Avansert søk

Nynorskordboka 1614 oppslagsord

skal

substantiv inkjekjønn

Opphav

samanheng med skjel

Tyding og bruk

hornaktig hylster kring kroppen hos virvellause dyr eller egg
Døme
- store, svarte skjell med tjukt skal;
- dei fann skal frå små sjødyr
- - eggeskal
  - hummarskal
ytste laget på frukt, frø eller grønsak
Døme
- agner og skal;
- ha rive skal av ein appelsin i røra
- - appelsinskal
  - bananskal
  - frøskal
  - nøtteskal
  - potetskal
hylster (1), lag (1)
Døme
- eit skal av betong
flak av noko hardt
Døme
- slå eit skal av tanna
i overført tyding: stengsel som vernar mot omverda
Døme
- han gjekk inn i skalet sitt
i overført tyding: noko tomt og innhaldslaust
Døme
- utan kultur er byen eit tomt skal
i fysikk: elektronskal

skale

skala

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

Tyding og bruk

ta skalet av noko
miste hud;
flase (2)

Faste uttrykk

skale av
- falle av i flak
  målinga har skala av;
  huda skalar av på nasen
- skilje seg av med;
  bryte med
  partiet skala av i alle retningar

skulle

skulla

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt skulu

Tyding og bruk

om framtid: kome til å
Døme
- toget skal gå om ein time;
- vi skal reise i morgon
vere skyldig (1 eller bunden til;
måtte (2)
Døme
- du skal gjere det;
- eg skulle helse frå mor;
- sanninga skal fram
brukt til å uttrykkje ønskje eller oppfordring;
burde (1)
Døme
- du skulle hjelpe meir til heime;
- alle skulle gjere si plikt
brukt for å uttrykkje løfte eller forsikring
Døme
- eg skal nok greie det
brukt for å stadfesta noko
Døme
- eg skal seie det gjekk bra
ha ord på seg for noko
Døme
- ho skal vere flink;
- det skal vere reint gull
brukt for å uttrykkje tvil eller høfleg førespurnad
Døme
- skal det vere meir kaffi?
- skulle du reise dit?
ha grunn eller høve til
Døme
- det skal du rekne med;
- det skulle la seg gjere
brukt saman med adverb (og utan hovudverb) for å uttrykkje retning
Døme
- eg skal heim;
- kvar skal du av?
- kva skal han der?

Faste uttrykk

skal bli!
brukt som svar på kommando eller førespurnad
skulle til
- vere bruk for;
  trengast
  det er ikkje mykje som skal til
- vere i ferd med
  ho skulle til å leggje i veg

så lenge

Tyding og bruk

Sjå: så

inntil vidare;
førebels
Døme
- eg går ut og ventar så lenge
brukt som avskilshelsing når ein snart skal møtast att
Døme
- ha det bra så lenge!

så sant, so sant

subjunksjon

Tyding og bruk

innleier ei leddsetning som uttrykkjer vilkår;
berre (2, 1)
Døme
- båten går så sant det er passasjerar som skal av garde;
- så sant vêret er bra, går dei tur kvar dag;
- så sant eg ikkje blir sjuk, blir eg med i helga
innleier ei leddsetning som understrekar eller forsikrar noko
Døme
- så sant som det er sagt

søme seg

Tyding og bruk

passe med gjeldande sosiale og moralske normer;

vere som det skal, høve (, 1);

Sjå: søme

Døme

fare fram som det sømer seg for godtfolk;
denne framferda sømer seg ikkje for politikarar

sølibatkrav

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

krav (særleg i den katolske kyrkja) om at geistlege skal leve i sølibat

såpass, så pass, sopass, so pass

adverb

Opphav

av så ( og pass (

Tyding og bruk

så mykje;
i så stor grad
Døme
- såpass lyt eg tole
etter måten bra, dugande eller liknande
Døme
- det er rart han er såpass sprek enno;
- såpass til arbeidskar skal du leite lenge etter

såd

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt sáð; av så (

Tyding og bruk

frø ein skal så eller har sådd;

så 6

verb

Opphav

norrønt sá

Tyding og bruk

spreie ut eller leggje korn eller frø i jorda for at dei skal spire
Døme
- så korn;
- han sår gulrøter og salat;
- han sådde paprika på balkongen
i overført tyding: leggje grunnlaget for noko
Døme
- organisasjonen ynskjer å så hat og vald;
- så frø til nye konfliktar

Faste uttrykk

som ein sår, skal ein hauste
ein får den skjebnen ein har gjort seg fortent til
så til
spreie korn eller frø ut over eit område
nybrotet vart sådd til med timotei

Side 1 av 162

Resultat per side: