Avansert søk

Nynorskordboka 36 oppslagsord

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

gjennom tysk, frå italiensk; latin ‘teppe, duk’, opphavleg iransk

tekstil, papir eller kunststoff til å kle innvendige vegger med
Døme
- papirtapet;
- vasketapet;
- vinyltapet;
- ferdigklistra tapet – tapet med lim på baksida
eigenleg etter tyding: duk (på forhandlingsbordet);
i uttrykk:
- i uttrykk:
  ha på tapetet – ha på programmet, ha planar om

substantiv inkjekjønn

det å tape (2 eller miste noko
Døme
- det vart tap i siste fotballkampen – nederlag;
- få, ha, lide tap;
- blodtap;
- minnetap;
- norske tap under krigen;
- tapet av ektemaken
underskot (1); motsett vinning (1) og og fortenest
Døme
- forretninga går med tap

verb

kløyvd infinitiv: -a

opphavleg ‘leve til noko skjer’

vere med på;
røyne (2, sjå (2
Døme
- ikkje få oppleve det store skiftet;
- vi opplevde mykje på turen
føle (2, 3), kjenne (2, 3), oppfatte (2)
Døme
- korleis opplever du tapet?

substantiv hankjønn

frå fransk; jamfør rapportere

melding om konkrete sakstilhøve i samband med ei hending, eit gjennomført oppdrag eller liknande
Døme
- skrive ein rapport;
- gje rapport;
- dei tok imot rapport
mønstereining i vevnad, på tapet eller liknande

adjektiv

med fin og tiltalande utsjånad;
velstelt
Døme
- den penaste guten i klassa;
- ho vaks seg pen og tiltrekkjande;
- ta på seg ei pen jakke;
- vere rein og pen;
- den pene hagen
om vêr: med opplett, lite vind og lite skyer
Døme
- vente på pent vêr
aktverdig, respektabel;
skikkeleg (1)
Døme
- bu i eit pent strøk
- brukt som adverb:
  te seg pent
rosande, venleg
Døme
- få pen omtale;
- ein pen tanke
- brukt som adverb:
  snakke pent om nokon
varsam;
roleg og kontrollert
Døme
- pen køyring i rushtrafikken
- brukt som adverb:
  køyre pent;
  dei tok tapet pent
rikeleg;
tilfredsstillande;
bra, god
Døme
- ei pen forteneste;
- ta ein pen eksamen
brukt som adverb: utan vilkår
Døme
- ho vart pent nøydd til å gå
brukt som forsterkande adverb: særs, svært
Døme
- dei gjorde pent lite for å stanse krigen

substantiv inkjekjønn

gjennom lågtysk, frå gammalfransk, av mellomalderlatin monstra ‘prøvestykke’; av latin monstrare ‘vise fram’

førebilete, teikning eller oppskrift til å lage noko etter;
modell (1)
Døme
- eg heklar helst utan mønster;
- kjolen er sydd etter mønster
føredøme, ideal (1, 2), eksempel (2)
Døme
- ho er eit mønster for andre
- - dydsmønster
måte noko er ordna på eller skjer på;
skjema (1), system (3)
Døme
- passe inn i mønsteret;
- opplæringa går etter eit fast mønster;
- eg skimtar eit mønster i dei merkelege påfunna hennar
- - bøyingsmønster
  - kjønnsrollemønster
  - åtferdsmønster
figur, motiv eller teikning til dekorasjon eller liknande, ofte teke att fleire gonger i eit visst system, og gjerne med ulike fargar eller opphøgde parti
Døme
- mønsteret i bildekket;
- i hallen har dei ein tapet med mønster på
- - batikkmønster
  - fiskebeinsmønster
  - rutemønster
form eller type av til dømes sølvtøy eller dekkjetøy
Døme
- til bryllaupet ynskte dei seg meir av det mønsteret dei samla på