Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 158 oppslagsord

våpen

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt vápn

Tyding og bruk

reiskap eller innretning brukt i kamp, krig eller til jakt
Døme
- børsa er eit vanleg våpen;
- ein kniv kan vere eit farleg våpen;
- løyve til å bere våpen;
- ha mange soldatar under våpen – væpna, stridsbudde soldatar
- - atomvåpen
  - handvåpen
  - jaktvåpen
  - mordvåpen
  - stikkvåpen
- i overført tyding:
  ordet var det sterkaste våpenet hans
(del av ei) forsvarsgrein, våpenslag
Døme
- kavaleri og samband er våpen i Forsvaret
- - flyvåpen
  - ingeniørvåpen
emblem, skjold (2
Døme
- Flå kommune har eit bjørnehovud i våpenet sitt
- - byvåpen
  - kommunevåpen
  - riksvåpen

Faste uttrykk

leggje ned våpena
slutte å krige
strekkje våpen
kapitulere
laget måtte strekkje våpen mot den regjerande verdsmeistaren

Artikkelside

ta, take

taka

verb

Opphav

norrønt taka

Tyding og bruk

gripe med hendene eller reiskap (og halde fast eller flytte);
fate
Døme
- ta tauet;
- ho tok hardt i guten;
- ta boka frå bordet;
- han tek fram koppane;
- du må ta veska opp frå golvet
fange;
få tak i
Døme
- ta laksen i garn;
- ho tok fisk på snøre;
- dei har teke tjuven;
- ta nokon til fange
eigne til seg;
skaffe, hente;
krevje;
stjele
Døme
- ta lærdom av noko;
- ta heim varer;
- ta pengar ut av banken;
- kvar skal ho ta pengar frå?
- sitatet er teke frå Snorre;
- dei tok inn mykje i inngangspengar;
- banken tok høg rente;
- ta 650 kroner for turen;
- ta lommeboka frå nokon
få makt over;
tvinge til seg;
erobre
Døme
- ta ei festning;
- ta noko med vald;
- generalane har teke makta i landet;
- dei tok over styret;
- ta roret;
- faen ta deg!
- han tok henne fleire gonger
banke opp;
straffe;
drepe;
slakte
Døme
- eg skal ta deg kraftig;
- den store ville ta den vesle;
- bjørnen tek lam;
- vi skal ta grisen i morgon
få til å forsvinne;
fjerne
Døme
- nabohuset tek sola;
- han tok luven frå konkurrentane;
- ta blindtarmen
føre inn i ein ny tilstand;
overmanne, gripe
Døme
- sinnet tok han;
- gråten tek henne
kome borti;
røre, nå
Døme
- ikkje ta på den nymåla veggen!
- ta seg på kneet;
- det gjer vondt å ta på såret;
- vatnet er for varmt å ta i;
- ho tok varsamt på handa hans;
- ho vil ikkje ikkje ta i ei bok;
- flyet tek bakken;
- dei tok land lengst mot nord;
- bordet tok i veggen
verke på ei overflate;
kjennast, merkast;
røyne
Døme
- høvelen tek dårleg;
- dei nye skoa tek over rista;
- vinden tok godt;
- det tek i knea;
- sjukdomen tok på han;
- arbeidet tek på kreftene
føre til eit visst resultat;
lage
Døme
- ta knekken på nokon
gjere ei oppgåve;
lage;
fotografere
Døme
- ta oppvasken;
- ta ei avskrift;
- ho tok eit bilete
ha evne til å greie;
meistre
Døme
- båten tek sjøen lett
vinne, oppnå
Døme
- ta gullmedalje;
- ta stikk
bruke
Døme
- ta noko som mønster;
- dei tok tida til hjelp;
- ta noko i bruk
velje mellom fleire alternativ;
plukke ut
Døme
- eg tek den grå dressen;
- han tok parti for dei svake;
- ta nokon som vitne;
- ta nokon i lære
få i seg mat, drikke, medisin eller liknande
Døme
- ta tran;
- ho tek seg ein matbit
måle (1, 1)
Døme
- ta temperaturen;
- skreddaren tok mål
ha ei viss utstrekning i tid eller rom
Døme
- det tok lang tid;
- møblar som tek stor plass
ha plass til;
romme
Døme
- spannet tek to liter;
- ferja kan ta 80 bilar
gå eller føre i ei viss lei, på ein viss måte eller med eit særskilt framkomstmiddel
Døme
- ta til venstre;
- ta heim;
- ta seg fram;
- han tok trappa i eitt byks;
- ho tek båten inn til bryggja;
- ta los om bord;
- ta toget;
- dei tok bussen til byen
reagere eller oppfatte på ein viss måte;
forstå, tolke
Døme
- han tok det bra;
- dei tok det med fatning;
- dei tek det tungt;
- ta noko på alvor;
- du tek feil;
- ta noko bokstavleg;
- ta nokon med det gode;
- ho tok forklaringa raskt;
- dei tok han for ein annan;
- kva tek du meg for?
brukt i uttrykk for å meine noko eller gjere noko for å endre ein tilstand, ei utvikling eller liknande;
setje i verk ei viss handling
Døme
- ta mot til seg;
- ta seg saman;
- ta til vitet;
- ta ordet;
- ta ei avgjerd;
- ta sjansen;
- ta til nåde;
- ta i eid;
- ta ansvaret for noko;
- ta skulda for noko;
- ta vågnaden med noko;
- ta hemn;
- ta avskil;
- ta eksamen;
- ta seg ein tur;
- ta seg til noko;
- ta til våpen
brukt i uttrykk for at noko endrar seg på ein viss måte;
utvikle
Døme
- ta form;
- ta koking;
- ta eld;
- treet har teke skade av tørken;
- ta ende
brukt i ein konstruksjon med ‘og’ og eit anna verb: gjere, utføre (det som det andre verbet nemner)
Døme
- ta og gå heim!
- ho tok og hoppa ned
i grammatikk: bli følgt av eit visst ledd;
krevje ei viss form av eit tilknytt ord
Døme
- eit verb som tek objekt;
- nokre verb tek dativ på tysk

Faste uttrykk

ta att
- nå att;
  innhente;
  ta igjen (1)
  dei tok meg att i bakken
- gjere motstand;
  hemne;
  ta igjen (2)
  han fekk eit slag i magen, men ville ikkje ta att
- rette opp, bøte på;
  kompensere;
  ta igjen (3)
  ta att det tapte
ta av
- fjerne (frå)
  ta av loket;
  ho tok av kåpa;
  lensmannen vart teken av saka
- gje ly, gje livd;
  live (4, 1)
  ta av for vinden
- spakne
  vinden tok av utover dagen
- gå ned i vekt
  han har teke av i det siste
- byrje å stige kraftig;
  nå store høgder
  salet av el-bilar har teke av
- leggje til side;
  halde av;
  reservere
  ta av ei vare til nokon
- lette frå bakken
  flyet tok av
- vike av frå ei retning
  dei har teke av frå hovudvegen
ta av seg
kle av seg
ta etter
herme etter;
etterlikne, kopiere
ta for seg
- snakke alvorleg med
  mora tok guten for seg
- forsyne seg godt
  han tek for seg av godsakene
- ha som emne;
  drøfte
  boka tek for seg historia til menneska
ta i
gjere ein ekstra innsats
ta igjen
- nå igjen;
  innhente;
  ta att (1)
  ho tok dei igjen i bakken
- gjere motstand;
  hemne
  han ville ikkje slåst, og tok aldri igjen
- rette opp, bøte på;
  kompensere;
  ta att (3)
  ta igjen for mange år med stillstand i næringa
ta imot
- fange opp;
  motta
  ho tek imot ballen;
  ta imot helsinga
- ynskje velkomen (og sleppe inn)
  ta imot gjestene
- finne seg i å få
  han tek imot mykje kjeft
ta med
- føre med seg;
  la få vere med
  ho tok med seg sekken;
  ta med barna til byen
- inkludere i ein heilskap;
  ta omsyn til;
  rekne med
  ho har teke med seg mange erfaringar
ta opp
- gje plass til (på skule)
  ta opp studentar
- skaffe seg ved å låne
  ta opp lån
- leggje fram (ei sak eller liknande);
  fremje
  ta opp saka til drøfting;
  ta opp problema
- gjere opptak av lyd eller bilete
ta over
- ta til eige eller i bruk noko som andre har ått eller brukt
  dei skal ta over butikken
- ta på seg ansvar, plikt eller liknande som ein annan har hatt
  ta over som finansminister
- kome i staden for
  asfalt tok over for grus på vegane
ta på
føre med seg slit og strev;
tære på;
røyne
det tek på å drive butikk aleine
ta på seg
- kle på seg
- vere villig til å ta ansvar for
  ta på seg ei oppgåve
ta seg
bli drektig
hoppa tok seg
ta seg av
- gjere, utføre
  ho tok seg av førebuingane
- ha omsorg for
  ta seg av gamle og sjuke
ta seg for
gripe etter noko å halde seg i;
finne feste
han måtte ta seg for med handa
ta seg fram
flytte seg framover
ta seg fram i ukjent lende
ta seg inn
- kome seg inn
  nokon hadde teke seg inn i bygget
- få igjen krefter;
  samle seg
  det tek tid å ta seg inn etter ei hard veke
ta seg opp
- bli betre;
  rette seg
- bli sterkare;
  auke
  vinden tek seg opp
ta seg til
(byrje å) gjere;
gå i gang
kva skal eg ta meg til?
ta seg ut
- drive seg til det ytste
- arte seg eller sjå ut (på ein viss måte);
  synast
  dette tek seg dårleg ut
ta til
byrje
det tok til å mørkne
ta ut
- hente ut (gode, verdi eller liknande)
  ta ut pengar;
  ho har teke ut ferie i juli
- velje ut (personar) til konkurranse eller liknande
  ta ut laget
- skaffe offentleg kunngjering om
  ta ut separasjon;
  ta ut tiltale

Artikkelside

væpna

adjektiv

Opphav

av væpne

Tyding og bruk

som er utstyrt med våpen
Døme
- væpna vakter
som er prega av våpenbruk
Døme
- ein væpna konflikt;
- væpna revolusjon

Faste uttrykk

væpna til tennene
svært godt utstyrt eller førebudd

Artikkelside

rechts

adjektiv

Uttale

rekjts

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

høgre, høgrehands;
motsett links (1)
Døme
- ei skrue med rechts gjenge
brukt som adverb: mot høgre eller med høgre hand
Døme
- gå rechts

Faste uttrykk

skyte rechts
støtte våpen mot høgre skulder og fyre av med høgre hand

Artikkelside

tørr, turr

adjektiv

Opphav

norrønt þurr

Tyding og bruk

som ikkje inneheld eller er dekt av væte;
motsett blaut (1), fuktig (1), våt (1)
Døme
- klesvasken er tørr;
- vere tørr på føtene;
- skifte på seg tørre klede;
- tørr nysnø;
- tørr luft;
- vegen er tørr att etter regnet;
- det er tørt i skogen i sommar;
- bekken er tørr;
- tørre kaker;
- ha ein god og tørr kjellar
- brukt som adverb:
  maten må stå tørt
- brukt som substantiv:
  skifte på seg tørt
som vatnet ikkje når;
som er på landjorda
Døme
- båten står tørr;
- kome på tørt land
om vêr og klima: utan nedbør
Døme
- ein tørr sommar;
- juli er varmare og tørrare enn normalt
som manglar naturleg fukt, til dømes feitt eller slim
Døme
- tørre og magre hender;
- tørr hud;
- tørt hår;
- vere tørr i halsen;
- tørr hoste
som har tørka inn
Døme
- tørt brød;
- tørr ved;
- ei tørr gran
om vin: som inneheld lite sukker;
sec;
jamfør halvtørr (2)
som ikkje drikk alkohol;
jamfør tørrlagd
Døme
- ho har vore tørr i fleire månader
om lyd: skarp, knirkande
Døme
- tørr stemme;
- tørr latter
utan (vanleg) tilhøyrsel
Døme
- ete maten tørr
- brukt som substantiv:
  ete tørt
kort, lakonisk, uttrykkslaus, kjøleg
Døme
- tørre sanninga;
- dette er dei tørre fakta;
- sagt med tørre ord;
- eit tørt svar;
- tørr humor
- brukt som adverb:
  svare tørt
keisam, uinteressant, uttrykkslaus
Døme
- eit tørt fagspråk;
- ei tørr framstilling;
- ein tørr førelesar

Faste uttrykk

gå tørr
bli tømt for vatn eller anna væske
vasskjelda kan gå tørr
ha sitt på det tørre
vere sikra, ha gardert seg
halde krutet tørt
vere budd på kamp
korkje vått eller tørt
korkje drikke eller mat
eg fekk ikkje i meg korkje vått eller tørt
på tørre nevar
utan våpen
dei slåst på tørre nevar
tørr bak øyra
vaksen, med naudsynt røynsle
ho har berre så vidt fylt 18 og er knapt tørr bak øyra;
han er framleis ikkje tørr bak øyra
tørre tårer
simulert sorg;
jamfør krokodilletåre

Artikkelside

tann

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt tǫnn

Tyding og bruk

hard bite- og tyggjereiskap (festa til kjevane) i munnen
Døme
- trekkje, slå ut ei tann;
- felle, hakke tenner;
- kunstige tenner
- - framtann
  - hoggtann
  - kvalrosstann
  - kvaltann
  - støyttann
tagg, framspring i bladkant, på tannhjul, på tannstong eller på eggen på skjereverktøy
- - sagtann

Faste uttrykk

føle nokon på tennene
undersøkje styrken, hensikten eller liknande hos ein annan part
duellantane følte kvarandre på tennene
rusta til tennene
fullt utstyrt (med våpen)
vise tenner
hevde seg;
vise styrke
vise tenner i maktkampen;
laget har byrja å vise tenner

Artikkelside

stygg 2

adjektiv

Opphav

norrønt styggr

Tyding og bruk

som tek seg dårleg ut;
med utiltalande utsjånad
Døme
- vere stygg å sjå på;
- vere stygg på håret;
- ha stygge tenner;
- ei stygg handskrift;
- dressen var flekkete og stygg;
- eit stygt måleri;
- det eine huset styggare enn det andre;
- det styggaste bygget i byen
slem, uskikkeleg, vond
Døme
- vere stygg mot nokon;
- ei stygg skulding;
- stygge gjerningar
- brukt som adverb:
  fare stygt fram
farleg, skremmande
Døme
- ein stygg sving;
- ein stygg sjukdom;
- stygge våpen
fæl, lei
Døme
- ei stygg ulykke;
- ein stygg affære;
- vere stygg til å banne
faretruande, illevarslande
Døme
- sjå stygt ut for nokon
- brukt som adverb:
  drøyme stygt
dumdristig, tankelaus
Døme
- stygg køyring
om lyd: høg og skremmande
Døme
- eit stygt skrik;
- det var stygt å høyre
ufyseleg, ruskete
Døme
- stygt vêr
usømeleg
Døme
- fortelje stygge historier;
- skrive stygge ord på doveggen
redd, sky;
jamfør folkestygg
brukt som forsterkande forledd;
i ord som styggbratt, styggfort, styggammal

Faste uttrykk

vere stygg i kjeften
bruke harde, ufine ord

Artikkelside

stump 2

adjektiv

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

som ikkje har spiss form;

butt (

Døme

ein stump gjenstand

Faste uttrykk

stump vald
vald der ein bruker våpen som ikkje er spisse eller kvasse
stump vinkel
vinkel mellom 90° og 180°

Artikkelside

stridsøks

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

om eldre forhold: økseforma våpen med kort eller langt skaft, brukt i strid

Døme

i vikingtida var stridsøksa eit viktig våpen

Faste uttrykk

grave/leggje ned stridsøksa
slutte fred;
semjast
dei fekk råd om å grave ned stridsøksa;
partane har lagt ned stridsøksa

Artikkelside

Side 1 av 16

Resultat per side:

Avansert søk

Nynorskordboka 158 oppslagsord

våpen

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

ta, take

taka

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

væpna

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

rechts

Uttale

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

links

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Faste uttrykk

tørr, turr

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Døme

Faste uttrykk

tann

Opphav

Tyding og bruk

Døme

Faste uttrykk

stygg 2II

Opphav

Tyding og bruk

stygg 2

stump 2