Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
150 treff

Bokmålsordboka 68 oppslagsord

ildlinje

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

  1. fremste linje i kamp;
    Eksempel
    • sivile risikerer å komme i ildlinja;
    • være helt framme i ildlinja
  2. situasjon hvor en er utsatt for angrep eller kritikk;
    Eksempel
    • han havnet i ildlinja i meningsutvekslingen
Artikkelside

elitelag

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. lag eller gruppe som hører til eliten i sin idrettsgren eller disiplin (2)
    Eksempel
    • målet er å få et elitelag som blir værende i toppserien
  2. lag eller gruppe som utgjør de fremste på sitt område
Artikkelside

elite

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk élire ‘utvelge’

Betydning og bruk

  1. de beste eller fremste i en gruppe;
    Eksempel
    • eliten var samlet til trening
  2. samfunnsgruppe som blir betraktet som overlegen (1) på grunn av visse egenskaper, privilegier eller maktposisjoner
    Eksempel
    • den politiske eliten;
    • tilhøre en elite;
    • landets elite
Artikkelside

kjeft

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt keptr

Betydning og bruk

  1. munn på dyr eller menneske;
    trut
    Eksempel
    • hunden kom mot dem med fråden om kjeften;
    • ha kjeften full av mat;
    • få seg en på kjeften
  2. munn som taleorgan;
    Eksempel
    • stoppe kjeften på noen;
    • ikke tore åpne kjeften
  3. skjenn, kjefting
    Eksempel
    • bruke kjeft;
    • få kjeft
  4. fremste del på grave- eller griperedskap;
    vid åpning;
    gap
    Eksempel
    • den svære kjeften på gravemaskinen;
    • kjeften på en tang
  5. egg (1, 1) på øks

Faste uttrykk

  • ha det i kjeften
    være god til å prate, men ikke til å handle
  • holde kjeft
    tie, slutte å snakke;
    ikke fortelle
    • hold kjeft!
  • ikke en kjeft
    ikke noen;
    ingen
    • det var ikke en kjeft å se
  • passe kjeften
    være forsiktig med hva en sier
  • være stor i kjeften
    bruke sterke ord;
    være skrytete
Artikkelside

kulturelite

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

samfunnsgruppe som er opptatt av finkultur og framstår som de fremste representantene for denne
Eksempel
  • hele kultureliten var til stede da de åpnet det nye konserthuset
Artikkelside

etterretningsfolk

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

Eksempel
  • de er våre fremste etterretningsfolk
Artikkelside

på herresiden

Betydning og bruk

blant mennene;
som gjelder menn;
til forskjell fra på kvinnesiden;
Eksempel
  • Norges fremste skiskytter på herresiden
Artikkelside

herreside

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Faste uttrykk

  • på herresiden
    blant mennene;
    som gjelder menn;
    til forskjell fra på kvinnesiden
    • Norges fremste skiskytter på herresiden
Artikkelside

førende

adjektiv

Betydning og bruk

som er den fremste eller ledende på et felt;
Eksempel
  • spille en førende rolle i lokalpolitikken
Artikkelside

halvsåle 1

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

underste såle under fremste delen av sko eller støvel
Artikkelside

Nynorskordboka 82 oppslagsord

korn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt korn

Tyding og bruk

  1. samnemning for næringsrike, dyrka grasarter
    Døme
    • drive med korn og poteter;
    • treskje korn
  2. frukt av kornplante
    Døme
    • korn er ei skalfrukt;
    • moge korn
  3. frukt eller frø som minner om korn (2)
  4. partikkel eller klump som minner om korn (2)
  5. fremste sikte på skytevåpen
    Døme
    • skur og korn;
    • bruke fint korn

Faste uttrykk

  • ta på kornet
    • sikte på
    • karakterisere på ein treffande måte
Artikkelside

hals

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hals

Tyding og bruk

  1. kroppsdel mellom hovudet og resten av kroppen
    Døme
    • strekkje hals for å sjå betre;
    • leggje armane om halsen på nokon;
    • kaste seg om halsen på nokon
  2. Døme
    • ha trong hals;
    • fukte halsen;
    • få noko i halsen;
    • stå med gråten i halsen
  3. (del av) klesplagg som skal dekkje halsen
    Døme
    • skjorta er litt vid i halsen;
    • genser med høg hals;
    • ta på seg ein hals før ein går ut i kulda
  4. smalnande del som minner om ein hals (1);
    smalt parti, til dømes om landskap
    Døme
    • halsen på ein gitar
  5. smalnande del fram mot stamnen på ein båt; jamfør båthals
    Døme
    • sitje framme i halsen
  6. (tau eller talje til å feste) fremste, nedste hjørnet på eit segl
    Døme
    • liggje for babords halsar
  7. brukt nedsetjande som etterledd i samansetningar: uvørden person

Faste uttrykk

  • av full hals
    med så mykje stemme ein har;
    så høgt ein kan
    • syngje av full hals
  • få/ha opp i halsen
    vere lei av;
    ha fått nok av noko eller nokon
    • eg har fått dei langt opp i halsen
  • gje hals
    • om hund: gøy
    • kaste opp
  • hals over hovud
    snøgt og utan førebuing;
    hovudstups
  • kross på halsen!
    æresord!
  • med krum hals
    med stor kraft og sterk vilje
    • vi gjekk laus på problemet med krum hals
  • over hals og hovud
    snøgt og utan førebuing;
    hovudstups
  • på sin hals
    med liv og sjel
    • dei er fotballfans på sin hals
  • setje latteren i halsen
    brått synast at noko ikkje er morosamt lenger
  • vri halsen om på
    gjere det av med nokon;
    drepe
    • viss du ikkje teier no, vrir eg halsen om på deg!
Artikkelside

elitelag

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. lag eller gruppe som tilhøyrer eliten i si idrettsgrein eller sin disiplin (2)
    Døme
    • spelaren tok steget opp på elitelaget
  2. lag eller gruppe som er dei fremste på sitt område
Artikkelside

elite

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk élire ‘velje ut’

Tyding og bruk

  1. dei beste eller fremste i ei gruppe;
    Døme
    • ein samla elite var på treningsopphald
  2. samfunnsgruppe som blir rekna for dei førande
    Døme
    • den kulturelle eliten;
    • ein ny økonomisk elite
Artikkelside

eldlinje, eldline

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. fremste frontlinje;
    frontavsnitt med skyting;
    Døme
    • ei kilometerlang eldlinje langs heile austfronten
  2. situasjon der ein er utsett for angrep eller kritikk;
    Døme
    • ho hamna i eldlinja i kampen for å redde sjukehuset
Artikkelside

linje, line 2

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom tysk, frå latin linea, av linum ‘lin’, opphavleg ‘tråd av lin’; jamfør line (1

Tyding og bruk

  1. (tenkt) strek, smal stripe
    Døme
    • ei skriveblokk med linjer;
    • ei prikka linje;
    • han gjekk i ei rett linje gjennom skogen
  2. i matematikk: storleik med berre éin dimensjon
    Døme
    • trekkje ei bein linje mellom to punkt
  3. omriss eller kontur som dannar ei (tenkt) linje (1) langs ytterkantane av noko
    Døme
    • linjene i landskapet;
    • ein bil med fine linjer
  4. vassrett rad eller rekkje av ord, tal, notar eller liknande
    Døme
    • eit vers på fire linjer;
    • send meg nokre linjer om korleis du har det!
    • du finn svaret på nedste linja
  5. rad, rekkje eller sjikt av personar, einingar eller liknande
    Døme
    • soldatane stod oppstilte på linje ved sida av kvarandre;
    • dette plasserer oss i fremste linje internasjonalt
  6. rekkje oppover eller nedover i generasjonane av skyldfolk;
    slektsgrein
    Døme
    • stamme frå nokon i rett nedstigande linje
  7. kopling mellom hendingar, fenomen og liknande
    Døme
    • trekkje ei linje frå oppvekst til eigen måte å oppdra barn på
  8. kanal eller samband som gjer kommunikasjon mogleg;
    ferdselsåre, sambandskanal
    Døme
    • brot på linja;
    • rydde linja før neste tog
  9. framgangsmåte;
    Døme
    • føre ei politisk restriktiv linje;
    • leggje seg på ei nøktern linje i tingingane;
    • ha klare linjer for korleis dei skal ta seg av slike saker
  10. i forsvaret: mobiliseringsstyrke av dei 15 yngste årsklassene av vernepliktige;
    til skilnad frå landvern
  11. eldre nemning for studieretning
    Døme
    • dei mest populære linjene ved skulen;
    • tilby både praktiske og teoretiske linjer
  12. i bunden form: ekvator
    Døme
    • passere linja
  13. gammalt lengdemål lik ¹⁄₁₂ tomme

Faste uttrykk

  • arbeid i linje
    arbeid som er direkte knytt til produksjonen; jamfør stab (2)
  • halde linja
    vente eller halde fram med å lytte i telefonen
    • eg tenkte at han ville leggje på, men han heldt linja
  • lese mellom linjene
    forstå noko som ikkje er direkte uttrykt
  • over heile linja
    for alle;
    blant alle utan unntak
  • på linje med
    • på same måte som
      • bli kvalifisert på linje med alle andre
    • jamgod med
      • båttrafikken er ein transportveg på linje med vegar og jernbaner
  • stamme frå nokon i like linje
    nedstamme direkte gjennom berre mannlege ledd (9)
  • vere på linje
    ha same syn
    • dei er heilt på linje i denne saka
Artikkelside

kjeft

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt keptr

Tyding og bruk

  1. munn på dyr eller menneske;
    trut
    Døme
    • hunden hadde frode om kjeften;
    • ha kjeften full av mat;
    • få seg ein på kjeften
  2. munn som talereiskap;
    Døme
    • stoppe kjeften på nokon;
    • alle som opnar kjeften, har eit ansvar
  3. skjenn, kjefting
    Døme
    • bruke kjeft;
    • få kjeft
  4. fremste del på grave- eller gripereiskap;
    vid opning;
    gap
    Døme
    • kjeften på tonga;
    • ein gravemaskin med stor kjeft
  5. egg (1, 1) på øks

Faste uttrykk

  • ha det i kjeften
    vere god til å prate, men ikkje til å handle
  • halde kjeft
    teie, slutte å snakke;
    ikkje fortelje
    • hald kjeft!
  • ikkje ein kjeft
    ikkje nokon;
    ingen
    • det var ikkje ein kjeft å sjå
  • passe kjeften
    vere forsiktig med kva ein seier
  • vere stor i kjeften
    bruke sterke ord;
    vere skrytete
Artikkelside

kulturelite

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

samfunnsgruppe som er oppteken av finkultur og framstår som dei fremste representantane for denne
Døme
  • heile kultureliten var til stades da dei opna den nye operaen
Artikkelside

kjertelmage

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fremste del av fuglemage
Artikkelside

førerom, forrom

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt fyrirrúm; av for- (1

Tyding og bruk

  1. fremste lasterom i eit skip
  2. rom føre eit anna rom;
    Døme
    • skiljevegg mellom førerom og hovudrom
Artikkelside
Side 2 av 9