Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
20 treff

Bokmålsordboka 9 oppslagsord

opposisjon

substantiv hankjønn

Opphav

fra latin; av opponere

Betydning og bruk

  1. det å opponere;
    Eksempel
    • medlemmene var i opposisjon til styret
  2. politisk gruppering, særlig i en nasjonalforsamling, som står i motsetning til regjeringen
    Eksempel
    • NN er leder for opposisjonen
  3. i astronomi: det forhold at to himmellegemer står på nøyaktig motsatt side av jorden
Artikkelside

opposisjonsleder

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

leder for en opposisjon (2)
Artikkelside

opposisjonsparti

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

politisk parti som er i opposisjon (2) til sittende regjering;
Eksempel
  • det største opposisjonspartiet vil ha en ny folkeavstemning
Artikkelside

mensjevik

substantiv hankjønn

Opphav

fra russisk , av mensje ‘mindre’, opprinnelig ‘mindretallsmann’

Betydning og bruk

tilhenger av en fraksjon i det russiske sosialdemokratiske arbeiderpartiet som stod i opposisjon til Lenins politikk;
til forskjell fra bolsjevik
Artikkelside

kvele

verb

Opphav

norrønt kvelja ‘pine, plage’

Betydning og bruk

  1. drepe ved å stanse lufttilførselen til lungene
    Eksempel
    • bli kvelt av røyk;
    • den drepte var kvalt med et skjerf
  2. slokke eller hindre fra å vokse ved å stanse lufttilførsel
    Eksempel
    • kvele ilden med et teppe;
    • denne planten kveler annen vegetasjon
  3. i overført betydning: dempe, undertrykke følelser eller ansiktsuttrykk
    Eksempel
    • kvele en gjesp;
    • han prøvde å kvele latteren
  4. i overført betydning: holde noen nede;
    hindre noen i å utfolde seg
    Eksempel
    • kvele all opposisjon

Faste uttrykk

  • kvele i fødselen
    hindre fra først av
    • forsøket ble kvalt i fødselen
  • kvele motoren
    gi motoren for lite luft i forhold til drivstoffgassen slik at den stanser
Artikkelside

beatpoet

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk beat poet

Betydning og bruk

poet med røtter i en amerikansk bevegelse fra 1950-tallet som er kjent for opposisjon mot sosiale og poetiske konvensjoner
Eksempel
  • beatpoeten Allen Ginsberg
Artikkelside

friker

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk freak ‘noe avstikkende’

Betydning og bruk

(ung) person som er ukonvensjonell i klesdrakt og livsstil, og som ofte er i opposisjon til det etablerte samfunnet;
til forskjell fra soss (2)
Eksempel
  • 70-tallets frikere og sosser
  • Club 7 var kjent som et sted for bohemer, frikere og kulturradikalere
Artikkelside

dissident

substantiv hankjønn

Opphav

av latin dissidere ‘være uenig’

Betydning og bruk

person med en politisk eller religiøs overbevisning som står i opposisjon til den offisielle;
Eksempel
  • en frittalende dissident
Artikkelside

dissenter

substantiv hankjønn

Opphav

fra engelsk

Betydning og bruk

person med en politisk eller religiøs overbevisning som står i opposisjon til den offisielle;
Eksempel
  • når dissentere blir brakt til taushet
Artikkelside

Nynorskordboka 11 oppslagsord

opposisjon

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin; av opponere

Tyding og bruk

  1. det å opponere;
    Døme
    • bli møtt med opposisjon frå dei tilsette;
    • vere i opposisjon til leiinga;
    • doktoranden greidde seg bra mot opposisjonen han fekk;
    • regjeringskoalisjonen sprakk og måtte gå i opposisjon
  2. politisk gruppering, særleg i ei nasjonalforsamling, som står i motsetnad til regjeringa
    Døme
    • ho er leiar for opposisjonen
  3. i astronomi: stode der to himmellekamar står beint motsett kvarandre på himmelen
Artikkelside

opposisjonsparti

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

politisk parti som er i opposisjon (2) til sitjande regjering;
Døme
  • vedtaket vart gjort mot stemmene til dei fire opposisjonspartia
Artikkelside

mensjevik

substantiv hankjønn

Opphav

frå russisk , av mensje ‘mindre’, opphavleg ‘mindretalsman’

Tyding og bruk

tilhengjar av ein fraksjon i det russiske sosialdemokratiske arbeidarpartiet som stod i opposisjon til Lenins politikk;
til skilnad frå bolsjevik
Artikkelside

høg og mørk

Tyding og bruk

Sjå: høg
  1. høgvaksen og mørkhåra
    Døme
    • ein høg og mørk kjekkas
  2. sjølvsikker og pågåande
    Døme
    • det er lett å vere høg og mørk når ein sit i opposisjon
Artikkelside

høg 1

adjektiv

Opphav

norrønt hár, av mellomnorsk høg; påverknad frå austnordisk

Tyding og bruk

  1. som strekkjer seg langt oppover (i vertikal retning);
    som har stor høgd (1)
    Døme
    • eit høgt hus;
    • høge bølgjer;
    • ho er ca. 1,70 m høg;
    • han er høgare enn broren;
    • verdas høgaste fjell
    • brukt som adverb
      • hoppe høgt i vêret
  2. som er langt oppe, i stor vertikal avstand oppover (sett eller rekna frå eit visst nivå)
    Døme
    • eit høgt punkt
    • brukt som adverb
      • sveve høgt til vêrs;
      • sola står høgt på himmelen;
      • kor høgt ligg vatnet?
      • høgt oppe på veggen;
      • stå høgt på prioriteringslista
  3. som ligg langt oppe på ein tenkt eller eksisterande skala;
    som kan teljast eller nemnast med stort tal
    Døme
    • høge prisar;
    • nå ein høg alder;
    • ha høg feber;
    • stille høge krav;
    • ha høg kvalitet;
    • selje til høgaste pris;
    • eit høgt tal
    • brukt som adverb
      • ein høgt utvikla teknikk;
      • stå høgt hos nokon;
      • elske nokon høgt
  4. om lyd: som ligg langt oppe på toneskalaen;
    Døme
    • ein høg tone
  5. om lyd: sterk, kraftig
    Døme
    • høg musikk;
    • lese med høg røyst
    • brukt som adverb
      • lese høgt;
      • tal høgare!
  6. med rang eller posisjon over andre
    Døme
    • vere høg på det;
    • ha høg rang;
    • få eit høgt verv i ein organisasjon;
    • ha høgare interesser
  7. rusa av narkotisk stoff, særleg hallusinogen
    Døme
    • vere høg på hasj

Faste uttrykk

  • gå nokon/noko ein høg gang
    kunne måle seg med eller overgå noko eller nokon
    • dei gjekk sine forgjengarar ein høg gang;
    • skipet gjekk verdas flottaste cruiseskip ein høg gang
  • ha høge skuldrer
    vere overspent og stressa
  • ha høge tankar om noko/nokon
    tru godt om og ha store forventingar til noko eller nokon
  • høg og låg
    folk frå forskjellige sosiale lag
    • eit samfunn med kort avstand mellom høg og låg
  • høg og mørk
    • høgvaksen og mørkhåra
      • ein høg og mørk kjekkas
    • sjølvsikker og pågåande
      • det er lett å vere høg og mørk når ein sit i opposisjon
  • høg på pæra
    overlegen, sjølvsikker
  • høgare makter
    guddomlege, overjordiske makter
  • høgare utdanning
    utdanning utover vidaregåande skule
  • høgt og lågt
    overalt
    • ho leita høgt og lågt etter boka
  • høgt oppe og langt nede
    med skiftande sinnsstemning
  • høgt på strå
    med høg sosial stilling
  • høgt spel
    spel med stor innsats;
    dristig spel
  • høgt under taket
    • med stor avstand frå golv til tak
      • det er høgt under taket i matsalen
    • prega av toleranse
      • i dette miljøet er det høgt under taket
  • i høg grad
    på alle måtar
    • gjendikting er dikting i høg grad
  • ikkje vere høg i hatten
    kjenne seg underlegen, vere redd
  • på høg tid
    på tide;
    i siste liten
  • setje noko/nokon høgt
    setje pris på noko eller nokon;
    verdsetje
    • dette er verdiar som han set svært høgt;
    • ho sette mor og far høgt
  • setje seg på sin høge hest
    te seg på ein overlegen, hoven måte
Artikkelside

beatpoet

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk beat poet

Tyding og bruk

poet med røter i ei amerikansk rørsle frå 1950-talet som er kjend for opposisjon mot sosiale og poetiske konvensjonar
Døme
  • beatpoeten Allen Ginsberg
Artikkelside

whig

substantiv hankjønn

Uttale

vigg

Opphav

engelsk forkorting av whiggamore, skotsk whiggamaire, kanskje av whig ‘drive (hardt) fram’ og mare ‘hest’ utnamn på skotsk presbyterianar på 1600-talet

Tyding og bruk

  1. frå slutten på 1600-talet medlem av det eine store parlamentspartiet i Storbritannia, som på 1800-talet vart til det liberale partiet;
    jamfør tory
  2. person som i den amerikanske revolusjonen støtta krigen mot Storbritannia
  3. i USA: (medlem av eit) politisk parti på 1800-talet (1834–1855), skipa i opposisjon til det demokratiske partiet og etterfølgt av det republikanske partiet
Artikkelside

opposisjonsleiar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

leiar for ein opposisjon (2)
Artikkelside

frikar 2

substantiv hankjønn

Opphav

av engelsk freak ‘noko avstikkande’

Tyding og bruk

person, særleg ungdom, som er ukonvensjonell og uvørden i klesdrakt og livsstil og gjerne i opposisjon til samfunnet;
til skilnad frå soss (2)
Døme
  • langhåra frikarar i San Fransisco;
  • ho vart ein kultfigur for frikarar på 70-talet
Artikkelside

dissentar

substantiv hankjønn

Opphav

frå engelsk

Tyding og bruk

person med ei politisk eller religiøs overtyding som står i opposisjon til den offisielle;
Døme
  • sørgje for at dissentar teier
Artikkelside
Side 1 av 2