Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
43 treff

Bokmålsordboka 19 oppslagsord

kjerne 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kjarni; beslektet med korn

Betydning og bruk

  1. frø i steinfrukt, bær, nøtter og korn
  2. innerste, sentrale del av noe
  3. sentrale personer i lag, parti eller lignende
    Eksempel
    • den harde kjernen av demonstranter;
    • han tilhører partiets indre kjerne
  4. viktigste innhold;
    Eksempel
    • sakens kjerne
Artikkelside

kjerne 2, kinne 1

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

norrønt kirna

Betydning og bruk

redskap til å kjerne smør med
Artikkelside

prinsipiell

adjektiv

Opphav

gjennom tysk, fra latin; jamfør prinsipp

Betydning og bruk

som gjelder kjernen eller prinsippet i en sak;
vesentlig, grunnleggende
Eksempel
  • drøfte prinsipielle spørsmål;
  • prinsipiell enighet;
  • prinsipielle motsetninger
Artikkelside

nuklide

substantiv hankjønn

Opphav

av nukleus

Betydning og bruk

atomslag med et bestemt antall protoner og nøytroner i kjernen
Artikkelside

nøtteskall

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

hardt skall rundt kjernen i en nøtt

Faste uttrykk

  • i et nøtteskall
    i sammentrengt form;
    med få ord
Artikkelside

koma 2

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom latin; fra gresk kome ‘hår’

Betydning og bruk

  1. skoddelignende masse rundt kjernen på en komet (1)
  2. i optikk: feil i linse som gjengir et punkt i utkanten av bildefeltet som en flekk med kometlignende hale
Artikkelside

mantel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; fra latin mantellum, opprinnelig ‘kort kappe’

Betydning og bruk

  1. dekke (1, 1) omkring en maskin(del)
  2. vaier festet til lossebom og vinsj
  3. hylle eller kappe på en skorsteinsmur
  4. del av jorda som ligger mellom jordskorpa og kjernen
Artikkelside

kokosfett

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

fett fra kjernen i kokosnøtter
Artikkelside

kvintessens

substantiv hankjønn

Opphav

fra middelalderlatin ‘det femte element’

Betydning og bruk

særlig i bestemt form entall: det viktigste, det sentrale;
kjernen
Eksempel
  • kvintessensen i saken
Artikkelside

intrige

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk intrigue

Betydning og bruk

  1. listig påfunn eller knep
    Eksempel
    • politiske intriger;
    • med intriger klarte de å hindre at han fikk stillingen
  2. forvikling som danner kjernen i handlingen i en roman eller et skuespill
    Eksempel
    • intrigen i boka er mesterlig laget
Artikkelside

Nynorskordboka 24 oppslagsord

kjerne

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kjarni; samanheng med korn

Tyding og bruk

  1. frø i steinfrukt, bær, nøtter og korn
  2. inste, sentrale del av noko
  3. sentrale personar i lag, parti eller liknande
    Døme
    • den harde kjernen av jazzentusiastar
  4. viktigaste innhald;
    Døme
    • kjernen i det som er sagt
Artikkelside

prinsipiell

adjektiv

Opphav

gjennom tysk, frå latin; jamfør prinsipp

Tyding og bruk

som gjeld kjernen eller prinsippet i ei sak;
vesentleg, grunnleggjande
Døme
  • drøfte prinsipielle spørsmål;
  • prinsipiell semje
Artikkelside

overordna

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som er på eit høgare steg enn noko(n) anna(n) i eit system;
    som har eller gjev høg rang eller stor avgjerdsmakt eller liknande
    Døme
    • ei overordna stilling
    • brukt som substantiv:
      • helse på ein overordna
  2. i grammatikk: som fungerer som kjerne i ordgruppe, setningsledd eller liknande
    Døme
    • kjernen i ei ordgruppe er overordna heile gruppa og kan ha same syntaktiske funksjonen som ho
Artikkelside

nøtteskal

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

hardt skal kring kjernen i ei nøtt

Faste uttrykk

  • i eit nøtteskal
    i samantrengd form;
    med få ord
Artikkelside

koma 2

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom latin; frå gresk kome ‘hår’

Tyding og bruk

  1. skoddeliknande masse kring kjernen på ein komet (1)
  2. i optikk: feil i linse som gjev att eit punkt i utkanten av biletfeltet som ein flekk med kometliknande hale
Artikkelside

mantel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk; frå latin mantellum, opphavleg ‘stutt kappe’

Tyding og bruk

  1. dekke (1, 1) kring ein maskin(del)
  2. vaier festa til lossebom og vinsj
  3. hylle eller kappe på ein skorsteinsmur
  4. del av jorda som ligg mellom jordskorpa og kjernen
Artikkelside

kvintessens

substantiv hankjønn

Opphav

frå mellomalderlatin ‘det femte elementet’

Tyding og bruk

særleg i bunden form eintal: det viktigaste, det sentrale;
kjernen
Døme
  • kvintessensen i saka
Artikkelside

kokosfeitt

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

feitt frå kjernen i kokosnøtter
Artikkelside

intrige

substantiv hankjønn

Opphav

av fransk intrigue

Tyding og bruk

  1. lurt påfunn eller knep
    Døme
    • politiske intrigar;
    • med intrigar og lureri greidde dei å hindre at han fekk stillinga
  2. forvikling som dannar kjernen i handlinga i ein roman eller eit skodespel
    Døme
    • boka har ein spennande intrige
Artikkelside

hard

adjektiv

Opphav

norrønt harðr

Tyding og bruk

  1. om stoff eller lekam: som ikkje så lett gjev etter for trykk;
    fast, tett, stiv, uelastisk;
    til skilnad frå blaut (2) og mjuk (1)
    Døme
    • hard som stein;
    • hardt metall;
    • hardt brød;
    • fjellbjørka er hard i veden;
    • ei hard seng;
    • ha hard avføring;
    • ein hard knute
  2. kraftig, intens, vanskeleg, slitsam
    Døme
    • eit hardt slag;
    • eit hardt åtak;
    • bli sett på ei hard prøve;
    • det er hard konkurranse om plassane;
    • oppussing er hardt arbeid;
    • få ein hard medfart;
    • harde tak
    • brukt som adverb
      • arbeide hardt;
      • støyte staven hardt mot golvet
  3. som ikkje tek omsyn til eller gjev etter for andre;
    streng, urokkeleg, stri, uvenleg
    Døme
    • ha eit hardt sinn;
    • motta hard kritikk;
    • han var hard med barna
    • brukt som adverb
      • le hardt og hånleg
  4. som i lita grad viser eller let seg påverke av kjensler;
    som toler mykje
    Døme
    • vere hard i hugen;
    • ei hard dame
  5. om kår, tilstand og liknande: tung, tøff, utfordrande
    Døme
    • harde kår;
    • ein hard lagnad;
    • harde vilkår;
    • det vart ein hard vinter
    • brukt som adverb
      • bli hardt prøvd;
      • vere hardt medteken av sjukdom;
      • sitje hardt i det
  6. som tydeleg bryt med ein annan tilstand;
    skarp
    Døme
    • ein hard sving;
    • dei nye retningslinjene står i hard kontrast til dei gamle

Faste uttrykk

  • den harde kjernen
    dei mest sentrale personane i lag, parti eller liknande
  • ei hard nøtt å knekkje
    ei vanskeleg oppgåve
  • gjere seg hard
    (førebu seg på å) stå imot noko farleg, vanskeleg eller ubehageleg
  • gå hardt for seg
    gå føre seg på ein hardhendt måte
  • gå hardt ut
    kome med sterk kritikk
    • dei gjekk hardt ut etter etter å ha sett seg leie på vedtaket;
    • partiet gjekk hardt ut mot forslaget
  • halde hardt
    vere vanskeleg;
    lykkast berre så vidt
    • det skal halde hardt å bli ferdig før fristen
  • hard valuta
    sterkt etterspurd valuta
  • harde bod
    vanskelege tilhøve
    • der var harde bod i trettiåra
  • harde konsonantar
    ustemde konsonantar;
    til skilnad frå blaute konsonantar
    • p, t og k er harde konsonantar
  • harde trafikantar
    bilistar;
    til skilnad frå mjuke trafikantar
  • hardt vatn
    kalkhaldig vatn
  • i hardt vêr
    i vanskar på grunn av press, åtak eller liknande
  • med hard hand
    på ein brutal måte
    • uvedkomande vart jaga bort med hard hand
  • på/for harde livet
    så fort eller mykje ein kan;
    alt ein orkar;
    av all makt
    • dei trente på harde livet før konkurransen;
    • vi jobbar for harde livet
  • setje hardt mot hardt
    svare på åtak eller liknande med like harde middel som motstandaren;
    gje att med same mynt
  • ta hardt i
Artikkelside
Side 1 av 3