Avansert søk

Nynorskordboka 68 oppslagsord

smil

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Tyding og bruk

det å smile

Døme

dra på smilet;
andletet var eit einaste stort smil;
sende eit lurt smil;
svaret kalla på smilet

Faste uttrykk

smilet i kvardagen
gleda, det gode humøret

smile

smila

verb

Opphav

jamfør dansk smile og svensk smila

Tyding og bruk

dra munnvikane til sida for å uttrykkje eit låttmildt huglag
Døme
- smile blidt;
- han smiler hånleg;
- ho berre smilte av det
- brukt som adjektiv:
  dei er blide og smilande;
  ein smilande og glad mann
syne seg god og venleg
Døme
- lykka smilte til dei;
- bygda låg og smilte i sommardagen

Faste uttrykk

smile frå øyre til øyre
vere svært blid;
smile breidt

svivyrdeleg, svivyrdsleg, svivørdeleg, svivørdsleg

adjektiv

Tyding og bruk

som svivørder;
forakteleg, hædande, hånleg;
skamlaus
- eit svivyrdeleg smil
som adverb:
- tale svivyrdeleg om noko

tannlaus

adjektiv

Opphav

norrønt tannlauss

Tyding og bruk

som vantar tenner
Døme
- ein tannlaus kall;
- babyen trekte munnen ut i eit tannlaust smil
i overført tyding: som er utan brodd;
harmlaus, tam (3)
Døme
- ei tannlaus tale;
- angrepsspelet var tannlaust

sjølvtilfreds

adjektiv

Tyding og bruk

nøgd med seg sjølv;

Døme

sitje med eit sjølvtilfreds smil om munnen

sjølvsikker

adjektiv

Tyding og bruk

sikker på seg sjølv;
som har sjølvtillit;
sjølvtrygg
Døme
- han var sjølvsikker og avslappa før kampen
prega av sjølvtillit
Døme
- eit sjølvsikkert smil
- brukt som adverb:
  ho svara sjølvsikkert på alle spørsmåla

søt

adjektiv

Opphav

norrønt sǿtr; i tyding 7 etter italiensk la dolce vita

Tyding og bruk

som smaker som sukker, motsett sur (1)
Døme
- søte kaker, plommer;
- safta var litt for søt;
- søte saker – søtsaker
som ikkje er sur;
frisk (2
Døme
- søt mjølk
god, makeleg, roleg
Døme
- liggje i sin søtaste søvn;
- sove søtt
kjærleg, varm, øm
Døme
- søte ord;
- eit søtt kyss
nett (2, tiltalande, ven (2, yndefull
Døme
- ein søt unge;
- ein søt katt
elskverdig, hyggjeleg, venleg
Døme
- vere søt mot alle
- (tilgjort) blid
  eit søtt smil
- snill
  men søte deg, kva er det du gjer!
i uttrykk

Faste uttrykk

det søte livet
(etter italiensk la dolce vita) eit liv i fest og luksus
leve det søte livet;
draumen om det søte livet

påtatt

adjektiv

Tyding og bruk

falsk, unaturleg, uekte;

bruk samsvarsbøying framfor eit substantiv:
- eit påtatt smil;
- påtatte smil
bruk ubøygd form etter eit usjølvstendig verb:
- smilet hennar var påtatt;
- smila deira var påtatt

dradd, dratt

adjektiv

Opphav

av dra

Tyding og bruk

om andlet: som ber merke av sterk påkjenning;

bruk samsvarsbøying framfor eit substantiv:
- eit dradd andlet;
- det kom eit smil i det dradde andletet
bruk ubøygd form etter eit usjølvstendig verb:
- andletet hennar var dradd av smerte;
- gamle andlet er stundom dradd av mykje slit

kald

adjektiv

Opphav

norrønt kaldr

Tyding og bruk

med låg temperatur;
kjølig (1), sval (2;
avkjølt
Døme
- friskt og kaldt vatn;
- kjøle seg ned med kald drikke;
- eg er kald på føtene;
- maten blir kald;
- i dag er det tre grader kaldt ute;
- det var kaldare i går enn det er i dag;
- det var den kaldaste sommaren på 50 år
- brukt som adverb:
  blåse kaldt
uhyggjeleg (2);
hard (4), kjenslelaus (2)
Døme
- eit kaldt smil;
- kalde auge
- brukt som adverb:
  han lo kaldt;
  ho såg kaldt på meg
roleg (4), uredd (2)
Døme
- spelaren er kald framfor mål

Faste uttrykk

få ei kald skulder
møte lite forståing
få kalde føter
vilje dra seg unna
ho fekk kalde føter og ville bryte samarbeidet
gå kaldt nedetter ryggen på
kulse, grøsse
filmen fekk det til å gå kaldt nedetter ryggen på meg
halde hovudet kaldt
tenkje klart eller bevare dømekrafta, særleg i ein vanskeleg situasjon
helle/slå kaldt vatn i blodet på nokon
dempe sterke kjensler hos nokon
kald fisk
hard og omsynslaus person
kald krig
spent og fiendtleg tilhøve mellom to eller fleire statar, men utan våpenbruk
kalde fargar
fargar som inneheld mest blått (som verkar kalde)
med kaldt blod
utan skruplar;
roleg og med overlegg

Side 1 av 7

Resultat per side: