Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
230 treff

Bokmålsordboka 111 oppslagsord

stat

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lavtysk; fra latin status ‘tilstand’, nåværende betydning fra tysk og fransk

Betydning og bruk

  1. Eksempel
    • Europas stater;
    • en fri og selvstendig stat
    • del av større land med en viss selvstendighet
      • De forente stater;
      • forbundsstat
  2. de organer som organiserer, styrer et land
    Eksempel
    • være ansatt i staten;
    • betale skatt til stat og kommune;
    • staten må støtte utsatte næringer
    • sammenslutning, institusjon som har stor selvstendighet
      • i middelalderen var kirken en stat i staten
Artikkelside

skjønnsligne, skjønnslikne

verb

Betydning og bruk

beregne skatt (3) etter skjønn (1
Eksempel
  • han leverte ikke selvangivelse og ble skjønnslignet
Artikkelside

skatteyter, skattyter

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

person som betaler skatt
Artikkelside

skatteunndragelse

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

det å unndra skatt
Artikkelside

skattetrykk

substantiv intetkjønn

Opphav

av trykk (4

Betydning og bruk

forholdet mellom en skattyters skatt og samlede inntekt
Eksempel
  • skattetrykket er (ikke) hardt her i landet
Artikkelside

skattesnyteri

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

det å snyte samfunnet for skatt
Artikkelside

skattesnyter

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

en som snyter samfunnet for skatt
Artikkelside

skatterestanse

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

skatt som ikke er betalt
Artikkelside

skattepliktig

adjektiv

Betydning og bruk

  1. som er pliktig til å betale skatt
  2. som en må betale skatt av
Artikkelside

skatteplanlegging

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

det å utnytte systematisk ulike muligheter for å få lavest mulig skatt (for eksempel ved lån, kapitalplasseringer og lignende)
Artikkelside

Nynorskordboka 119 oppslagsord

timokrati

substantiv inkjekjønn

Opphav

av gresk time ‘skatt, formue’ og -krati

Tyding og bruk

styreform der eigedomen til borgarane avgjer kva rettar og plikter dei har
Artikkelside

tilleggsskatt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sum som ein må betale attåt vanleg skatt dersom ein har gjeve ufullstendige eller urette opplysningar
Artikkelside

tesaurus

substantiv hankjønn

Opphav

latin; gresk ‘skatt(kammer)'

Tyding og bruk

  1. ordbok over alle (fag)orda i eit fag;
    samling av alle belegg på alle orda i ei tekst, i alle tekster av eit visst slag eller frå ei viss tid
  2. i moderne informasjonssystem: alfabetisk liste over alle nøkkelord (søkjeord) som gjev tilgang til informasjon som er lagra i systemet
Artikkelside

tempelskatt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. skatt (1) som eit tempel eig eller har i forvaring
  2. avgift som blir betalt til tempel
Artikkelside

tabelltrekk

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

(det å trekkje) skatt etter ein viss tabell; jamfør prosenttrekk
Artikkelside

svare 2

svara

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt svara; av svar

Tyding og bruk

  1. ytre (4, 1) seg munnleg eller skriftleg på tiltale eller spørsmål;
    Døme
    • svare når ein blir spurd;
    • svare i avisa
    • gje svar med ei mine, rørsle
      • svare med eit smil, eit skuldertrekk;
      • elevane svarte greitt på alt;
      • svare på ein førespurnad;
      • kva skal ein svare til slikt?
    • ta til motmæle
      • du skal ikkje svare vaksne folk;
      • svarer du òg?
    • reagere
      • motoren svarer lett når ein gjev ekstra gass
    • gje atterljom
      • bergveggen svarte når ein ropte
  2. gå til mottrekk
    Døme
    • lønene vart sette ned, og arbeidarane svarte med streik
    • i idrett:
      • (ikkje) greie å svare på spurten
  3. stå til rekneskap
    Døme
    • dette må du svare for sjølv
    • gå god for, garantere
      • ingen tingar svarer for meir enn han har teikna seg for
  4. Døme
    • svare skatt
  5. falle saman (med);
    høve (med)
    Døme
    • dei to omgrepa svarer heilt til kvarandre;
    • resultatet svarte ikkje til innsatsen

Faste uttrykk

  • svare seg
    løne seg
Artikkelside

svart 2

adjektiv

Opphav

norrønt svartr

Tyding og bruk

  1. med meir eller mindre kolmørk farge, frå ei overflate som kastar attende svært lite lys;
    svært mørk
    Døme
    • svart som ein ramn;
    • svarte sko;
    • ein svart hest;
    • svarte haustnetter;
    • midt på svarte natta
  2. Døme
    • vere svart på fingrane;
    • bli svart på kleda
  3. berr, snau (2, snøydd
    Døme
    • sauene gnog (det) svart kring seg
    • tom
      • dra svarte garn;
      • svart hav;
      • det er berre svarte armoda – djup naud;
      • henge i på svarte livet – drive på alt ein orkar
  4. Døme
    • sjå svart på framtida;
    • alt var svart og håplaust;
    • brått vart alt svart for meg;
    • ein svart dag for norsk skeisesport

Faste uttrykk

  • jobbe svart
    arbeide for svarte pengar
  • svart hol
    rest etter stor stjerne med eit så sterkt gravitasjonsfelt rundt seg at det sluker lys
    • svarte hòl ser ein ikkje, men ein kan sjå verknaden på omgjevnadene
  • svart humor
    grotesk, pessimistisk humor
  • svart kaffi
    kaffi utan fløyte
  • svart på kvitt
    skriftleg stadfesting (på noko)
  • svarte pengar
    skattepliktig inntekt som ein lèt vere å betale skatt for
Artikkelside

stipend

substantiv inkjekjønn

Opphav

latin stipendium ‘løn, skatt’

Tyding og bruk

pengehjelp frå det offentlege eller frå private fond som skuleelevar, studentar, forskarar, kunstnarar o a kan få til visse føremål
Døme
  • bortebuarstipend;
  • kunstnarstipend;
  • utdanningsstipend;
  • stipend frå NAVF
Artikkelside

statsskatt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

direkte eller indirekte skatt som staten har krav på
Artikkelside

stat

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå latin status ‘tilstand’

Tyding og bruk

  1. (del av eit større) rike
    Døme
    • sambandsstat;
    • ein fri og sjølvstendig stat;
    • statane i Europa
  2. nemning på dei organa som styrer eit land
    Døme
    • vere tilsett i staten;
    • betale skatt til stat og kommune;
    • staten bør hjelpe næringane i utkantstrøka
    • samskipnad, institusjon med (for) stor makt og sjølvstende
      • vere ein stat i staten
Artikkelside
Side 8 av 12