Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 134 oppslagsord

spiss 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk; tysk

Tyding og bruk

  1. kvass, skarp ende;
    Døme
    • knivspiss;
    • nålespiss;
    • pilspiss;
    • ei nål endar i ein spiss
    • fremste delen av noko
      • gå i spissen av 17. mai-toget
    • leiar, toppfigur
      • spissane i fagrørsla
  2. spelar i fremste lagdelen i fotball og liknande;
    Døme
    • spele spiss;
    • eit lag har til vanleg to el. tre spissar
  3. skjerpande smakstilsetjing
    Døme
    • setje ein spiss på sausen med litt raudvin

Faste uttrykk

  • setje ein spiss på
    gjere ekstra godt, auke verknaden av (noko)
  • stå i spissen for
    vere leiar for
Artikkelside

spiss 2

adjektiv

Opphav

frå lågtysk; tysk

Tyding og bruk

  1. som har brodd, odd, spiss (1, 1);
    som smalnar mot enden;
    Døme
    • ein spiss blyant;
    • ein spiss nase;
    • ein spiss vinkel – ein vinkel under 90°
    • som har skarpe, markerte drag
      • eit spist andlet
  2. Døme
    • eit spist svar;
    • smile spist
Artikkelside

spisse

spissa

verb

Opphav

frå lågtysk; tysk

Tyding og bruk

  1. Døme
    • spisse ein blyant;
    • spisse munnen – skyte leppene fram
  2. i uttrykk
    Døme
    • spisse øyre, øyra – om dyr: rette øyra i vêret for å høyre betre; om folk: (byrje å) høyre godt etter
  3. reinse korn for såer

Faste uttrykk

  • spisse seg til
    kvesse seg til, bli meir spent
Artikkelside

horn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt horn

Tyding og bruk

  1. utvokster av keratin på hovudet hos visse hovdyr
    Døme
    • kyr kan ha horn;
    • oksen tok han på horna og slengde han bortover
  2. hardvoren substans som horn (1) er laga av;
    Døme
    • knappar av horn;
    • vere hardt som horn
  3. gjenstand laga av horn av ku eller liknande
    Døme
    • blåse i horn;
    • drikke av hornet
  4. ting som liknar eller opphavleg likna horn (1)
  5. blåseinstrument av messing med traktforma opning
    Døme
    • han spelar horn i korpset
  6. lite, krumt bakverk med spiss i båe endane
    Døme
    • vi åt horn med ost til kvelds
  7. brukt i stadnamn: form i landskap som stikk ut eller liknar eit horn
    Døme
    • Romsdalshornet er ein av dei mest populære toppane i Noreg;
    • segle rundt Kapp Horn;
    • landa på Afrikas Horn

Faste uttrykk

  • engelsk horn
    treblåseinstrument som liknar obo, men er stemt ein kvint lågare enn ein vanleg obo
  • få horn
    bli bedregen av nokon
  • ha eit horn i sida til
    bere nag til nokon
  • hornet på veggen
    brukt om situasjon der den eldste, ofte i ei organisasjon, prøver å påverke med dei gammaldagse meiningane sine;
    jamfør sjuande far i huset
    • vi skal sleppe å høyre så mykje frå han som heng i hornet på veggen
  • renne/stange horna av seg
    ha ein vill og energisk periode for sidan å falle til ro
    • ho må få stange horna av seg medan ho er ung;
    • stormen har rent horna av seg
  • setje horn på
    vere utru (2 mot
  • ta tyren/oksen ved horna
    gå rett på vanskane
  • trekkje horna til seg
    slutte å vise motvilje
Artikkelside

brodd

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt broddr

Tyding og bruk

  1. spiss tapp, odd, pigg
    Døme
    • brodden på ein skistav
  2. metallplate med piggar på til å feste under skoa på glatt føre
    Døme
    • gå med broddar
  3. kvass stikkereiskap hos somme dyr, særleg insekt
    Døme
    • bier og kvefs har brodd
  4. i overført tyding: noko som verkar sårande, smertefullt eller provoserande;
    skarp og kritisk bodskap
    Døme
    • eit slagord med brodd;
    • filmen har brodd mot rasisme;
    • kunst utan brodd
  5. skarp, spiss utvekst i enden av blad;
    spire (1, 1) (på korn)

Faste uttrykk

  • i brodden for
    i leiinga av;
    i spissen for
    • ho stod i brodden for rørsla;
    • dei gjekk i brodden for meir forsking;
    • han stilte seg i brodden for eit opprør
  • ta brodden av
    veikje verknaden av;
    mildne
    • ta brodden av kritikken
Artikkelside

plogbremsing

substantiv hokjønn

Opphav

av plogbremse

Tyding og bruk

det å bremse på ski med å setje skiene i plogform med tuppane i spiss
Artikkelside

djevelhue, djevelhuve

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

strikka hue (1 som går ned i ein spiss i panna;
Artikkelside

penn 2

substantiv hankjønn

Opphav

samanheng med pinne (1

Tyding og bruk

spiss (eller kløyvd) øvre del på hamar, sleggje eller liknande
Artikkelside

pepre

pepra

verb

Opphav

norrønt pipra

Tyding og bruk

  1. strø pepar på;
    krydre med pepar
    Døme
    • salte og pepre maten
  2. i overført tyding: setje ein spiss på;
    Døme
    • pepre talen med vitsar
  3. skyte mange kuler i ein serie;
    sende ei skur av noko mot noko eller nokon
    Døme
    • dei pepra han med kuler;
    • bli pepra med hagl
  4. i overført tyding: sende av garde ei mengd kommentarar, spørsmål eller liknande
    Døme
    • dei vart pepra med sinte sms-ar
Artikkelside

ort 1

substantiv hokjønn

Opphav

frå lågtysk ‘stad’, opphavleg ‘hjørne, spiss, firedel’

Tyding og bruk

  1. eldre vekteining
    Døme
    • 1 ort er lik 0,9729 gram
  2. eldre mynteining
    Døme
    • 1 ort er lik 24 skilling
  3. pengestykke med verdien ei ort (1, 2)
Artikkelside
Side 1 av 14