Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 127 oppslagsord

komité, komite

substantiv hankjønn

Uttale

komiteˊ

Opphav

gjennom fransk; frå latin committere ‘overlate, tru (til)'

Tyding og bruk

utval som førebur eller granskar saker;

nemnd

Døme

nemne opp ein komité;
bli vald inn i komiteen;
vere med i komiteen for julebordet;
vi må setje ned ein komité som kan sjå nærare på saka

Artikkelside

kommunalråd

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør råd (

Tyding og bruk

kommunal tenesteperson som blir vald av og mellom kommunestyremedlemene for fire år

Artikkelside

maktmiddel

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

middel ( til å tvinge gjennom noko (med vald)

Artikkelside

elgvald

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

område der det er tillate å skyte (eit gjeve antal) elg;

jamfør vald (, 2)

Døme

det kan bli færre elgvald å dele ut framover

Artikkelside

førekome, førekomme

førekoma, førekomma

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

frå bokmål

Tyding og bruk

hende, skje
Døme
- det førekjem at det blir nytta faglærarar
finnast, eksistere
Døme
- vald førekom ikkje
vere i medvitet eller minnet til ein
Døme
- det førekom han at lagnaden gjekk han imot

Artikkelside

mishandle

mishandla

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

behandle brutalt;

bruke vald på;

skamfare

Døme

mishandle dyr;
fangane vart mishandla og torturerte

Artikkelside

likegyldig

adjektiv

Opphav

etter tysk gleichgültig

Tyding og bruk

uviktig, uinteressant
Døme
- likegyldige detaljar;
- det er likegyldig for meg korleis det går;
- det er ikkje likegyldig kven som blir vald
likeglad;
sløv
Døme
- vere politisk likegyldig;
- kaste eit likegyldig blikk på klokka

Artikkelside

klerus

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom mellomalderlatin clerus ‘presteskap’; frå gresk kleros ‘(vald ved) lodd(kasting)'

Tyding og bruk

prestestand (2), dei geistlege;

motsett lekfolk

Artikkelside

ta, take

taka

verb

Opphav

norrønt taka

Tyding og bruk

gripe (etter), fate, halde
Døme
- ta boka;
- ta fatt i, på noko;
- ta av ei vare til nokon – halde av, reservere
- kle
  ta av, på (seg) trøya;
  ta av i kortspel;
  ta til våpen;
  ta ordet;
  ta av for vinden – live, gje livd;
  ta opp ei sak (til drøfting);
  ta i eid;
  ta til nåde;
  ta til orde;
  ta til vitet;
  ta seg saman;
  ta feil;
  ta sjansen;
  ta tak i nokon;
  sinnet tok han – greip han;
  ta ei avgjerd
røre, kome nær, nå;
kjennast, merkast, ha verknad (på), røyne (på)
Døme
- ta i, på noko;
- ta seg på kneet, for panna;
- det gjer vondt å ta på der eg slo meg;
- for varmt å ta i, på;
- ta varsamt på nokon;
- ikkje ta i ei bok – ikkje lese ei (einaste) bok;
- flyet tek bakken – flyet landar;
- dei tok land lengst mot nord – nådde;
- bordet tok i veggen;
- høvelen tek dårleg – når dårleg ned i treet;
- dei nye skoa tek over rista – klemmer;
- sola, vinden tek godt;
- arbeidet tek på (kreftene) – røyner på;
- sjukdomen tok på han;
- det tek i knea
kalle til seg, velje;
hente (2;
fange, få makt over, greie, vinne, erobre;
krevje;
bruke;
nyte
Døme
- ta nokon i lære;
- ta til ektefelle;
- ta til seg to foreldrelause;
- ta for pengane si skuld – gifte seg med;
- ta fisk på snøre;
- ta opp poteter;
- ta heim varer;
- ta pengar ut or banken;
- sitatet er teke frå Snorre;
- faen ta (deg)!
- ta tjuven;
- ta til fange;
- ta ballen;
- pus ta han!
- ta imot ballen, gjestene, helsinga;
- ta gull(medalje);
- ta stikk;
- ta roret;
- ta over styret;
- ta makta;
- ta nokon med det gode;
- dei tok inn mykje i inngangspengar;
- ta høg rente;
- ta 50 kr for turen;
- nokre verb tek dativ på tysk;
- ta trappa i eitt byks;
- ta ei festning;
- ta noko med vald;
- ta seg til rette;
- ta lommeboka frå nokon;
- nabohuset tek (bort) sola;
- ta luven frå – sjå luv (2;
- ta hemn;
- ta att ei gåve;
- kvar skal ho ta pengar frå?
- ta noko i arv, bruk;
- ta form – få, oppnå;
- ta seg i vare;
- ta varsel;
- ta mot til seg;
- ta lærdom av noko;
- ta post i barneskulen;
- båten tek sjøen lett;
- ta doktorgrad;
- ta kongsnamn;
- ta på si kappe – sjå kappe (1);
- ta ansvaret, skulda for noko;
- ta vågnaden med noko;
- ta plass;
- ta den grå dressen;
- ta tida til hjelp;
- ta eit bilete, ei avskrift;
- ta seg til noko – gjere;
- ta ein operasjon – bli operert;
- ta kjolen inn i livet;
- ta temperaturen, mål – lese av;
- ta tran;
- ta seg ein matbit;
- ta toget
- i idrett:
  ta ut (av) laget
- ha eller tvinge seg til samlege med
  han tok henne fleire gonger
straffe, banke opp;
drepe, likvidere;
slakte
Døme
- eg skal ta deg kraftig;
- den store ville ta den vesle;
- bjørnen tek lam;
- ta ein angjevar;
- ta grisen i morgon;
- ta knekken på
romme, forbruke;
vare (4
Døme
- spannet tek to liter;
- det tok lang tid
skjøne, lære (3, oppfatte;
halde (for), rekne (for);
bli påverka av
Døme
- ho tok forklaringa raskt;
- ho tok det bra, med fatning;
- ta det tungt, lett;
- ta noko på alvor;
- ta seg noko ad notam;
- ta noko bokstavleg;
- dei tok han for ein annan;
- kva tek du meg for?
- ta koking;
- ta eld – fate eld;
- ta tukt;
- ta skade;
- ta ende
- refleksivt:
  hoppa tok seg
gå i ei viss lei;
flytte;
hente (2
Døme
- ta til venstre;
- ta heim;
- ta seg fram;
- ta seg ein tur;
- ta fram koppane;
- ta inn hagebenken;
- ta båten inn til bryggja;
- ta los om bord;
- flyet tek av – etter eng.: lettar
gjere, utføre (2;
byrje
Døme
- ta og gå heim!
- ho tok og hoppa ned
- med preposisjon:
  det tok til å mørkne;
  ta på med femte året

Faste uttrykk

ta att
nå att
ta att
òg: gjere motstand
ta eit tak
refse (nokon)
ta etter
herme etter;
etterlikne, kopiere
ta for seg
snakke alvorleg med (nokon)
ta i
gjere ein ekstra innsats
ta kalv
bli drektig
ta lett på
ikkje la gå inn på seg
ta med seg
føre med seg, røyne og minnast
ta på ordet
(uventa) gjere det (nokon) seier, slå til på tilbod
ta på senga
overraske (nokon)
ta seg for
gripe etter noko å halde seg i
ta seg til
(byrje å) gjere (noko) (som fast verksemd)
ta seg ut
(etter eng.) drive seg til det ytste
ta seg
bli drektig
ta til takke med
måtte vere nøgd med
ta til
byrje

Artikkelside

kvinnemishandling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å bruke vald mot ei kvinne

Artikkelside

Side 5 av 13

Resultat per side: