norrønt hvítr

Tyding og bruk

  1. med same farge som nyfallen snø (eit fargeinntrykk som kjem fram når mest alt lyset blir kasta attende)
    Døme
    • kvit skjorte;
    • teikne på kvitt papir;
    • det kvite huset;
    • smile med kvite tenner;
    • ete fiskebollar i kvit saus til middag;
    • bli heilt kvit i håret
  2. om person eller folkegruppe: som har medfødd lys hudfarge;
    Døme
    • kvite menn frå Europa;
    • det kvite mindretalet i Sør-Afrika
    • brukt som substantiv:
      • det økonomiske gapet mellom kvite og svarte i USA
  3. om person: med unormalt lys hudfarge, til dømes på grunn av sinnsrørsle eller hardt strev
    Døme
    • vere kvit av sinne;
    • vere kvit og bleik av inneliv
  4. om pengar: tent på lovleg måte;
    til skilnad frå svart (2, 9)
    Døme
    • kvitt arbeid;
    • svarte og kvite pengar
    • brukt som adverb:
      • betale kvitt;
      • forbrukarane kjøper stadig fleire tenester kvitt
  5. brukt som substantiv: sjakkspelar med kvite brikker
    Døme
    • kvit vinn med eit overraskande trekk;
    • springaren til kvit vart sett ut av spel
  6. om eldre forhold, brukt som substantiv: antirevolusjonær, antikommunistisk (etter den kongelege franske lilja)
    Døme
    • kampen mellom dei raude og dei kvite

Faste uttrykk

  • det kvite i auga
    den kvite senehinna i auga
    • ho var så sint at vi berre såg det kvite i auga
  • gå kvit
    om sjø eller bølgjer: ha skumtoppar
    • sjøen går kvit
  • heise det kvite flagget
    overgje seg
  • kvit brur
    brur kledd i kvitt
    • ho skal stå kvit brur
  • kvit elefant
    noko dyrt og unyttig
  • kvit fisk
    fisk som er kvit i kjøtet, til dømes torsk og sei
  • kvit jul
    jul med snø
  • kvit lygn
    lygn for å spare nokon for ei lei sanning;
    naudlygn
  • kvit magi
    hekseri og trolldom som ikkje skader andre
  • kvit månad
    månad utan alkoholbruk
  • kvit slavehandel
    handel med personar med lys hudfarge, særleg kvinner, som blir selde som billig arbeidskraft eller til prostitusjon
  • kvit som eit laken
    svært bleik
    • han vart kvit som eit laken i andletet
  • kvitt brød
  • kvitt flagg
  • kvitt gull
    legering av gull, kopar, sink og nikkel som er mykje brukt i smykke
  • kvitt kjøt
    kjøt frå fjørfe, særleg kylling og kalkun
    • forbruket av kvitt kjøt har auka
  • på det kvite lerretet
    på filmduken, ved filmen
  • skyte ein kvit pinn etter
    gje opp som tapt;
    gje opp vona om
Artikkelside

sitrontre

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. tre av arta Citrus limon
  2. kvitt, tettvakse trevyrke av det vestindiske treet Erithalis fruticosa i maurefamilien
Artikkelside

sinkklorid

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

sambinding som sink og klorid (1) lagar, og som er eit kvitt, svært hygroskopisk stoff
Artikkelside

utlufting

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • utlufting av rommet
  2. i overført tyding: det å bli kvitt gamle synsmåtar og meiningar
    Døme
    • det må ei utlufting til i organisasjonen
Artikkelside

utanpå, utapå

preposisjon

Tyding og bruk

  1. på den utvendige sida av noko;
    på utsida, på yttersida;
    ytst
    Døme
    • skrive adressa utanpå konvolutten;
    • ta ein genser utanpå blusen
  2. brukt som adverb: på utsida
    Døme
    • huset er blått og kvitt utanpå

Faste uttrykk

  • liggje tjukt utanpå
    vere lett å sjå eller merke på nokon
    • at han er forelska, ligg tjukt utanpå han
  • sjå utanpå
    forstå eller døme etter den ytre framtoninga
    • det er ikkje lett å sjå utanpå om nokon har ein kronisk sjukdom
Artikkelside

brur, brud

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt brúðr

Tyding og bruk

kvinne den dagen ho giftar seg
Døme
  • stå brur;
  • brur og brudgom;
  • brura har slør framfor andletet

Faste uttrykk

  • kvit brur
    brur kledd i kvitt
    • ho skal stå kvit brur
  • pynte/sminke brura
    framstille noko betre enn det er;
    pynte/sminke grisen, pynte/sminke liket
    • eigaren av garden nyttar ikkje tida til å pynte brura før sal;
    • leiinga sminka brura før salet av bedrifta
Artikkelside

titankvitt

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

kvitt pigment av titandioksid som blir brukt i mellom anna måling
Artikkelside