Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 67 oppslagsord

teneste, tenest

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt þjónusta, þénesta

Tyding og bruk

  1. (det å stille seg til) rådvelde;
    (einskild) handling som er til hjelp;
    Døme
    • stå til tenest;
    • gjere nokon ei tenest;
    • be ein om ei tenest
  2. virke, funksjon;
    Døme
    • møte til tenest;
    • melde seg til tenest;
    • slutte i aktiv tenest;
    • lang og trufast tenest;
    • i kongens teneste;
    • ta, søkje tenest;
    • vere gammal, ivrig, ny i tenesta
    • grein (med tilknytt personale) av arbeidet innanfor (større) institusjon, administrasjon, avdeling og liknande
      • løynd, hemmeleg tenest
  3. oppgåve, virke som forkjempar for Guds sak eller som forkynnar av evangeliet
    Døme
    • mi heilage tenest er å forkynne evangeliet (jf Rom 15,16)
    • utføring av handling ved gudsdyrking, kyrkjeleg høgtid og liknande
  4. i edb: dataprogram som blir brukt til å utføre ei oppgåve (på ein enklare måte enn før)
    Døme
    • utgiftsrefusjon får ein gjennom ei nettbasert teneste
  5. tenesteytande næring, vare, produkt

Faste uttrykk

  • gjere teneste
    fungere (som), gjere nytte (som)
    • ein krakk måtte gjere tenest som talarstol;
    • bussen var gammal og hadde gjort tenest lenge nok
  • stå i tenest hos
    ha plass, tilsetjing hos (nokon)
Artikkelside

tanke 1

substantiv hankjønn

Opphav

lågtysk danke; samanheng med takk (1 og tykkje

Tyding og bruk

  1. det å tenkje på noko;
    Døme
    • tanken på det evige livet;
    • ikkje ofre noko(n) ein tanke;
    • vere klar i tanken
  2. det ein tenkjer, førestilling i medvitet, idé
    Døme
    • kongstanke;
    • solidaritetstanke;
    • berre ha éin tanke i hovudet;
    • kome på andre tankar;
    • tankar er tollfrie;
    • ha høge tankar om seg sjølv;
    • ein edel tanke;
    • eg kan ikkje halde ut den tanken;
    • gjere storverk i tanken – i fantasien;
    • gjere seg tankar om noko;
    • kven har sett deg på den tanken?
    • det kunne vere ein tanke å prøve noko nytt
  3. Døme
    • brusambandet er ein gammal tanke;
    • jau, det er tanken;
    • det var tanken å kome;
    • Guds tanke med menneska
  4. Døme
    • ho har slik tanke for dei sjuke
  5. Døme
    • eg hadde som ein tanke om at det ville gå slik
  6. Døme
    • den menneskelege tanken
  7. lita mengd av noko;
    Døme
    • ein tanke sukker i teen;
    • ein tanke lenger til høgre

Faste uttrykk

  • falle i tankar
    vere åndsfråverande
  • få ut av tankane
    slutte å tenkje på (noko)
  • med tanke på
    av el. med omsyn til, når det gjeld
Artikkelside

synd

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt synd

Tyding og bruk

  1. handling, tanke som strir mot Guds vilje
    Døme
    • få tilgjeving for syndene sine;
    • Kristus døydde for syndene våre – 1. Kor 15,3;
    • tilstå syndene sine;
    • den løn synda gjev, er døden – Rom 6,23
  2. urettvis, hard, hjartelaus framferd;
    Døme
    • dei gjer synd på han – dei gjer han urett;
    • ho hadde inga synd for det – inga skuld;
    • det var både synd og skam;
    • det er synd å seie at det er vakkert – det er uråd å seie
  3. Døme
    • det var synd at han slapp;
    • nei, så synd! – sørgjeleg, ille

Faste uttrykk

  • leve i synd
    leve (synleg) i strid med Guds bod
  • synast synd i
    ha medkjensle med
  • synast synd på
    ha medkjensle med
Artikkelside

skodebrød

substantiv inkjekjønn

Opphav

etter hebraisk lehem ha-panim ‘brød for Guds åsyn’

Tyding og bruk

  1. i religiøst mål: usyrt brød av kveitemjøl som skulle liggje framme i heilagdomen som ei offergåve til Herren
  2. noko som berre er til pryd eller avleiing
    Døme
    • løyvinga til føremålet var berre skodebrød
Artikkelside

skape

skapa

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt skapa, eigenleg ‘forme med å skjere ut’

Tyding og bruk

  1. gje eit visst skap (1;
    Døme
    • vere vent skapt;
    • skape seg vrang – slå seg vrang
  2. la bli til
    Døme
    • i opphavet skapte Gud himmelen og jorda
    • i perfektum partisipp: som har vorte til, tenkjeleg
      • kvar skapte dag;
      • det er ikkje meining skapt i slikt – det finst ikkje;
      • vere som skapt til noko – høve framifrå til
    • i presens partisipp:
      • det var ikkje att eit (guds) skapande grann
  3. få, lage i stand
    Døme
    • skape noko nytt;
    • skape forventningar, voner
    • vere årsak til
      • skape uro og forvirring;
      • skape seg ei framtid;
      • skape blest om noko
      • ein skapande kunstnar
  4. refleksivt: besne, bli betre
    Døme
    • skapast etter sjukdomen

Faste uttrykk

  • ikkje det skapte grann
    ingenting
  • skape om
    forme, lage om
  • skape seg om
    endre, lage seg om i lag og utsjånad
  • skape seg til
    gjere seg til
  • skape seg
    få rette skapet, kome seg;
    særleg om ein unge: slå seg vrang
Artikkelside

skaparverk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

verk (2, 2) gjort av ein skapar
Døme
  • Guds skaparverk
Artikkelside

skaparmakt

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

makt, evne til å skape noko
Døme
  • Guds skaparmakt
Artikkelside

paradis

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt paradís f; frå gresk opphavleg persisk ‘hage’

Tyding og bruk

  1. hagen i Eden;
    Guds hage, der Adam og Eva var til Gud viste dei ut etter syndefallet
    Døme
    • kor lenge var Adam i paradis? – kor lenge varte lykka el. idyllen?
  2. bustad for dei frelste etter døden;
    himmelriket
  3. mellombels lykkestad for dei rettferdige mellom død og endeleg dom
  4. ideell tilhaldsstad
    Døme
    • eit paradis for ungar
  5. i uttrykk:
    Døme
    • hoppe el.hinke p. – barneleik der ein hoppar etter visse reglar i opprita ruter

Faste uttrykk

  • slangen i paradiset
    det vonde som trugar el. øydelegg lykka
Artikkelside

fred

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt friðr

Tyding og bruk

  1. tilstand utan krig
    Døme
    • i krig og fred;
    • det er fred i området;
    • det rår fred i området;
    • arbeid for fred i verda
  2. slutt på ein krig;
    Døme
    • freden i 1945;
    • gjere fred;
    • slutte fred;
    • freden i Versailles
  3. særleg i eldre tid: lovfesta tryggleik, rettstrygd, grid
  4. godt forhold, semje, harmoni
    Døme
    • leve i fred og semje med nokon;
    • halde fred med grannen;
    • eit fredens menneske;
    • eit fredsens menneske
  5. tilstand utan uroing;
    Døme
    • ha fred til å gjere noko;
    • få arbeide i fred;
    • ete i fred;
    • få gå i fred;
    • sitje i fred og ro;
    • her er ikkje levande fred å få for bråk
  6. opphøgd, fullkomen ro;
    mild stemning
    Døme
    • det kviler fred over grenda
  7. indre ro og harmoni
    Døme
    • fred i hjartet;
    • fred i hugen;
    • fred i sjela;
    • ikkje ha fred på seg
  8. harmoni med Gud;
    Døme
    • ha fred med Gud;
    • få Guds fred;
    • Herren gjeve deg fred
  9. brukt i ynske, helsing og velsigning
    Døme
    • Guds fred!
    • Guds fred i huset!
    • fred vere med deg!
    • fred med deg!
    • far bort i fred!
    • far i fred!
    • lyse fred over nokon

Faste uttrykk

  • ane fred og ingen fare
    tru seg trygg
  • halde fred
    vere stille, ikkje krangle
    • hald fred!
Artikkelside

forsyn

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør norrønt forsjá

Tyding og bruk

  1. Guds omsut og styring;
    guddomsmakt;
    Døme
    • takke forsynet for at det gjekk bra
Artikkelside
Side 6 av 7